Σάντρο Μποτιτσέλι: ο ζωγράφος της Άνοιξης Facebook Twitter
«Προσωπογραφία νέου που κρατά μετάλλιο του Κόζιμο των Μεδίκων» -έργο που σήμερα από πολλούς μελετητές θεωρείται αυτοπροσωπογραφία.

Σάντρο Μποτιτσέλι: ο ζωγράφος της Άνοιξης

0

Αλεσάντρο ντι Μαριάνο Φιλιπέπι ήταν το όνομα του βενιαμίν της οικογένειας του βυρσοδέψη Μαριάνο ντι Βάνι, που έμελλε να γίνει διάσημος ως Σάντρο Μποτιτσέλι, επώνυμο που πιθανόν «κληρονόμησε», μαζί με ολόκληρη την οικογένειά του, από το παρατσούκλι «Il Botticello» (βαρελάκι) του χοντρούλη αδελφού του, Τζοβάνι.

Σε πολύ νεαρή ηλικία ξεκίνησε να εργάζεται ως χρυσοτέχνης, όπως και αρκετοί ζωγράφοι της Αναγέννησης στα πρώτα τους βήματα. Όταν έγινε δεκαοκτώ ετών, αποφάσισε να γίνει ζωγράφος και μαθήτευσε από το 1461 ή 1462 μέχρι το 1467 δίπλα σε έναν από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της Φλωρεντίας, τον Φρα Φιλίπο Λίπι, στο Πράτο.

Ο Λίπι ανήκε στον κύκλο των Μεδίκων, της ισχυρότερης οικογένειας της Φλωρεντίας, και ο νεαρός Σάντρο, όταν φιλοτεχνεί, κατά την περίοδο 1465-67, τον πρώτο του πίνακα, την «Προσκύνηση των Μάγων», δε θα παραλείψει να συμπεριλάβει σε αυτόν τα περισσότερα μέλη της οικογένειας, που ουσιαστικά εξουσίαζε την πόλη. Δεν είναι, ωστόσο, εκείνοι που τραβούν την προσοχή αλλά ο νεαρός με τη κίτρινη φορεσιά στο κάτω μέρος του πίνακα, που κοιτάζει κατάματα τον θεατή: δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον ζωγράφο.


Ο Μποτιτσέλι θα ολοκληρώσει τις σπουδές του και θα επιστρέψει στην Φλωρεντία, όπου θα αποκτήσει το δικό του εργαστήριο. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1470, ο ζωγράφος θα ασχοληθεί κυρίως με προσωπογραφίες ισχυρών προσώπων της πόλης, εδραιώνοντας τη φήμη του. Ανάμεσα σε αυτές ξεχωρίζουν η «Προσωπογραφία του Τζουλιάνο των Μεδίκων», καθώς και η «Προσωπογραφία νέου που κρατά μετάλλιο του Κόζιμο των Μεδίκων» -έργο που σήμερα από πολλούς μελετητές θεωρείται αυτοπροσωπογραφία.

Μέσω της οικογένειας των Μεδίκων και της αυλής της, ο ζωγράφος θα έρθει σε επαφή με τις ιδέες του νεοπλατωνισμού, οι οποίες στη συνέχεια θα επηρεάσουν σημαντικά το έργο του. Το 1481, ο Πάπας Σίξτος Δ' τον προσκαλεί στην Ρώμη, μαζί με άλλους σπουδαίους ζωγράφους της εποχής, να εικονογραφήσει τους τοίχους της Καπέλα Σιξτίνα. Μέσα σε κλίμα έντονου ανταγωνισμού, ακόμα και φθόνου, ο Μποτιτσέλι θα φιλοτεχνήσει τις νωπογραφίες «Πειρασμοί του Μωυσή», «Τιμωρία των εξεγερμένων Εβραίων» και «Πειρασμοί του Χριστού» -το ταξίδι όμως αυτό δε φαίνεται να επηρέασε καθόλου τη σκέψη ή την τέχνη του.

Σάντρο Μποτιτσέλι: ο ζωγράφος της Άνοιξης Facebook Twitter
«Πειρασμοί του Μωυσή»


Έναν χρόνο αργότερα ο ζωγράφος επιστρέφει στην Φλωρεντία, όπου ο κλασικισμός και ο νεοπλατωνισμός κυριαρχούν, σε μια απόπειρα σύνδεσης της αρχαιότητας με τον χριστιανισμό. Ο Μποτιτσέλι θα ζωγραφίσει μια σειρά αλληγορικών έργων, εμπνευσμένων από τη μυθολογία, συνεχίζοντας παράλληλα τις θρησκευτικές συνθέσεις.

Από τους σημαντικότερους πίνακες αυτής της περιόδου είναι και η «Αλληγορία της Άνοιξης» (La Primavera) –μια μεγάλων διαστάσεων σαγηνευτική σύνθεση στην οποία κυριαρχεί η θεά Αφροδίτη με τον Έρωτα να πετά πάνω από το κεφάλι της, ενώ την πλαισιώνουν οι τρεις Χάριτες χορεύοντας δίπλα στον Ερμή και η θεά των λουλουδιών, Φλώρα, με τον Ζέφυρο που κυνηγά τη νύμφη Χλωρίδα.

Στον πίνακα, για τον οποίο μέχρι σήμερα εξακολουθούν να προτείνονται ερμηνείες, όλες οι γυναίκες εγκυμονούν συμβολίζοντας τη γονιμότητα, ενώ έχουν αναγνωριστεί περίπου ογδόντα διαφορετικά φυτά.

Σάντρο Μποτιτσέλι: ο ζωγράφος της Άνοιξης Facebook Twitter
Αλληγορία της Άνοιξης (περ. 1482). Στο κέντρο της σύνθεσης δεσπόζει η μορφή της Αφροδίτης, ενώ πάνω από το κεφάλι της, ο Έρωτας ρίχνει τα βέλη του με τα μάτια δεμένα. Στο αριστερό τμήμα του πίνακα διακρίνονται οι τρεις Χάριτες και ο Ερμής. Στο δεξί άκρο, ο Ζέφυρος κυνηγά τη νύμφη Χλωρίδα, δίπλα από την οποία βρίσκεται η θεά των λουλουδιών Φλώρα.


Στα μέσα της δεκαετίας του 1480, ο Μποτιτσέλι ολοκληρώνει ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα έργα στην ιστορία της τέχνης: τη «Γέννηση της Αφροδίτης». Το θέμα προέρχεται από τις «Μεταμορφώσεις» του Οβιδίου και η θεά απεικονίζεται γυμνή, πάνω σε ένα όστρακο, έχοντας τη στάση Αιδήμονος Αφροδίτης (Venus Pudica), που καλύπτει με ντροπή τη γύμνια της.

Στο έργο υπάρχουν σαφείς αναφορές στο «Stanzas», ένα διάσημο ποιητικό έργο του Agnolo Poliziano, που ήταν σύγχρονος του Μποτιτσέλι και ο μεγαλύτερος νεοπλατωνικός ποιητής στην αυλή των Μεδίκων. Σύμφωνα με τη νεοπλατωνική φιλοσοφία, το έργο συμβόλιζε τη γέννηση της αγάπης και την πνευματική ομορφιά ως κινητήρια δύναμη της ζωής.

Η μοναδικότητά του δεν περιορίζεται στην καλλιτεχνική του αξία: πρόκειται για το πρώτο έργο σε καμβά στη Τοσκάνη, ενώ η φωτεινότητα και η σταθερότητα των χρωμάτων οφείλονται στη χρήση μιας πανάκριβης σκόνης από αλάβαστρο.

Σάντρο Μποτιτσέλι: ο ζωγράφος της Άνοιξης Facebook Twitter
Η Γέννηση της Αφροδίτης (περ. 1485), Ουφίτσι, Φλωρεντία. Ο Μποτιτσέλλι απεικονίζει την Αφροδίτη να στέκεται σε ένα κοχύλι που επιπλέει, ενώ ο Ζέφυρος και η Αύρα την οδηγούν στη στεριά, όπου μία από τις Ώρες την περιμένει για να την καλύψει με ένα μανδύα.


Στα τέλη της δεκαετίας του 1480, στη Φλωρεντία κυριαρχεί ο δομηνικανός καλόγερος Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα και τα γεμάτα θρησκευτικό φανατισμό κηρύγματά του. Το 1492 ο Λορέντζο των Μεδίκων πεθαίνει και τον διαδέχεται ο γιος του Πιέρο, ο οποίος δύο χρόνια αργότερα, αδυνατώντας να αντιμετωπίσει τον γαλλικό στρατό, του παραχωρεί τον έλεγχο της πόλης.

Εξαγριωμένοι, τότε, οι κάτοικοι κατέλαβαν το μέγαρο της οικογένειας, την οποία και εξανάγκασαν σε εξορία. Ο δαιμόνιος μοναχός θα πείσει τον βασιλιά της Γαλλίας να φύγει και σε αντάλλαγμα οι Φλωρεντίνοι θα του παραχωρήσουν την εξουσία. Ο Σαβοναρόλα κατηγορεί τη ζωή που έκανε ο Μεγαλοπρεπής Λορέντζο, την οποία χαρακτηρίζει ανήθικη και βγάζει φλογερούς λόγους υπέρ της εγκράτειας.

Το 1497 ανάβει στην κεντρική πλατεία της Φλωρεντίας την «Πυρά της Ματαιοδοξίας», όπου οι οπαδοί του καίνε καλλυντικά, μουσικά όργανα, βιβλία, πίνακες και γλυπτά που κρίνουν ως «ακατάλληλα» -ανάμεσά τους υπάρχουν ζωγράφοι που καίνε τα ίδια τους τα έργα, δε γνωρίζουμε με βεβαιότητα, όμως, αν ο Μποτιτσέλι ήταν ανάμεσά τους, όπως υποστηρίζει ο βιογράφος του, Τζόρτζιο Βαζάρι.

Το βέβαιο είναι ότι είχε επηρεαστεί από τη διδασκαλία του καλόγερου και αισθανόταν ενοχές για την προηγούμενη ζωή του. Η πολυτέλεια, οι τιμές που είχε απολαύσει, οι αρχαίοι μύθοι που αγαπούσε, τα ίδια του τα έργα, έμοιαζαν να μην έχουν πια κανένα νόημα –ο κόσμος του είχε γκρεμιστεί. Εγκαταλείπει τα μυθολογικά θέματα και στρέφεται εξ ολοκλήρου στα θρησκευτικά.

Οι κάτοικοι της Φλωρεντίας δε θα αντέξουν για πολύ την καταπίεση του Σαβοναρόλα. Στις 12 Μαΐου 1497 ο Πάπας Αλέξανδρος ΣΤ΄ τον αναθεματίζει, το ποτήρι όμως θα ξεχειλίσει έναν χρόνο αργότερα, όταν ο Πάπας θα απειλήσει την πόλη με αποκλεισμό, με ό,τι αυτό συνεπαγόταν για την οικονομία της.

Το πλήθος θα συλλάβει τον τύραννο και τους ανθρώπους του και θα τον κρεμάσει στις 23 Μαΐου 1498. Το 1500 ο Μποτιτσέλι φιλοτεχνεί τη «Μυστική Γέννηση», έργο βαθύτατα επηρεασμένο από τη διδασκαλία του δομηνικανού μοναχού –πρόκειται επίσης για τον μοναδικό πίνακα που έχει την υπογραφή του, ενώ αναγράφεται και η χρονολογία που ολοκληρώθηκε. Ο ζωγράφος θα εξακολουθήσει να ζωγραφίζει θρησκευτικά θέματα, υιοθετώντας ένα λιτό και αυστηρό ύφος.

Οι Φλωρεντίνοι όμως έχουν ξεχάσει τα κηρύγματα περί εγκράτειας, τα οποία επηρέασαν τόσο τον παλαιό νεοπλατωνιστή. Αναζητούν τον τρόπο ζωής της εποχής των Μεδίκων και οι παραγγελίες προς τον Μποτιτσέλι μειώνονται συνεχώς –στο τέλος ζωγραφίζει μόνο για λιγοστούς ιδιώτες.

Το έργο του θεωρείται πλέον ξεπερασμένο, καθώς στην πόλη ανατέλλει το αστέρι του Μιχαήλ Αγγέλου. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του εξαιτίας προβλημάτων υγείας ο ζωγράφος θα σταματήσει εντελώς να ζωγραφίζει και θα πεθάνει ξεχασμένος στις 17 Μαΐου 1510. Θα ταφεί στο κοιμητήριο της εκκλησίας των Αγίων Πάντων και θα χρειαστεί να περάσουν τρεις αιώνες, μέχρι να «ανακαλυφθεί» εκ νέου το έργο του, στα μέσα του 19ου αιώνα. Σήμερα, η Αφροδίτη και η Άνοιξη που μας χάρισε εξακολουθούν να λάμπουν, να γοητεύουν και να εμπνέουν όσο ποτέ.

Σάντρο Μποτιτσέλι: ο ζωγράφος της Άνοιξης Facebook Twitter
Πορτρέτο του Τζουλιάνο των Μεδίκων, 1478
Σάντρο Μποτιτσέλι: ο ζωγράφος της Άνοιξης Facebook Twitter
Η Μυστική Γέννηση, 1500

ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 17.5.2018

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τρεις εκθέσεις για την Κέτε Κόλβιτς που κατέγραψε τις πιο σκοτεινές στιγμές της ανθρώπινης εμπειρίας

Εικαστικά / Μέσα στο '24 θα τρέξουν όχι μία, όχι δύο, αλλά τρεις εκθέσεις για την Κέτε Κόλβιτς

Τρεις μεγάλες εκθέσεις αποκαλύπτουν τις πολλές μορφές του έργου μιας καλλιτέχνιδας που κατέγραψε τις πιο σκοτεινές στιγμές της ανθρώπινης εμπειρίας και αψήφησε την κατηγοριοποίηση.
NEWSROOM
ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΜΑΡΤΙΟΣ 2024

Εικαστικά / 28 εκθέσεις για έναν Μάρτιο γεμάτο τέχνη

Η συλλογή του Νίκου Αλεξίου στο Μουσείο Μπενάκη, ακόμα περισσότερες γυναίκες καλλιτέχνιδες στο ΕΜΣΤ, Marcel Duchamp στην Eleftheria Tseliou Gallery, Martin Margiela στην Bernier/Eliades, τρεις νέες προτάσεις στην Breeder και πολλές ακόμα επιλογές στο κορύφωμα της φετινής εικαστικής σεζόν.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Οι πολύχρωμοι κήποι της Hadassah Emmerich

Εικαστικά / Οι πολύχρωμοι κήποι της Hadassah Emmerich ανθίζουν στο ΕΜΣΤ

Η διεθνής καλλιτέχνιδα και δημιουργός της πολύχρωμης τοιχογραφίας «Επικούρειος Εδέμ» περιγράφει όσα κρύβονται στην εξωτική βλάστηση και στα λαμπερά χρώματα των έργων της, μιλά για την ερωτική τους διάσταση και απαντά στο αν την ενοχλεί που κάποιοι χαρακτηρίζουν τη δουλειά της περισσότερο ως διακοσμητική.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Στην πρώτη έκθεση με έργα του Μarcel Duchamp στην Ελλάδα

Εικαστικά / Στην πρώτη έκθεση με έργα του Μarcel Duchamp στην Ελλάδα

Η έκθεση «Re(a)Duchamp» μας προσκαλεί σε μια διανοητική συζήτηση με τα έργα του Duchamp, που περισσότερο από κάθε άλλου καλλιτέχνη του 20ού αιώνα επηρέασαν και συνεχίζουν να επηρεάζουν τους σύγχρονους δημιουργούς σε ένα ευρύ και σύνθετο πνευματικό πεδίο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
O σουρεαλισμός κλείνει τα 100 και ο κόσμος μας μοιάζει πιο σουρεαλιστικός από ποτέ

Εικαστικά / O σουρεαλισμός κλείνει τα 100 και ο κόσμος μας μοιάζει πιο σουρεαλιστικός από ποτέ

Ένας αιώνας συμπληρώνεται φέτος από το «Σουρεαλιστικό Μανιφέστο» του Μπρετόν και μια σειρά από εκθέσεις και εκδηλώσεις ανά την υδρόγειο γιορτάζουν την επέτειο αναζητώντας τα ίχνη του κινήματος στις παράξενες μέρες μας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Η συναρπαστική ζωή της Λίζα Πόντι και τα σχέδιά της που θα δούμε στην Αθήνα

Εικαστικά / Η συναρπαστική ζωή της Λίζα Πόντι και τα σχέδιά της που θα δούμε στην Αθήνα

Ακολουθώντας το μότο της ζωής της «δεν χρειάζεται να κάνεις πολλά», η κόρη του διάσημου Ιταλού αρχιτέκτονα και εκδότη Τζίο Πόντι έκανε σχέδια που παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στην γκαλερί The Breeder.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Bijoy Jain, ο αρχιτέκτονας της γης και της φιλοσοφίας του ελάχιστου

Εικαστικά / Bijoy Jain, ο ασυμβίβαστος αρχιτέκτονας της γης και της φιλοσοφίας του ελάχιστου

Οι καρέκλες του πωλούνται για χιλιάδες ευρώ, το έργο του παρουσιάζεται σε διεθνείς μπιενάλε και σε συλλογές μεγάλων μουσείων. Αντίθετα με τους αρχιτέκτονες-σταρ, ο Bijoy Jain δουλεύει μόνο με πελάτες που αποδέχονται τους όρους του και συνεργάζονται με ντόπιους τεχνίτες.
THE LIFO TEAM
Πέτρινες, μεταλλικές, εικαστικές: Οι πολυτραγουδισμένες γοργόνες της Ελλάδας

Εικαστικά / Πέτρινες, μεταλλικές, εικαστικές: Οι πολυτραγουδισμένες γοργόνες της Ελλάδας

Από την εντοιχισμένη στην πολυκατοικία της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας μέχρι αυτή στις Καβουρότρυπες Χαλκιδικής που της έκοψαν πρόστιμο, στην Ελλάδα υπάρχουν πολλές, συχνά παραγνωρισμένες γοργόνες.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΕΛΑΣΑΚΗΣ