«ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ έκθεσης Plāsmata 3 δημιουργούμε μια εφήμερη πλατφόρμα δημόσιου λόγου, ένα μαγνητικό πεδίο διαλόγου και αντιλόγου. Στα artist talks συμμετέχουν δεκαπέντε από τους καλλιτέχνες και τις καλλιτέχνιδες της έκθεσης και μας μιλούν με αφορμή το έργο τους, ενώ στα υπόλοιπα talks συζητάμε για τον τόπο: το ίδιο το πάρκο, τις γειτονιές γύρω απ’ το πάρκο αλλά και τον ρόλο της τέχνης στον δημόσιο χώρο.
Φυσικά και είναι σημαντικό να δημιουργούνται ευκαιρίες για δημόσιο διάλογο, να συνευρίσκεται ο κόσμος και να ανταλλάσσει σκέψεις, συναισθήματα, ιδέες και ιστορίες, ακόμα και να αντιπαρατίθεται, πάντα σε ένα πλαίσιο σεβασμού και διερεύνησης. Ο δημόσιος χώρος, και δη ο χώρος του Πεδίου, είναι ιδανικός για κάτι τέτοιο, παρ’ όλα αυτά δεν περιμένει ο κόσμος τη Στέγη για να γίνει αυτό, είναι κάτι που συμβαίνει ούτως ή άλλως· και στο πάρκο και ειδικά στην πλατεία Πρωτομαγιάς συμβαίνουν διαρκώς δημόσιες εκδηλώσεις, συζητήσεις, συναθροίσεις κ.λπ. με έναν από-τα-κάτω τρόπο. Η Στέγη, στο πλαίσιο των Πλασμάτων, καλεί να μοιραστούν τις ιστορίες τους άνθρωποι που είναι ενεργοί και παρόντες στο πάρκο και στον τόπο, που έχουν εμπειρίες και μνήμες σχετικές.
«Το πάρκο συνιστά ένα σημείο κοινωνικής πύκνωσης και προβολής διαφορετικών επιθυμιών, φαντασιακών, ιστοριών αλλά και πραγματικών καθημερινών αναγκών. Είναι ένας καθρέφτης της πολυπλοκότητας της αθηναϊκής κοινωνίας, ένα ψυχικό και κυριολεκτικό καταφύγιο για πολλούς ανθρώπους».
Γιατί, λοιπόν, είναι τόσο ιδιαίτερος και σημαντικός αυτός ο τόπος για την Αθήνα; Καταρχάς, αποτελεί έναν πολύτιμο πνεύμονα της πόλης, από τους λιγοστούς που έχουμε. Βρίσκεται σε κομβικό σημείο στο κέντρο της πόλης και είναι καίριας πολεοδομικής και κοινωνικής σημασίας. Έχει περάσει από πολλές διαφορετικές φάσεις, αναλόγως με το κοινωνικό, πολιτικό και ιστορικό πλαίσιο κάθε φορά: είναι ένας χώρος που ταυτίστηκε αρχικά με τον στρατό (εξού και η αναφορά στον θεό Άρη), με τη Φρουρά των Αθηνών και το ιππικό από την εποχή του Όθωνα, το 1861, κατόπιν έγινε ένας κοινόχρηστος χώρος αναψυχής. Εκεί χτίστηκε η Σχολή Ευελπίδων.
Έχει υπάρξει καταφύγιο και καταυλισμός για μεταναστευτικούς πληθυσμούς από το 1922 και κατόπιν στον πόλεμο στη Συρία, το 2015. Το 1934, επί υπουργίας Ράλλη, άρχισε να παίρνει τη μορφή που έχει σήμερα, καθότι τότε φυτεύτηκε το άλσος, έγιναν τα μονοπάτια, κατεδαφίστηκαν κάποια κτίρια, μπήκε φωτισμός κ.λπ., έτσι άρχισε να διαμορφώνεται ο χαρακτήρας ενός αστικού και ελεύθερου χώρου πρασίνου. Εκεί έχει φιλοξενηθεί το θρυλικό Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του Κατράκη, μετέπειτα θέατρο Αλίκη· έχουν γίνει πολλές αναπλάσεις και προσπάθειες για ανακαινίσεις, κάποιες πέτυχαν, άλλες όχι, υπήρξαν ανταγωνισμοί, υπήρξαν και υπάρχουν συγκρούσεις, συμφέροντα και παραβιάσεις, αλλά κι ένας κόσμος που αγωνιζόταν και αγωνίζεται αυτοοργανωμένα. Είναι σημαντικό το ότι αυτήν τη στιγμή υπάρχουν στο πάρκο τέσσερις ομάδες κατοίκων και καθεμία, από διαφορετική σκοπιά και με τους δικούς της τρόπους, διεκδικεί πράγματα για το πάρκο και για τις χρήσεις του.
Άλλο ένα χαρακτηριστικό του Πεδίου του Άρεως είναι ότι μεταπολεμικά προβλήθηκε πάνω του η ανάγκη διαμόρφωσης εθνικής ταυτότητας, εξού και όλα τα μνημεία μέσα στο πάρκο, οι προτομές με τους ήρωες του ’21, το άγαλμα του Υψηλάντη, του Κωνσταντίνου, της Αθηνάς, είναι όλα δημόσια τέχνη της εποχής, και μάλιστα επίσημου και θεσμικού χαρακτήρα. Το πάρκο συνιστά ένα σημείο κοινωνικής πύκνωσης και προβολής διαφορετικών επιθυμιών, φαντασιακών, ιστοριών αλλά και πραγματικών καθημερινών αναγκών. Είναι ένας καθρέφτης της πολυπλοκότητας της αθηναϊκής κοινωνίας, ένα ψυχικό και κυριολεκτικό καταφύγιο για πολλούς ανθρώπους, ένα μέρος όπου μπορεί να κρυφτεί κανείς μέσα στις πυκνές και δροσερές φυλλωσιές από τους θορύβους, τα φώτα, τη ζέστη και ενίοτε από τους κανόνες του ευπρεπισμού και την επιτήρηση.
Τα artist talks πραγματεύονται τις θεματικές της έκθεσης, ακροβατώντας στα όρια μεταξύ πραγματικού και μη πραγματικού, υλικού και άυλου, σωματικού και ονειρικού, και μέσα από αυτές τις έννοιες ουσιαστικά αναδύεται και ένα ερώτημα για το πώς μπορούμε να ενώσουμε τη λογική και το συναίσθημα, τα πρέπει και τα θέλω μας, τις επίσημες με τις προσωπικές μας αφηγήσεις, την πραγματικότητα και το όραμά μας· πώς μπορούμε να συμβιώσουμε και να συνυπάρχουμε καλύτερα, πιο αρμονικά, πώς μπορούμε να ακούμε καλύτερα, να νιώθουμε όλα τα πλάσματα γύρω μας, ΣΤΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ, να στεκόμαστε λίγο παραπάνω στο μαζί.
Συντονιστές αυτών των συζητήσεων θα είναι ο Πρόδρομος Τσιαβός (διευθυντής Ψηφιακής Ανάπτυξης & Καινοτομίας, Ίδρυμα Ωνάση, General Manager Plāsmata 3), η Ιωάννα Ζούλη (ερευνήτρια και επιμελήτρια, συντονίστρια επικοινωνίας του Onassis AiR), ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης (καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας) και η Δάφνη Δραγώνα (επιμελήτρια εκθέσεων και διδάσκουσα στο Τμήμα Τεχνών Ήχου & Εικόνας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο). Στo πρόγραμμα των artist talks θα πραγματοποιήσει και ένα lecture performance ο καλλιτέχνης Λεωνίδας Οικονόμου με τίτλο “Πώς τον λεν τον ποταμό;”. Πρόκειται για μια περφόρμανς με τραγούδια, λόγο και εικόνες για τον ποταμό Κυκλοβόρο, έναν από τους αρχαιότερους της Αθήνας, που έρεε ήδη από την εποχή του Αριστοφάνη (όπως ανακαλύπτουμε στα κείμενά του), απ’ τα Τουρκοβούνια μέχρι τον Κηφισό, διαγράφοντας την περιοχή γύρω από το Πεδίο.
Περνώντας στο δεύτερο μέρος των συζητήσεων, ξεκινάμε με τα “Πλάσματα του πάρκου”, τους ανθρώπους, τα φυτά, τα ζώα και τα πουλιά που αποτελούν το οικοσύστημά του, αλλά και τις μεγάλες και μικρές ιστορίες που απαρτίζουν την πολιτισμική και κοινωνική του πραγματικότητα. Συμμετέχουν οι οργανωμένες ομάδες του πάρκου, γεωπόνοι, γεωγράφοι, ορνιθολόγοι, εκπαιδευτικοί. Τον συντονισμό έχει ο Σταύρος-Νικηφόρος Σπυρέλλης, κύριος ερευνητής στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών. Να σημειώσουμε ότι συνεργαστήκαμε με την ομάδα του Κοινωνικού Άτλαντα της Αθήνας που στο πλαίσιο αυτού του πρότζεκτ πραγματοποίησε έρευνα για το πάρκο και την περιοχή, της οποίας τα αποτελέσματα θα παρουσιαστούν στο πλαίσιο των συζητήσεων.
Αντίστοιχα, την επόμενη συζήτηση με τίτλο “Γειτονιές και γείτονες του Πεδίου” συντονίζει η Precious Obediah, ιδρύτρια και σύμβουλος κοινοτικής συμμετοχής της Afrosocially, μιας πλατφόρμας δικτύωσης και προώθησης επιχειρήσεων και οργανισμών της αφροελληνικής κοινότητας της περιοχής. Στη συζήτηση αυτή θα συμμετέχουν άνθρωποι που ζουν ή έχουν ζήσει στη γειτονιά και που δραστηριοποιούνται εκεί, κυρίως στην Κυψέλη και στα Πατήσια – οργανισμοί και ομάδες της κοινωνίας των πολιτών, όπως η Generation 2.0 for Rights, Equality and Diversity, η Free Movement Skateboarding team, η καλλιτεχνική ομάδα ESTO Association, η Documatism, καλλιτέχνες, ερευνητές και κινηματογραφιστές.
Επίσης, στο πλαίσιο των public talks θα πραγματοποιηθεί συζήτηση με τον συγγραφέα Μάκη Μαλαφέκα, με αφορμή το νεο-νουάρ βιβλίο του Deepfake που είναι φέτος υποψήφιο για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας. H υπόθεση του βιβλίου διαδραματίζεται στη Νεάπολη Εξαρχείων, στην άλλη μεριά του πάρκου. Ο Μαλαφέκας θα μιλήσει με τον δημοσιογράφο Δημήτρη Μανιάτη.
Η τελευταία συζήτηση, που συντονίζει η Νιόβη Ζαραμπούκα-Χατζημάνου, επιμελήτρια και συνδιευθύντρια της Counterpoints Greece αλλά και public program advisor στο πρότζεκτ των Πλασμάτων, αφορά τον ρόλο της τέχνης στον δημόσιο χώρο, τις καλλιτεχνικές και επιμελητικές πρακτικές στη δημόσια τέχνη από φορείς, θεσμούς, οργανισμούς και καλλιτέχνες. Πώς αυτές οι παρεμβάσεις επιδρούν στη μορφολογία του αστικού και κοινωνικού τοπίου μέσα στον χρόνο; Πώς συντελούν στην πολιτιστική πολιτική και στον δημόσιο διάλογο; Συμμετέχει το Anasa Cultural Center, artist run spaces της περιοχής, καθώς και αρχιτέκτονες, μουσικοί, περφόρμερ και εικαστικοί.
Η σειρά των συζητήσεων, η έκθεση και το υπόλοιπο πρόγραμμα της μουσικής και του κινηματογράφου φιλοδοξούν να δημιουργήσουν μια ζωντανή (έστω εφήμερη) κοινότητα ανθρώπων διαφορετικών ηλικιών, πεδίων και εμπειριών, που θα συναντηθούν στο πάρκο και θα ανταλλάξουν ιδέες και ιστορίες όχι μόνο μεταξύ τους αλλά και με τον κόσμο που θα έρθει να τους δει και να τους ακούσει. Θα θέλαμε αυτό να είναι μόνο η αρχή και γι’ άλλες ενεργοποιήσεις και δημιουργικές συνευρέσεις στο μέλλον. Προς το παρόν, ραντεβού στο πάρκο!»
Βρείτε περισσότερες πληροφορίες για την εικαστική έκθεση εδώ.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
