«Τι ακριβώς εννοούσε ο Ελύτης»; Από την Ειρήνη Γιαννάκη.

 «Τι ακριβώς εννοούσε ο Ελύτης»; Από την Ειρήνη Γιαννάκη. Facebook Twitter
"Προσοχή στη συγκίνηση. Αν είναι γόησσα, δεν παύει να ’ναι και ρουφιάνα."
0

Το πλέον πρόσφατο τηλεοπτικό σποτ της ΝΔ, λίγο πριν κόψει το νήμα του προεκλογικού τερματισμού, με κεντρικό πρόσωπο τον Αντώνη Σαμαρά και  ενδεδυμένο με τον κατάλληλο για την περίσταση εθνικοπατριωτικό μανδύα, ανάμεσα σε άλλα σύμβολα περιέχει και τη μορφή του Οδυσσέα Ελύτη να συνοδεύει τους συγκεκριμένους στίχους από τον «Ήλιο τον Πρώτο»:

Κι ας μας φωνάζουν αεροβάτες
Φίλε μου όσοι δεν ένιωσαν ποτέ με τι
Σίδερο με τι πέτρες τι αίμα τι φωτιά
Χτίζουμε ονειρευόμαστε και τραγουδούμε!

Συνδράμουν κι αυτοί στο κλιμακούμενο κύμα ανάτασης του σποτ ύστερα από ιστορικά μνημεία, επιφανείς προσωπικότητες, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, το Βενιζέλο, τη Μαρία Κάλλας, κάτι από Βυζάντιο, κάτι από Μακεδονομάχους και την Αγία Σοφία χωρίς τους μιναρέδες –όταν και τα Computer Graphics ακόμα επιστρατεύονται στον εικονικό μεγαλοϊδεατισμό του γένους.

Πολλές οι αντιδράσεις που προκλήθηκαν, μαζί και της Ιουλίτας Ηλιοπούλου, συντρόφου του και διαχειρίστριας των πνευματικών δικαιωμάτων του, η οποία ζήτησε να αποσυρθεί η φωτογραφία του λέγοντας ότι «η ποίηση, το ήθος και η σκέψη του Ελύτη αποτελούν εθνικό κεφάλαιο υψίστης σημασίας και όχι ιδιοκτησία κανενός κόμματος». 

Φαίνεται πληρώνουμε ακόμα το γεγονός ότι πριν 19 χρόνια ο Ελύτης έδωσε την υποστήριξή του –και την έμπνευση για την ονομασία– στην τότε ανερχόμενη και φερέλπιδα Πολιτική Άνοιξη του Αντώνη Σαμαρά. Λες και αυτό του έδωσε a priori το χρίσμα να καρπώνεται ισοβίως αυτήν την τιμή, ο Σαμαράς συχνά τον μνημονεύει σε ομιλίες του απαγγέλλοντας στίχους ενώ είχε απευθύνει και χαιρετισμό σε εκδήλωση του Ινστιτούτου Δημοκρατίας για τον Οδυσσέα Ελύτη τον περασμένο Δεκέμβριο.

Το πώς οικειοποιείται κανείς στην πολιτική ένα έργο τέχνης ή ένα πολιτιστικό αγαθό είναι μια μεγάλη συζήτηση, που δυσχεραίνει όσο μεγαλώνει και η μυθολογία που κρύβεται από πίσω. Το τι ανήκει και σε ποιον είναι μια διελκυστίνδα που συχνά σέρνουν κληρονόμοι και σφετεριστές –κατά τους πρώτους. Λίγους μήνες πριν η Μυρσίνη Λοΐζου απαγόρευε στο ΠΑΣΟΚ να χρησιμοποιεί στις κομματικές συγκεντρώσεις του ΠΑΣΟΚ το τραγούδι του πατέρα της «Καλημέρα Ήλιε».

Ιδίως η ποίηση, έτσι όπως λόγω αποσπασματικότητας και συμπυκνωμένου λόγου ενδείκνυται για ερμηνείες κατά το δοκούν και ασαφείς υποκειμενικότητες, αποτελεί πρόσφορο έδαφος για παντός είδους –και όχι μόνο νοηματικές­­–  καπηλείες.

Η μοίρα που επιφυλάσσει η έρμη η αποδοχή στους ποιητές, όταν σπανίως κάνει τη χάρη να τους επισκεφτεί, είναι αδυσώπητη. Ο καθείς μπορεί ηθελημένα ή αθέλητα να ασελγεί ποικιλοτρόπως εις το σώμα της ποίησης. Βέβαια και σε κανέναν δεν ανήκουν αποκλειστικά οι Νομπελίστες μας. Αλλά όταν η ποίηση χρησιμοποιείται για οποιονδήποτε άλλο σκοπό πλην του αρχικού –την επίκληση στο συναίσθημα­– όταν την κινητοποιούμε για οποιαδήποτε άλλη ωφέλεια αυτό δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ασέλγεια;

 «Και τι ακριβώς εννοούσε ο Ελύτης όταν έγραφε για τον ελληνικό λαό» αναρωτιέται στη διαφήμιση ο Σαμαράς. Λαό, όμως, και όχι έθνος, όπως διατείνεται απροκάλυπτα η διαφήμιση. Ναι, αλήθεια τι εννοούσε ο Ελύτης; Τι ήθελε να πει ο ποιητής; Το χιλιοδιατυπωμένο κλισέ ερώτημα που στη σκιά του υποφώσκουν ένα σωρό παρανοήσεις. Το σίγουρο είναι ότι ο Ελύτης αναφερόταν μόνο στον ελληνικό λαό. Σε συνέντευξή του το 1958 στον Ρένο Αποστολίδη στην εφημερίδα «Ελευθερία», σε ερώτηση για το τι φταίει για την κακοδαιμονία της ελληνικής ζωής είχε πει: «Από τι πάσχουμε κυρίως; Θα σας το πως αμέσως: από μια μόνιμο, πλήρη και κακοήθη ασυμφωνία μεταξύ του πνεύματος της εκάστοτε ηγεσίας μας και του ήθους που χαρακτηρίζει τον βαθύτερο ψυχικό πολιτισμό του ελληνικού λαού στο σύνολό του!». Το σε πόσες οργιές βάθος έχει φτάσει σήμερα είναι ένα άλλο στοίχημα που ο καιρός θα αναδείξει.

Και συνεχίζει: «Από την ημέρα που έγινε η Ελλάδα κράτος, έως σήμερα, οι πολιτικές πράξεις θα έλεγε κανείς ότι σχεδιάζονται και εκτελούνται ερήμην των αντιλήψεων για τη ζωή, και γενικότερα των ιδανικών που είχε διαμορφώσει ο Ελληνισμός μέσα στην υγιή κοινοτική του οργάνωση και στην παράδοση των μεγάλων αγώνων για την ανεξαρτησία του».

«Η Ελλάδα θα τα καταφέρει» το κεντρικό σύνθημα της καμπάνιας της ΝΔ. Η Ελλάδα μπορεί και να τα καταφέρει αλλά το εδώ και καιρό νεκρό πολιτικό σύστημα –στο σύνολό του και πέρα από κόμματα­– όπως το ξέραμε, που όζει με την αποφορά του σίγουρα όχι. Λες και τονίζει ο ίδιος ο αρχηγός με την παρουσία του την αντίφαση που διέκρινε ο Ελύτης, ενώ αποσκοπεί, ελέω εκλογικής μάχης, να καρπωθεί τα οφέλη του ονόματός του.

Και μου θύμισε κάποιους φιλολόγους του σχολείου που στο πνεύμα του πως διδάσκεται η λογοτεχνία στα καθ’ ημάς μπορούσαν να σε κάνουν να νιώσεις μέχρι και απέχθεια για την ποίηση. Αυτό θυμίζει και στη διαφήμιση ο Σαμαράς. Καθηγητή –βοηθάει και το φυζίκ– που δίνει μάθημα περί πατριωτισμού μπροστά από πίνακα παρουσιάσεων και στο φόντο να παρελαύνουν σωρηδόν τα σύμβολα. Σαν μάθημα πατριδογνωσίας με εθνικοπατριωτικές κορώνες που δεν μπορεί παρά να κλείσει με ένα ποιητικό φοντανάκι που σου προσφέρεται στο τέλος. Η ποίηση πάντα το επιστέγασμα  –με αρνητική χροιά εδώ γιατί έχει και τη θετική του.

Μην τρομάξουμε τον κόσμο λοιπόν. Γιατί η Ελλάδα του Ελύτη ουδεμία σχέση έχει με την Ελλάδα της αδιαφάνειας, των μικρόνοων, της στενομυαλιάς, της πατριδοκαπηλείας και της περιχαράκωσης αλλά με την Ελλάδα της υπέρβασης, της διαύγειας, της γνησιότητας, του κοσμοπολιτισμού. Ο Ελύτης μίλησε για πολλά, μίλησε και για μια ζωή που δε θα έχει ανάγκη από υποσημειώσεις, αλλά επίπονος αυτός ο αφορισμός, δε μας βολεύει και πολύ.

Ψιλά γράμματα βέβαια αυτά για τους συμβούλους επικοινωνίας των κομμάτων που δεν τους απασχολούν τέτοιες λεπτομέρειες, όταν οι προγραμματικές θέσεις πάνε περίπατο λίγο πριν την τελική στροφή, επιδιώκοντας να προσελκύσουν τα δεξιόστροφα ρεύματα που όλο και ξεφεύγουν προς άλλες κατευθύνσεις. Και έτσι καταλήγουμε σε μια πιο εθνικιστική προσέγγιση, επικεντρώνοντας στα σύμβολα, όπως επιλέγουμε να τα ερμηνεύουμε κατά περίσταση.

Το θυμικό του ψηφοφόρου ασφαλώς και στοχεύουν τέτοιες ενέργειες. Αν και οι σύμβουλοι θα έπρεπε να γνωρίζουν ότι ο Ελύτης είχε πει και το εξής:

«Προσοχή στη συγκίνηση. Αν είναι γόησσα, δεν παύει να ’ναι και ρουφιάνα.»

Οπτική Γωνία
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Γαϊδούρια : Ζώα εργασίας ή σιωπηλά θύματα;/ Ιπποειδή: Ζώα εργασίας ή σιωπηλά θύματα;

Ρεπορτάζ / Γαϊδούρια: Ζώα εργασίας ή θύματα κακοποίησης;

Είναι τα ιπποειδή στην Ελλάδα εργάτες χωρίς δικαιώματα; Ποιες είναι οι συνθήκες διαβίωσής τους, ποια μέριμνα υπάρχει για τη φροντίδα τους και γιατί η νομοθετική προστασία τους βρίσκεται σε μια γκρίζα ζώνη; Μιλούν στη LiFO εκπρόσωποι φιλοζωικών οργανώσεων και τοπικοί φορείς.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Guest Editors / Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Η πατριαρχία είναι παντού: στην οικονομία, στην κοινωνία, στην ψυχολογία, στην αισθητική, στον πολιτισμό, σε ολόκληρη την ανθρώπινη κατάσταση. Όταν σκεφτόμαστε το πολιτικό, δεν γίνεται να μη σκεφτόμαστε το φεμινιστικό.
ΝΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οπτική Γωνία / «Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οι παγκόσμιες και περιφερειακές επιπτώσεις της σύγκρουσης στη Γάζα και τα αδιέξοδα του Παλαιστινιακού. Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Empty the Tanks»: Σώστε τα δελφίνια!

Ρεπορτάζ / «Empty the Tanks»: Πότε θα σταματήσει η αιχμαλωσία των δελφινιών;

Η παγκόσμια καμπάνια «Empty the Tanks» εναντιώνεται στην αιχμαλωσία και την εκμετάλλευση των δελφινιών. Πώς εκφράζεται η κινητοποίηση στην Ελλάδα και ποια η τύχη των δελφινιών του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου; Μιλούν στη LIFO εκπρόσωποι οργανώσεων, αλλά και ο ιδρυτής του Αττικού Πάρκου.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Οπτική Γωνία / Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Τα Τέμπη συνεχίζουν να πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, αντιθέτως στα ελληνοτουρκικά και στο θέμα της πώλησης των Eurofighter στην Τουρκία που απασχόλησε την επικαιρότητα, η κριτική για τη στάση της κυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε χαμηλούς τόνους.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Aθήνα / Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Τα πεζοδρόμια στην καρδιά της πόλης έχουν παραδοθεί στα τουριστικά καταστήματα, αποκλείοντας τους πιο ευάλωτους πολίτες, ενώ η Αθήνα χάνει τον βασικό λόγο ύπαρξής της: να είναι μια πόλη για ανθρώπους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Έχετε «επιστροφή φόρου»: Οι συχνότερες περιπτώσεις phishing

Οπτική Γωνία / «Έχετε επιστροφή φόρου, πατήστε εδώ»: Πώς να γλιτώσεις από το phishing

Παραπλανητικά μηνύματα, αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων, χακάρισμα τραπεζικών λογαριασμών. Το phishing είναι πιο συχνό και πολύ πιο επικίνδυνο πιο επικίνδυνο απ' ό,τι νομίζουμε. Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς και επικεφαλής της Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας, Χρήστος Ξενάκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ