Οι ταυτότητες δεν είναι αστείο πράγμα

Οι ταυτότητες δεν είναι αστείο πράγμα Facebook Twitter
Οι ταυτότητες δεν είναι παιχνίδι. Και επιπλέον οι πολιτισμικές και θρησκευτικές ταυτότητες δεν πρέπει να έχουν τον πρώτο λόγο στην πολιτική ζωή.
0

ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΚΑΝΕΙΣ μαθήματα φιλοσοφίας ή κοινωνιολογίας για να γνωρίζει πως οι άνθρωποι στην καθημερινότητά τους δεν αισθάνονται και δεν βιώνουν την πραγματικότητα ως μέλη αφηρημένων συνόλων. Συνομιλούν, συγκινούνται, δοκιμάζονται και παθιάζονται με πιο περιορισμένες και μικρές ταυτότητες.

Έλληνας πολίτης είναι μια γενική ιδιότητα. Πολίτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ακόμα πιο γενική. Είναι έτσι αναπόφευκτο να κατακερματιζόμαστε, μέχρι που φτάνουμε στους εαυτούς μας και σε μοναδικές σε χώρο, χρόνο και βιώματα υπάρξεις. Ως συγκεκριμένες υπάρξεις λογοδοτούμε σε διαφορετικούς «θεούς», πολιτικές παραδόσεις, σεξουαλικές αναφορές, τοπικές μνήμες. Αντλούμε συχνά από διαφορετικά στρώματα της εθνικής μνήμης. Τα οικογενειακά μας χρονικά ή άλλες κοιτίδες νοήματος αποκτούν εσαεί βάρος στη ζωή μας.

Με άλλα λόγια, η πολλαπλότητα είναι το πεπρωμένο μας, όσων ιδίως έτυχε να ζούμε στην ευρεία επικράτεια της Δύσης και του πολιτισμού της. Η «δυτική ζωή» χαράχτηκε αιώνες τώρα από την ορμή για όλο και περισσότερες και λεπτές διαφορές και πάνω απ’ όλα από το εγκώμιο της ατομικότητας στις πολλαπλές της όψεις.

Το πρόβλημα με τις ταυτότητες, λοιπόν, δεν είναι στο ερώτημα αν έχουν σημασία για την ιδιωτική μας ζωή ή για τις κοινωνικές μας συνήθειες. Φυσικά έχουν. Είπαμε: η ποικιλία, οι «πολλαπλές δεσμεύσεις» είναι κάτι που δύσκολα το αποφεύγει κανείς, ακόμα και αν είναι καλόγερος του Αγίου Όρους.

Τα δύσκολα ξεκινούν από το γεγονός πως δεν είναι όλες οι ταυτότητες ρόλοι που μπορείς να τους εναλλάσσεις κατά βούληση ή να τους γεφυρώνεις, επειδή θα το ήθελες πολιτικά. Δεν είναι κάτι σαν τα διαφορετικά φαγητά της σύγχρονης πολυεθνικής κουζίνας ή σαν αυτές τις μουσικές του κόσμου όπου μπορείς να περάσεις από μια φλογέρα του Νίγηρα σε μια σκωτσέζικη γκάιντα ή σε ένα ούτι. Ορισμένες ταυτότητες είναι σκληρές και έχουν μια δομή αποκλειστικότητας. Άλλοτε από την κατασκευή τους και συχνά λόγω ιστορικής και πολιτικής συγκυρίας.

Δεν είναι πάντως εφικτό να είναι κανείς επαναστάτης κομμουνιστής και πολιτικά φιλελεύθερος δημοκράτης μαζί. Ούτε έχει πιθανότητες επιτυχίας να είναι κάποια φεμινίστρια και συγχρόνως φίλη των Αδελφών Μουσουλμάνων ή της Χαμάς.

Δεν είναι πάντως εφικτό να είναι κανείς επαναστάτης κομμουνιστής και πολιτικά φιλελεύθερος δημοκράτης μαζί. Ούτε έχει πιθανότητες επιτυχίας να είναι κάποια φεμινίστρια και συγχρόνως φίλη των Αδελφών Μουσουλμάνων ή της Χαμάς. Ούτε να είσαι ορθόδοξος χριστιανός και συγχρόνως οπαδός ενός ακραίου εθνικιστικού πόσο μάλλον νεοναζιστικού κόμματος. Κάποιο λάθος ή (αυτ)απάτη παίζει εδώ.

Είναι επίσης ελαφρώς κωμικοτραγικό να μιλά κανείς για ακριβοδίκαιη τήρηση των κανόνων του κράτους δικαίου, ενώ υποστηρίζει, συγχρόνως, τη «λαϊκή βία». Αν κάποιες επιμέρους ταυτότητες μπορεί να συνυπάρξουν δημιουργικά, άλλες θα συγκρούονται σοβαρά ή θα μείνουν αμοιβαία αποξενωμένες, καθεμιά στον δικό της κόσμο.

Το ένα πρόβλημα, λοιπόν, με τις ταυτότητες είναι ότι συχνά δεν φτιάχνουν ένα soft παιχνίδι ρόλων αλλά οδηγούν σε έντονα, επώδυνα πρακτικά αδιέξοδα. Το δεύτερο πρόβλημα και μάλλον το πιο κρίσιμο αυτό τον καιρό αφορά ταυτότητες που συνδέονται με ανελεύθερες, αντιδημοκρατικές δομές. Στην Ευρώπη και αλλού σημαντικά τμήματα της ριζοσπαστικής δεξιάς χρησιμοποιούν τη χριστιανική αναφορά ως φτηνό σύμβολο μάχης κατά ορισμένων δικαιωμάτων ή συλλήβδην των μουσουλμάνων μεταναστών.

Την ίδια στιγμή εκδοχές του ισλαμισμού και περιφρόνησης για τη Δύση έχουν γίνει κι αυτές μέρος της ευρωπαϊκής ζωής. Έχουν αναδυθεί, λοιπόν, άλλες ταυτότητες που διατηρούν κακή σχέση με την αστική πολιτική νεωτερικότητα, τα δικαιώματα των γυναικών και το σύγχρονο δημοκρατικό κράτος.

Υπάρχουν, φυσικά, κι εκείνοι που αντιτείνουν ότι η πολιτική νεωτερικότητα και το δυτικού τύπου κράτος δικαίου είναι με τη σειρά τους μια πολιτισμική αναφορά ή και μια «προκατάληψη» ανάμεσα στις πολλές. Λίγοι όμως (ελάχιστοι και από αυτούς τους θεωρητικά αντιδυτικούς) μπορούν να σκεφτούν τη ζωή τους σε μια κοινωνία όπου τον πρώτο λόγο θα έχουν, για παράδειγμα, συστήματα φυλετικής δικαιοσύνης ή επαναστατικά δικαστήρια, το ένα και μοναδικό Κόμμα ή κάποιος «πνευματικός ηγέτης»/ιμάμης.

Επομένως, κάποια πολιτικά και πολιτισμικά δεδομένα τα νιώθουμε πιο δικά μας ως ένα πολύτιμο πλαίσιο για τη διαχείριση των διαφωνιών μας. Γι’ αυτόν τον λόγο έχουμε την ανάγκη να τα υπερασπιστούμε και να μην τα αφήσουμε στο έλεος της τύχης και στις διαθέσεις των εχθρών τους.

Οι ταυτότητες, λοιπόν, δεν είναι παιχνίδι. Και επιπλέον οι πολιτισμικές και θρησκευτικές ταυτότητες δεν πρέπει να έχουν τον πρώτο λόγο στην πολιτική ζωή. Αν έχουν ρόλο και σπουδαιότητα ανάμεσά μας, στα όνειρα και στο ύφος της ζωής μας, θα ήταν ολέθριο αν διεκδικούσαν εξουσία στην πολιτεία και στους μεγάλους δημόσιους θεσμούς, όπως η εκπαίδευση.

Άλλωστε δεν έχουν όλοι οι σύγχρονοι άνθρωποι ισχυρές πολιτισμικές, θρησκευτικές ή ιδεολογικές ταυτότητες. Πολλοί κινούνται σε μια ζώνη χαλαρότητας και χωρίς απαιτήσεις, περίπου άπιστοι ή σχεδόν ουδέτεροι στους πολέμους των αξιών. Και αυτοί/-ες δεν έχουν υποχρέωση να υπομένουν την τυραννία της μιας ή άλλης σκληρής ταυτότητας.

Για τις σκληρές και ανελαστικές ταυτότητες, ωστόσο, το πράγμα διαφέρει, αφού είναι συχνά συγκοινωνούντα δοχεία με σοβαρές αντιδημοκρατικές και ανελεύθερες πραγματικότητες. Έτσι δεν μπορεί να τις αντιμετωπίζουμε με αφέλεια, σαν να είναι απλές ατομικές επιλογές. Κάποιος που δεν βλέπει ιδιαίτερο πρόβλημα στο «όραμα» του Βλαντίμιρ Πούτιν ή που το υπερασπίζεται κιόλας δεν κάνει μια επιλογή πλάι στις άλλες. Κάποιος που συγκρίνει, ελαφρά τη καρδία, το καθεστώς του Ιράν και γενικά το καταπιεστικό πολιτικό Ισλάμ με τα προβλήματα ανισότητας ή τις διακρίσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στη Δύση δεν κάνει μια εναλλακτική επιλογή ανάμεσα στις πολλές.

Για να το πω διαφορετικά, επιλογές που ωραιοποιούν και υποτιμούν, που ψάχνουν δικαιολογίες ή συμπορεύονται ανοιχτά με τους δεσποτισμούς δεν έχουν θέση σε μια πολιτική ταυτότητα που θα ήθελε να είναι προοδευτική. Εκτός κι αν οι λέξεις έχουν χάσει τόσο το νόημά τους. Όπως όταν βλέπουμε οπαδούς του ολοκληρωτισμού να εμφανίζονται υπέρμαχοι του κριτικού Διαφωτισμού ή ακροδεξιοί ζηλωτές να προβάρουν τη μάσκα των ευσεβών χριστιανών.

Αυτές είναι κάποιες άλλες τερατογενέσεις και νομίζω πολύ πιο σοβαρές και ανησυχητικές από τα εκλογικά σενάρια των κομματικών επιτελείων. Μεγάλα γεγονότα, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία ή η εξέγερση στο Ιράν, μας βοηθούν να δούμε τα όρια που έχει το παιχνίδι των ταυτοτήτων σε μια χώρα ρηχών αριστερισμών και δεξιάς αλλεργίας για τη μάχη των ιδεών.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

σιούτη

Οπτική Γωνία / ΟΠΕΚΕΠΕ, μεταναστευτικό και Τέμπη ζορίζουν ξανά την κυβέρνηση

Το σκάνδαλο των αγροτικών επιδοτήσεων και η πιθανή επιστροφή προσφύγων από τη Γερμανία στην Ελλάδα έρχονται να προστεθούν στα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Ο ντετέκτιβ της Σεβίλλης και οι πλαστοί πίνακες του Ελ Γκρέκο

Ρεπορτάζ / Ο ντετέκτιβ της Σεβίλλης και οι πλαστοί πίνακες του Ελ Γκρέκο

Στο βιβλίο του «Ο πλαστογράφος του Φράνκο», ένας ντετέκτιβ από τη Σεβίλλη ισχυρίζεται πως μεγάλα μουσεία, μεταξύ των οποίων και η ελληνική Εθνική Πινακοθήκη, έχουν αγοράσει πιστά αντίγραφα έργων του Ελ Γκρέκο.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Σήμερα, όταν δεν είσαι σίγουρος τι ακριβώς επαγγέλλεσαι, πιθανότατα λες πως είσαι creative director

Κοκέτα / Σήμερα, όταν δεν είσαι σίγουρος τι ακριβώς επαγγέλλεσαι, πιθανότατα λες πως είσαι creative director

Ένας σιωπηλός ιός, μια πανδημία για την οποία δεν μιλά κανείς: μανάδες, κρύψτε τα παιδιά σας από τη μάχη του creative direction. Η Δανάη Ιωάννου σε μια επιτόπια έρευνα για το επάγγελμα που σαρώνει γύρω μας τους ανθρώπους σαν κρυφή πανδημία.
ΔΑΝΑΗ ΙΩΑΝΝΟΥ
Μεταναστευτικό: Η ισπανική απάντηση

Οπτική Γωνία / Μεταναστευτικό: Η ισπανική απάντηση

Χώρες που υποδέχτηκαν σχετικά φιλικά μετανάστες είχαν οφέλη σε οικονομικό επίπεδο. Μια από αυτές είναι η Ισπανία, που τα τελευταία χρόνια έχει προχωρήσει σε θετικές μεταρρυθμίσεις που αφορούν τους τρόπους ένταξής τους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Γαϊδούρια : Ζώα εργασίας ή σιωπηλά θύματα;/ Ιπποειδή: Ζώα εργασίας ή σιωπηλά θύματα;

Ρεπορτάζ / Γαϊδούρια: Ζώα εργασίας ή θύματα κακοποίησης;

Είναι τα ιπποειδή στην Ελλάδα εργάτες χωρίς δικαιώματα; Ποιες είναι οι συνθήκες διαβίωσής τους, ποια μέριμνα υπάρχει για τη φροντίδα τους και γιατί η νομοθετική προστασία τους βρίσκεται σε μια γκρίζα ζώνη; Μιλούν στη LiFO εκπρόσωποι φιλοζωικών οργανώσεων και τοπικοί φορείς.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Guest Editors / Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Η πατριαρχία είναι παντού: στην οικονομία, στην κοινωνία, στην ψυχολογία, στην αισθητική, στον πολιτισμό, σε ολόκληρη την ανθρώπινη κατάσταση. Όταν σκεφτόμαστε το πολιτικό, δεν γίνεται να μη σκεφτόμαστε το φεμινιστικό.
ΝΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οπτική Γωνία / «Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οι παγκόσμιες και περιφερειακές επιπτώσεις της σύγκρουσης στη Γάζα και τα αδιέξοδα του Παλαιστινιακού. Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ