Μηχανικά τετράποδα σε έναν κόσμο που δεν αστειεύεται

Μηχανικά τετράποδα σε έναν κόσμο που δεν αστειεύεται Facebook Twitter
Στιγμιότυπο από το επεισόδιο Metalhead του «Black Mirror», όπου ένα είδος ρομποτικών «σκυλιών» απειλεί την ανθρωπότητα μετά την ανεξήγητη κατάρρευση της.
0


ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΛΙΓΕΣ ΜΕΡΕΣ, ένα βιντεάκι λίγων δευτερολέπτων από τους δρόμους της Νέας Υόρκης προκάλεσε θόρυβο στον ιστό. Στο βίντεο βλέπουμε μια κοπέλα που κρατάει με λουρί έναν σκύλο-ρομπότ και την επεισοδιακή τους συνάντηση με έναν αληθινό σκύλο. Η Ιρανο-ολλανδή τραγουδίστρια Sevdaliza και το τετράποδο της Unitree, μιας κινεζικής εταιρείας ρομποτικών εφαρμογών, έδωσαν την αφορμή στους σχολιαστές να ξαναθυμηθούν το «Black Mirror», σειρά που έχει γίνει ο πραγματικός καθρέφτης των όσων έρχονται στον γενναίο νέο κόσμο που ανατέλλει.

Η παραλίγο «σύγκρουση» των δυο σκύλων χαρακτηρίστηκε ανατριχιαστική (creepy). Οι περισσότεροι διέκριναν κάτι ενοχλητικό, όμως, κακά τα ψέματα, λίγη σημασία έχουν τα συναισθήματα αποδοκιμασίας του θεατή. Όπως και για άλλα τέτοια επεισόδια, η κατακραυγή περιέχει περισσότερη αδυναμία και παραιτημένη απέχθεια. Και υπάρχουν και αυτοί που πάντα αντιμετωπίζουν συγκαταβατικά και αισιόδοξα το οτιδήποτε. Συχνά, άλλωστε, παρόμοιες φάσεις όπως αυτή εξαερώνονται μέσα στον μηχανισμό του γέλιου και του τρολαρίσματος.

Ακόμα και αν για λόγους promotional εικόνας, μέσα σε μια γκάμα τριάντα άχρηστων προϊόντων, μια εταιρεία προσφέρει και ένα ρομπότ για ανάπηρα παιδιά ή για συλλογή ναρκών (για καλούς σκοπούς, δηλαδή), τίποτα δεν αποτρέπει τον αποικισμό του κόσμου μας με αντικείμενα που μας βυθίζουν ακόμα περισσότερο στην απουσία νοήματος.

Θα μπορούσε να  μιλήσει κανείς για τις τρέλες της Νέας Υόρκης ή για «αμερικανιές» που αφορούν περισσότερο την εκκεντρικότητα και τη ματαιοδοξία κάποιων διασημοτήτων (είναι πια πολλές χιλιάδες ανά τετραγωνικό οι διασημότητες στον κόσμο μας). Ίσως κάποιος θυμηθεί και τον Σαλβαδόρ Νταλί, που κυκλοφορούσε με τη γούνα του και έναν τεράστιο μυρμηγκοφάγο στους δρόμους του Παρισιού. Μια τραγουδίστρια με tech-erotica αναφορές, ένας σκύλος-ρομπότ και το ίδιο το νεοϋορκέζικο μητροπολιτικό χάος συνθέτουν από μόνα τους μια ιστορία απομακρυσμένη από τον «πολύ κόσμο» και τα προβλήματά του. Και τελικά ποιος ασχολείται με αυτά, όταν η Γάζα δίπλα μας ματώνει;

Pop Singer's AI Robot vs. Real Dog in NYC Interaction

Μάλλον όμως δεν είναι έτσι το πράγμα. Η σύντομη συνάντηση με τον σκύλο-ρομπότ μου έφερε, παράδοξα, στον νου αυτή την ίδια τη Γάζα και το πώς στο σύγχρονο πεδίο των μαχών και των σφαγών τα drones, τα τετράποδα ρομπότ και άλλες μηχανές έχουν πια ρόλο ενισχυμένο και όλο και πιο καθοριστικό. Φυσικά, η εταιρεία Unitree που κατασκεύασε το «σκυλάκι» της Sevdaliza «έχει διαψεύσει» τη χρήση μοντέλων του σκύλου-ρομπότ στον πόλεμο στην Ουκρανία ή από τον κινεζικό στρατό. Διαβάζουμε όμως ότι εκτοξευτές αντιαρματικών πυραύλων μπορούν να στερεωθούν σε έναν σκύλο-ρομπότ και η Unitree όπως και η μεγάλη αμερικανική εταιρεία ανάλογων εφαρμογών Boston Dynamics έχουν εντατικοποιήσει στο έπακρο τις καινοτομίες τους για παραγγελίες που δεν μένουν σε απλή οικιακή και προσωπική χρήση. Υπάρχει έτσι ο σκύλος Spot και βέβαια το εξαιρετικά εξελιγμένο –στην κίνηση, στις επιδόσεις– ανθρωποειδές ρομπότ Atlas.

Η άποψη πως έχουμε να κάνουμε με ανώδυνες προσφορές σαν ερωτικά βοηθήματα ή ευφυείς συσκευές τηλεχειρισμού μοιάζει τόσο αφελής όσο και διάφορες εκδοχές που πιστεύουν πως η συγκεκριμένη παραγωγή μπορεί να αποσυνδεθεί εύκολα (αρκεί να το θέλουν οι δημοκρατικές μας ψυχές) από νοσηρές στρατιωτικές και κατασκοπευτικές χρήσεις.

Μήπως όμως είναι υπερβολικό το άλμα από το μηχανικό τετράποδο της καλλιτέχνιδας στο πεδίο όπου εμπλέκεται ο πόλεμος και η (σκληρή) πολιτική του καιρού; Διαβάζοντας πως κάποια μοντέλα σκύλων-ρομπότ «φυλάσσουν» τα θερινά ανάκτορα του Τραμπ στο Μαρ-α-Λάγκο και πως ήδη από το 2021 έγινε προσπάθεια να ενταχτεί το Digidog στο Αστυνομικό Σώμα της Νέας Υόρκης για να ασκεί «aggressive policing», τίποτα δεν μπορεί να θεωρηθεί «υπερβολή». Εκείνη η απόπειρα ματαιώθηκε στο κλίμα των διαδηλώσεων που απαιτούσαν περικοπές στους προϋπολογισμούς της αστυνομίας (αφού ένα μόνο Digidog κόστιζε 74.000 δολάρια), αλλά η κατεύθυνση και το σχήμα της εξέλιξης έχει ήδη χαραχθεί.

Ας γυρίσουμε όμως στον οικιακό σκύλο-ρομπότ. Ας ξεχάσουμε τις πολιτικο-στρατιωτικές εμπλοκές, την οικονομία του πολέμου και τις άλλες βαριές προεκτάσεις. Υπάρχει ένα άλλο ερώτημα, για την ψυχρή τρυφερότητα και την αδυναμία δέσμευσης. Αν εξαιρέσει κανείς ειδικές καταστάσεις αναπηρίας και αβοηθησίας, η ανάπτυξη ενός τομέα αυτοματισμών και «φιλικών» ρομποτικών κατασκευών έρχεται να σπρώξει μακρύτερα μια κουλτούρα της ελάχιστης δέσμευσης. Τι είναι αλήθεια ένας σκύλος, ένας γάτος, ένα ζώο συντροφιάς; Τι είναι ένας οικείος χώρος, ένα σπίτι, μια κουζίνα; Η αντικατάσταση μιας σχέσης με αληθινά ζώα ή πράγματα της ζωής μας που χρειάζονται φροντίδα και προσπάθεια, που μας καλούν να ανταποκριθούμε δημιουργικά, η αντικατάστασή τους με λειτουργικά υποκατάστατα είναι η βασική πλευρά μιας λογικής αποδέσμευσης.

Μέχρις ενός σημείου, μπορεί να δεχτεί κανείς τη θετική υποβοήθηση μιας καθημερινότητας που οι διαθέσιμοι χρόνοι της έχουν συμπιεστεί. Αυτό που εξαγγέλλεται όμως πια και ήδη εμφανίζεται σε εικόνες σαν αυτή που έγινε η αφορμή του κειμένου δεν είναι κάποιος «βοηθός»: είναι μια «σχέση» όλο και πιο αποδεσμευμένη από την ευθύνη και τη φροντίδα. Μια σχέση που μπορεί να γεννήσει εξάρτηση και συνήθεια αλλά δεν έχει τον συναισθηματικό και ενσώματο πλούτο της πραγματικής μας εμπλοκής στον κόσμο (λ.χ. στην αγάπη και στη φροντίδα ενός κατοικίδιου). Ακόμα και αν η Sevdaliza θεωρεί «γλυκό» το μηχανικό της τετράποδο, είναι μάλλον απίθανο να κλάψει όταν το υπολογιστικό του σύστημα καταρρεύσει.

Είναι κάτι ανάλογο με την παραγγελία που δίνει κάποιος στο chatbot για ένα άρθρο με το «τάδε» θέμα. Σε περίπτωση που δεν το αποθηκεύσει ή γίνει κάτι και χάσει το αρχείο της απάντησης, την επόμενη στιγμή θα πληκτρολογήσει το ίδιο θέμα και τις συντεταγμένες του. Το προϊόν γίνεται όλο και πιο αδιάφορο, αρκεί να ανταποκρίνεται σε κάποιες προδιαγραφές, να είναι λειτουργικό για την παραγγελία μας. Σε αυτήν τη νέα αυτοματική ευκολία, ένα ζώο είναι απλώς «μια οντότητα» που καλύπτει μια λειτουργική ανάγκη. Όπως και ένα κείμενο, ένα έργο, ένα μουσικό κομμάτι νοούνται σαν να είναι απλώς σύνολα θεμάτων, τόνων, «chords».

Τα πλάσματα, ακόμα και αυτά που τα έχουμε αγαπήσει (ή προορίζονται γι’ αυτό, όπως ένας σκύλος), μετατρέπονται σε σύνολα αναλύσιμων δεδομένων, σε εξυπηρετικές παρουσίες, σε εργονομικές λειτουργίες. Ξέρουμε όμως πως ένας σκύλος είναι κάτι πολύ παραπάνω από ένα κυνοειδές που ανταποκρίνεται με γαύγισμα ή κούνημα ουράς. Ένα κείμενο (εκτός από τα κυρίως διεκπεραιωτικά και γραφειοκρατικά, αυτά ας μπουν στα chat) έχει μια εκφραστική και υπαρξιακή σημασία για τον παραγωγό του. Ένα σπίτι δεν είναι μόνο χώρος όπου διάφορα πράγματα λειτουργούν, λόγου χάρη ανάβουν και κλείνουν φώτα, μαγειρεύονται φαγητά κ.λπ. Είναι τα σώματά μας που δεσμεύονται μέσα σε έναν χώρο, εμείς που κατοικούμε και δεν είμαστε επισκέπτες σε έκθεση design και αξιοθαύμαστων γκάτζετ.

Με μια έννοια, το τετράποδο ρομπότ δεν θα γίνει ποτέ σκύλος − γιατί το βλέμμα του σκύλου δεν αντιγράφεται, γιατί το χνώτο του δεν γίνεται δεδομένο. Πάνω όμως από τέτοια «μικροζητήματα» είναι το σχήμα μιας εξουσίας που δεν μπορείς να την εμπιστευτείς, σε ένα σύστημα παραγωγής του οποίου οι ιεραρχήσεις, οι ευαισθησίες και οι προσανατολισμοί είναι τόσο διάτρητοι. Ακόμα και αν για λόγους promotional εικόνας, μέσα σε μια γκάμα τριάντα άχρηστων προϊόντων, μια εταιρεία προσφέρει και ένα ρομπότ για ανάπηρα παιδιά ή για συλλογή ναρκών (για καλούς σκοπούς, δηλαδή), τίποτα δεν αποτρέπει τον αποικισμό του κόσμου μας με αντικείμενα που μας βυθίζουν ακόμα περισσότερο στην απουσία νοήματος. Με τους όρους που επικρατούν σήμερα, πολιτικά και οικονομικά, είναι βέβαιη η συσσωμάτωση του μεγαλύτερου μέρους αυτής της τεχνογνωσίας στη νέα οικονομία του κυβερνοστρατηγικού ανταγωνισμού και ακόμα και στα πραγματικά πεδία δολοφονιών κατά παραγγελία, εξωδικαστικών εκτελέσεων, κυβερνητικών και μη καταχρήσεων.

Μιλώντας εν τέλει για τα μικρά ή τα κωμικοτραγικά στιγμιότυπα, μπορούμε να είμαστε προφυλαγμένοι μέσα σε μια απολίτικη φούσκα. Ελάχιστα όμως αν ξύσουμε την επιφάνεια, διακρίνεται, αν θέλεις βέβαια να το δεις, το πρόσωπο του τέρατος.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Δημήτρης Παρασκευής: «Φέτος, έπειτα από καιρό, ο κορωνοϊός παρουσιάζει έξαρση»

Οπτική Γωνία / «Φέτος, έπειτα από καιρό, ο κορωνοϊός παρουσιάζει έξαρση»

Ο καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, Δημήτρης Παρασκευής, εξηγεί γιατί κάθε φθινόπωρο αυξάνονται οι ιώσεις του αναπνευστικού, ποια είναι η εικόνα του Covid-19 στην Ελλάδα και ποια μέτρα πρέπει να πάρουμε εν όψει του χειμώνα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Στέλιος Νέστωρ: «Ό,τι έκανα, δεν το έκανα για να ρίξω τη δικτατορία αλλά γιατί ντρεπόμουνα» 

Θεσσαλονίκη / Στέλιος Νέστωρ: «Δεν ήμουν από αυτούς που κάθονται σπίτι τους, βγάζουν λεφτά, τρώνε και πίνουνε» 

Μια πολιτική φυσιογνωμία που έδινε πάντα ηχηρό «παρών» στα πολιτικά και πολιτιστικά πράγματα της Θεσσαλονίκης. Μιλώντας στη LiFO, ζωντανεύει ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της πόλης, από την Κατοχή και τη χούντα μέχρι την ίδρυση του Μεγάρου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Κοινωνική κατοικία: Μπορεί το παράδειγμα της La Borda να εφαρμοστεί στην Αθήνα;

Συνεταιριστική κατοικία / Μπορούμε να αντιγράψουμε τη Βαρκελώνη και να λύσουμε το στεγαστικό;

Ενώ στην Ευρώπη παρατηρείται αναζωπύρωση των συνεταιριστικών στεγαστικών κινημάτων, στην Ελλάδα, ειδικά στην Αθήνα, η στεγαστική κρίση οξύνεται. Το παράδειγμα της La Borda στη Βαρκελώνη θα μπορούσε να δώσει τη λύση, χρειάζεται όμως πολιτική βούληση.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας»

Βασιλική Σιούτη / Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας

Η κυβέρνηση αξιοποίησε τη ρύθμιση για τη φύλαξη του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη για να αλλάξει την πολιτική ατζέντα και να ενισχύσει την απήχησή της στο συντηρητικό κοινό, παρά τις διαφοροποιήσεις ακόμη και μέσα στην κυβερνητική παράταξη.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

Οπτική Γωνία / Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

«Ό,τι όμως και αν υπήρξε ο Διονύσης Σαββόπουλος, είχε τη δόνηση, τον λοξό τόνο, μια διάθεση μεταμόρφωσης και γιορτής. Επέστρεφε σε μια πάμφωτη αυλή, περιμένοντας τους φίλους, το νόημα της συνάθροισης».
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
ΕΠΕΞ Στην εποχή του Οφθαλμού

Ιλεκτρίσιτυ / Στην εποχή του Οφθαλμού

Οι κρίσεις ευνοούν την εξουσία, διατηρώντας ένα επίπεδο φόβου μες στην κοινωνία, νομιμοποιώντας μέτρα που ανακουφίζουν τον φόβο αυξάνοντας τον έλεγχο, και δημιουργώντας ευκαιρίες για τη διοχέτευση του κεφαλαίου.
ΧΑΡΗΣ ΚΑΛΑΪΤΖΙΔΗΣ
Μετά τα ερείπια της Γάζας: ποιος μπορεί να χτίσει ξανά την ελπίδα;;

Οπτική Γωνία / Η Γάζα μετά τον πόλεμο: Υπάρχει ελπίδα;

Η καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ και μέλος του Κέντρου Ερευνών για το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Μαρία Γαβουνέλη, αναλύει τις προκλήσεις της ανοικοδόμησης, τον ρόλο της Ευρώπης και της Ελλάδας και το αβέβαιο μέλλον μιας λύσης δύο κρατών.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Ακροβατώντας / Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Οι μοναχικοί θάνατοι ηλικιωμένων ανθρώπων είναι ένα φαινόμενο που ολοένα εντείνεται και στη χώρα μας, όπως και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ας μπει στον δημόσιο διάλογο, μήπως πειστούν οι αρμόδιοι ότι πρόκειται για ένα σοβαρό θέμα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Ρεπορτάζ / Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Η προκήρυξη διαγωνισμών για την εκπόνηση μελετών που αφορούν τη χρήση της ιστορικής σιδηροδρομικής γραμμής Πελοποννήσου ως ποδηλατοδρόμου έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Διατυπώνονται σοβαρές επιφυλάξεις για την οριστική απώλεια μιας εμβληματικής υποδομής με υψηλή ιστορική, τουριστική και συγκοινωνιακή αξία.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οπτική Γωνία / Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οι δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν ξανά τη φθορά εμπιστοσύνης προς το πολιτικό σύστημα, με κυβέρνηση και αντιπολίτευση να δείχνουν ανήμπορες να ανατρέψουν το κλίμα απαξίωσης, όπως και οι νέοι παίκτες – που είναι παλιοί. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
«Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Υγεία / «Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Δημήτρης Δασκαλάκης: Ο διακεκριμένος ελληνικής καταγωγής λοιμωξιολόγος, που παραιτήθηκε πρόσφατα από επιτελική θέση  καταγγέλλοντας το υπουργείο Υγείας των ΗΠΑ για εξωθεσμικές πιέσεις και αντιεπιστημονικές πρακτικές, μιλά για την απόφασή του, τη δημόσια υγεία στην Αμερική, τον Covid, τον HIV αλλά και την αφύπνιση του επικίνδυνου «ιού» του φασισμού.   
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Ρεπορτάζ / Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Πάνω από 312.000 θανατώσεις ζώων, φόβοι για lockdown και απειλή για μείωση των εξαγωγών του εθνικού προϊόντος μας εξαιτίας της ευλογιάς των προβάτων. Εμβολιασμός ή εκρίζωση του ιού; Ειδικοί μιλούν στη LiFO για το τι διακυβεύεται πραγματικά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ