Η δημοκρατία των διπλών όψεων

two hands Facebook Twitter
Οι διπλές όψεις μέσα στην πανδημία δείχνουν πως το παράδοξο δεν είναι μόνο ελληνικό. Πρέπει να παραδεχτούμε πως οι περισσότερες κοινωνίες που συνηθίζουμε να αποκαλούμε δυτικές, προσφέρουν πολλές και σκληρές εικόνες παραδόξων.
0



ΚAΘΗΜΕΡΙΝΑ ΓΙΝΟΜΑΣΤΕ ΜΑΡΤΥΡΕΣ μιας ποικιλίας στάσεων που προκαλούν θυμό, έκπληξη, αγανάκτηση ή θαυμασμό. Ένα μέρος του πληθυσμού έχει πάψει να παίρνει στα σοβαρά τον ιό, ένα άλλο, μεγάλο, κομμάτι στέκεται αμφίθυμα και ένα τρίτο συνεχίζει σχεδόν στα ίδια μοντέλα αυτοπεριορισμού, περιμένοντας την έξοδο. Στο μεταξύ η ιδέα της Άνοιξης και του επικείμενου Πάσχα κάνουν κάθε περιορισμό να φαίνεται σαν παράταση μιας ποινής, ενισχύοντας τις αποσκιρτήσεις και τις επιλογές αγνόησης και εθελοτυφλίας. Σε ένα πιο γενικό πλάνο έχουμε δει πως οι συμπεριφορές δεν μπορεί να ρυθμιστούν ούτε από την αστυνομία, ούτε από τις συνειδήσεις των μεμονωμένων ατόμων. Βαδίζουμε λοιπόν μέσα σε συνεχή παράδοξα, σε αντιφατικές εκδοχές που συχνά η μια διαψεύδει την άλλη.  

Είναι αυτή την κατάσταση που κάποιοι την βλέπουν σαν απόδειξη της αποτυχίας μας να αυτοπειθαρχηθούμε και άλλοι σαν απόδειξη ότι μας «έκαναν τελικά» τα υπάκουα προβατάκια που ακολούθησαν τον βοσκό τους. Τα ίδια σημάδια της καθημερινότητας, οι ίδιες συμπεριφορές και στάσεις διαβάζονται με πάρα πολύ διαφορετικό τρόπο. Ένα βλέμμα πέφτει οργισμένο στα σκουπίδια και στο χάος της Πλατείας Βαρνάβα μετά από μια «άλλη μια νύχτα κορωνοπάρτι»- μια στις πολλές  των τελευταίων εβδομάδων. Ένα άλλο βλέμμα στέκεται αντιθέτως στους εκατοντάδες χιλιάδες που έσπευσαν και χρησιμοποίησαν τα self test για τα σχολεία και στους πολύ περισσότερους που θα ανατρέξουν στα self test ως εργαζόμενοι. Τι συμβαίνει; Οι εκτροπές της καθημερινότητας με την άρνηση των κανόνων συνυπάρχουν με νέους κανόνες που περνούν και τελικά εφαρμόζονται. Μήπως όμως ό,τι εφαρμόζεται είναι μόνο αυτό που δεν μπορεί να το αποφύγει κανείς γιατί έχει πραγματικό κόστος; Ο καχύποπτος θα μπορούσε να υποθέσει ότι όπου δεν υπήρχε αληθινό κόστος και καταναγκασμός για το άτομο, το "συλλογικό ήθος" δεν λειτούργησε.

Η ίδια η Δύση και όχι μόνο η ελληνική κοινωνία, επαναπαύεται στην καθησυχαστική ιδέα μιας ελευθερίας όπου βρίσκουν στέγη πλέον και οι ακροδεξιοί, οι αρνητές και οι διάφοροι αυτονομημένοι που λειτουργούν σαν φυλές μέσα στην επικράτεια. Οι κοινωνίες μας στηρίζονται στην ιδέα της ελευθερίας και αυτό είναι αναντικατάστατο δώρο. Ο τρόπος όμως που συχνά υπερασπιζόμαστε την ελευθερία την έχει φθείρει και κυρίως της ακυρώνει το κοινωνικό της νόημα.

Οι διπλές όψεις φέρνουν φυσικά στο νου την αιώνια συζήτηση για την ατροφική υστέρηση ή τις επιτεύξεις της ελληνικής κοινωνίας ως μοντέρνου κοινωνικού σχηματισμού. Αν υπερισχύουν οι αποτυχίες και οι ματαιώσεις ή αν πρέπει να σταθούμε στο θετικό αποτύπωμα παρά τα χάσματα και τις αρνητικές εξαιρέσεις. Οι διπλές όψεις μέσα στην πανδημία δείχνουν όμως πως το παράδοξο δεν είναι μόνο ελληνικό. Από την άποψη των φαινομένων αρνητικού ανορθολογισμού, η ελληνική κοινωνία δεν παρουσίασε κάτι ιδιαίτερο. Πρέπει να παραδεχτούμε  πως οι περισσότερες κοινωνίες που συνηθίζουμε να αποκαλούμε δυτικές, ανεξάρτητα από την παραγωγική τους δομή, τους θεσμούς ή το επίπεδο της υλικής τους ευημερίας, προσφέρουν πολλές και σκληρές εικόνες παραδόξων. Παντού οι αστυνομίες δεν μπορούν να εγγυηθούν την τάξη και οι ατομικές συνειδήσεις δυσκολεύονται να συντονιστούν σε κάποιον δημόσια αναγνωρισμένο στόχο. Προκύπτουν συνεχώς αντίρροπες δυνάμεις που δεν αποδέχονται ούτε καν την περιγραφή της κατάστασης και φυσικά ούτε τη μέθοδο χειρισμού αυτής της κρίσης.

Δεν ξέρω όμως αν αυτό μπορεί να το προσεγγίσει κανείς μιλώντας όπως κάνουμε συχνά για το "δυτικό μοντέλο" δημοκρατίας και αντιδιαστέλλοντάς το με εμπειρίες άλλων συστημάτων, πιο αυταρχικών και συλλογικών. Εδώ και ένα χρόνο έχει εκτυλιχτεί μια μεγάλη διεθνής συζήτηση για το ποιος τα πήγε καλύτερα σε αυτή την κρίση, οι κοινωνίες της συλλογικής κινητοποίησης και της κρατικής επιβολής ή αυτές που είναι πιο ατομικιστικές, κοινωνικά πλουραλιστικές και χαλαρές. Η απάντηση είναι συνήθως πως οι αυταρχικοί «κολεκτιβιστές» τα πηγαίνουν καλύτερα. Ο τρόπος όμως που χρησιμοποιούμε εμείς τέτοιες συζητήσεις και κυρίως τα όποια συμπεράσματά τους έχει αρχίσει να αναδίδει έναν τεμπέλικο κομφορμισμό. Νιώθει κανείς πως βολευόμαστε στην αυτοεικόνα του "ατομικιστικού μπάχαλου" είτε για να το κατακεραυνώσουμε, είτε για να το βαφτίσουμε πολύχρωμη δημοκρατική ζωή που δεν σηκώνει "ασιατικούς" δεσποτισμούς. Η ίδια η Δύση και όχι μόνο η ελληνική κοινωνία, επαναπαύεται στην καθησυχαστική ιδέα μιας ελευθερίας όπου βρίσκουν στέγη πλέον και οι ακροδεξιοί, οι αρνητές και οι διάφοροι αυτονομημένοι που λειτουργούν σαν φυλές μέσα στην επικράτεια. Οι κοινωνίες μας στηρίζονται στην ιδέα της ελευθερίας και αυτό είναι αναντικατάστατο δώρο. Ο τρόπος όμως που συχνά υπερασπιζόμαστε την ελευθερία την έχει φθείρει και κυρίως της ακυρώνει το κοινωνικό της νόημα.

Το ζήτημα δεν είναι αν υπάρχουν παράδοξα και διπλές όψεις που οδηγούν και στις πιο αντιφατικές κρίσεις. Το θέμα είναι ότι συχνά η αντικατάσταση της παλιότερης αντίληψης για τις αποτυχίες μας με μια καινούρια αυτοπεποίθηση οδηγεί στη βεβαιότητα πως στο «τέλος (πάντα) θα τα καταφέρνουμε». Και αυτή η ιδέα, όπως η άλλη που βλέπει πως η δημοκρατία δεν έχει αδιέξοδα, μπορεί  να μας αποκοιμίζει αντί να μας δίνει έναν νέο τόπο να σκεφτούμε αναθεωρώντας. Η αντίληψη πως ακόμα και με τόσα παράδοξα, ακολουθούμε τελικά τον ίσιο δρόμο και δεν έχουμε να διορθώσουμε και πολλά, αυτή η αντίληψη μου φαίνεται αδύναμη και ένα καινούριο λάθος.  Λέγεται συχνά πως ο συμβιβασμός με την ατέλεια χαρακτηρίζει τις φιλελεύθερες κοινωνίες και αυτό τις διαχωρίζει από όλα τα συστήματα που επιδίωκαν κάποιας μορφής ηθική και πολιτική τελειότητα. Πραγματικά, η συμφιλίωση με την έλλειψη είναι μια σοβαρή παράμετρος ωριμότητας, όχι μόνο για τα δημόσια πράγματα αλλά και για τη ψυχική ζωή και την εξόφληση των προσωπικών μας λογαριασμών. Η συμφιλίωση με το ατελές και το παράδοξο δεν μπορεί όμως να ξεπλένει διάφορα φαινόμενα κοινωνικής διάλυσης και αντικοινωνικού εγωισμού. Από ένα σημείο και μετά, μια ικανοποιημένη από τον εαυτό της δημοκρατία μπορεί  να είναι δείγμα κυνισμού παρά σημάδι ωριμότητας. Όταν παραιτείται από τις συγκρούσεις που πρέπει να δώσει με τους παλιούς και νέους εχθρούς της δεν είναι ώριμη αλλά δειλή και απλώς αυτοσυντηρητική. Αν και η αντικατάσταση του στερεότυπου της αποτυχημένης χώρας με μια θετικότερη εικόνα για τα συλλογικά μας επιτεύγματα ήταν απαραίτητη, πολλά από τα παράδοξα της Ελλάδας που είναι και ευρωπαϊκά, δείχνουν εδώ και καιρό και μιαν άλλη ανάγκη: την ανάγκη να δώσουμε ένα νέο και πιο πλούσιο νόημα στην εμπειρία της ελευθερίας, ενισχύοντας εκείνα τα συλλογικά ήθη που αντιστέκονται στους αρχαϊκούς αυταρχικούς τρόπους αλλά και στους διαλυτικούς ατομικισμούς.


 

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Πανελλαδική έρευνα: «Πανδημία, Lockdown και Κάπνισμα- Συνήθειες και Κοινωνικές Τάσεις»

Υγεία & Σώμα / Πανελλαδική έρευνα: «Πανδημία, Lockdown και Κάπνισμα- Συνήθειες και Κοινωνικές Τάσεις»

Επιτακτική η ανάγκη επαρκούς ενημέρωσης για τα οφέλη και τους τρόπους διακοπής του καπνίσματος καθώς και για την πρόσβαση σε αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά με τις εναλλακτικές, επιστημονικά τεκμηριωμένες, λύσεις.
THE LIFO TEAM

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Γαϊδούρια : Ζώα εργασίας ή σιωπηλά θύματα;/ Ιπποειδή: Ζώα εργασίας ή σιωπηλά θύματα;

Ρεπορτάζ / Γαϊδούρια: Ζώα εργασίας ή θύματα κακοποίησης;

Είναι τα ιπποειδή στην Ελλάδα εργάτες χωρίς δικαιώματα; Ποιες είναι οι συνθήκες διαβίωσής τους, ποια μέριμνα υπάρχει για τη φροντίδα τους και γιατί η νομοθετική προστασία τους βρίσκεται σε μια γκρίζα ζώνη; Μιλούν στη LiFO εκπρόσωποι φιλοζωικών οργανώσεων και τοπικοί φορείς.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Guest Editors / Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Η πατριαρχία είναι παντού: στην οικονομία, στην κοινωνία, στην ψυχολογία, στην αισθητική, στον πολιτισμό, σε ολόκληρη την ανθρώπινη κατάσταση. Όταν σκεφτόμαστε το πολιτικό, δεν γίνεται να μη σκεφτόμαστε το φεμινιστικό.
ΝΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οπτική Γωνία / «Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οι παγκόσμιες και περιφερειακές επιπτώσεις της σύγκρουσης στη Γάζα και τα αδιέξοδα του Παλαιστινιακού. Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Empty the Tanks»: Σώστε τα δελφίνια!

Ρεπορτάζ / «Empty the Tanks»: Πότε θα σταματήσει η αιχμαλωσία των δελφινιών;

Η παγκόσμια καμπάνια «Empty the Tanks» εναντιώνεται στην αιχμαλωσία και την εκμετάλλευση των δελφινιών. Πώς εκφράζεται η κινητοποίηση στην Ελλάδα και ποια η τύχη των δελφινιών του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου; Μιλούν στη LIFO εκπρόσωποι οργανώσεων, αλλά και ο ιδρυτής του Αττικού Πάρκου.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Οπτική Γωνία / Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Τα Τέμπη συνεχίζουν να πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, αντιθέτως στα ελληνοτουρκικά και στο θέμα της πώλησης των Eurofighter στην Τουρκία που απασχόλησε την επικαιρότητα, η κριτική για τη στάση της κυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε χαμηλούς τόνους.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Aθήνα / Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Τα πεζοδρόμια στην καρδιά της πόλης έχουν παραδοθεί στα τουριστικά καταστήματα, αποκλείοντας τους πιο ευάλωτους πολίτες, ενώ η Αθήνα χάνει τον βασικό λόγο ύπαρξής της: να είναι μια πόλη για ανθρώπους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Έχετε «επιστροφή φόρου»: Οι συχνότερες περιπτώσεις phishing

Οπτική Γωνία / «Έχετε επιστροφή φόρου, πατήστε εδώ»: Πώς να γλιτώσεις από το phishing

Παραπλανητικά μηνύματα, αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων, χακάρισμα τραπεζικών λογαριασμών. Το phishing είναι πιο συχνό και πολύ πιο επικίνδυνο πιο επικίνδυνο απ' ό,τι νομίζουμε. Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς και επικεφαλής της Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας, Χρήστος Ξενάκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ