Η διεθνής των αρνητών και οι δημοκρατίες της «συμπάθειας»

Η διεθνής των αρνητών και οι δημοκρατίες της «συμπάθειας» Facebook Twitter
Υπό την απειλή όμως μιας πανδημίας που επιμένει, αλλάζοντας συθέμελα τις κοινωνίες και τις οικονομίες, καλό είναι να παραδεχτούμε ότι βρισκόμαστε σε ένα οριακό σημείο και σε ό,τι αφορά την ίδια τη δημοκρατία.
0

ΕΔΩ ΚΑΙ ΠΑΝΩ ΑΠΟ μια δεκαετία, στην Ελλάδα (αλλά και παγκοσμίως) ζούμε την τυραννία της ατομικής «γνώμης». Μιας στην ουσία εντελώς αυθαίρετης γνώμης, επί παντός επιστητού, η οποία παρουσιάζεται μονίμως ως «δημοκρατικό δικαίωμα».

Βεβαίως, το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης σε προχωρημένες δημοκρατίες, όπως οι δυτικές, ουδείς ποτέ το αμφισβήτησε. Όποιος το επικαλείται, συνεπώς, τόσο εμφατικά, δεν κάνει κάτι άλλο παρά να παραβιάζει ανοιχτές θύρες.

Πίσω όμως από αυτή την (εν τέλει πονηρή) επίκληση του δικαιώματος κρύβεται στην ουσία η απόπειρα μιας αντιδημοκρατικής και ίσως βίαιης επιβολής της. Πόσο μάλλον που όλο αυτό δεν αφορά παρά ειδικά πεδία της επιστήμης και της τεχνικής γύρω από τα οποία οι «δημοκράτες» αυτοί είναι συνηθέστατα εντελώς αδαείς.  

Προφανώς και είναι δικαίωμά μου να μιλήσω για το πιλοτάρισμα αεροσκαφών, όμως αν δεν έχω την παραμικρή ιδέα και δεν έχω κάνει ποτέ σχετικά μαθήματα, απλώς θα αερολογώ. Ως αυτό το σημείο βεβαίως δεν υπάρχει καμία κοινωνική επίπτωση, πέραν της γελοιοποίησής μου. Αν όμως ορμήσω σε ένα πιλοτήριο και απαιτήσω από τον πιλότο να αναλάβω εγώ το πηδάλιο, καίτοι άσχετος, και αν πείσω, ακόμη χειρότερα, κάποιους αφελείς συνεπιβάτες μου ότι αυτό μπορεί να γίνει π.χ. αντικείμενο ψηφοφορίας ή, ας πούμε, να τεθεί ως νομικό ζήτημα στην πολιτεία («επιτρέπει το Σύνταγμα στην πλειοψηφία των επιβατών να ψηφίσει να αντικατασταθεί εν πτήσει ο πιλότος από έναν τυχαίο επιβάτη...;»), τότε το πρόβλημα έχει σοβαρότατες κοινωνικές επιπτώσεις, σε σημείο που υπό προϋποθέσεις μπορεί να τινάξουν το αεροπλάνο (και μια χώρα) στον αέρα.

Δηλαδή αυτό που κάποτε ήταν μόνο ένα περιθωριακό φαινόμενο γραφικών και «πειραγμένων» συμπολιτών μας, σήμερα, με τη βοήθεια και της άλλης μεγάλης τυραννίας, εκείνης των ψηφιακών δικτύων, θέτει ευθέως ζητήματα δημοκρατίας, λειτουργίας των θεσμών και υπονόμευσης της κοινωνικής συνοχής, φθάνοντας υπό συνθήκες πανδημίας να απειλεί ακόμα και την ίδια τη βιολογική ζωή όλων μας.

Στην Ελλάδα, το πρόβλημα το πρωτοζήσαμε με την υστερία του αντιμνημονιακού αγώνα, ξεκινώντας από τις «λαϊκές συνελεύσεις» στο Σύνταγμα όπου απλοί πολίτες (με την καθοδήγηση και «αιρετικών» οικονομολόγων, καθώς και λαϊκιστών πολιτικών) αποφαίνονταν ή «ψήφιζαν» για θέματα που αφορούσαν τα δημόσια οικονομικά, φθάνοντας μέχρι τις περίφημες επιτροπές («επαχθούς») χρέους όπου συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, και... μουσικοσυνθέτες. Το αποκορύφωμα όλων ήταν βεβαίως όταν τέθηκε σε εθνικό δημοψήφισμα το 2015 ένα καθαρά οικονομοτεχνικό κείμενο στα αγγλικά(!) που είχε προταθεί προς διαπραγμάτευση από τις Βρυξέλλες στην τότε κυβέρνηση.

Τα αποτελέσματα εκείνου του τυχοδιωκτισμού τα βιώσαμε μεν με τον πλέον δραματικό τρόπο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η κουλτούρα της υποκατάστασης της γνώσης από τη γνώμη εξαφανίστηκε. Αντιθέτως, η επακόλουθη εμπειρία της πανδημίας έδειξε ότι ο συνδυασμός μιας χύδην αντιστασιακής-δημοκρατικής κουλτούρας («γνώμηηηηη μουυυυ») και της διάχυτης ημιμάθειας που δίνει την ψευδαίσθηση της γνώσης με χρήση δήθεν «εναλλακτικών» μεθόδων και «ανεξάρτητων» καναλιών επιστημοσύνης θα επανεμφανίζεται διαρκώς με αφορμή τις διάφορες κρίσεις (οικονομικές, υγειονομικές, κλιματικές κ.ά.) που είναι βέβαιο ότι θα μας επισκέπτονται εφεξής σταθερά. Δηλαδή αυτό που κάποτε ήταν μόνο ένα περιθωριακό φαινόμενο γραφικών και «πειραγμένων» συμπολιτών μας, σήμερα, με τη βοήθεια και της άλλης μεγάλης τυραννίας, εκείνης των ψηφιακών δικτύων, θέτει ευθέως ζητήματα δημοκρατίας, λειτουργίας των θεσμών και υπονόμευσης της κοινωνικής συνοχής, φθάνοντας υπό συνθήκες πανδημίας να απειλεί ακόμη και την ίδια τη βιολογική ζωή όλων μας.

Το φαινόμενο συνδέεται ασφαλώς με αυτό που ονομάζουμε κοινωνίες της διακινδύνευσης από τις δεκαετίες του '70, του '80 και μετά, ενώ εντάθηκε με την προϊούσα αποσταθεροποίηση ή και υποχώρηση του επιπέδου ζωής των μεσαίων στρωμάτων στη Δύση, την τελευταία 20ετία ειδικότερα. Η απογοήτευση από τις ματαιωμένες προσδοκίες του χαλασμένου ασανσέρ της ανοδικής κοινωνικής κινητικότητας οδήγησαν στην υπονόμευση της ίδιας της δημοκρατικής/ρεπουμπλικανικής συνθήκης, τη στιγμή μάλιστα που αυτή είχε φθάσει στη μεγαλύτερη ωρίμανσή της στην αυγή της νέας χιλιετίας. Δεν επρόκειτο για παράδοξο, εφόσον ήταν ο ίδιος ο απόλυτα ανοιχτός χαρακτήρας της συνθήκης αυτής που επέτρεπε και την αμφισβήτησή της.

Έτσι, η λαϊκιστική ανάφλεξη, ιδίως μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008, επιδεινωνόταν από τις συνωμοσιολογικές θεωρίες, που, όπως έδειξαν και αντίστοιχα δίκτυα σαν το Qanon στις ΗΠΑ, λίγο απείχαν από χιλιαστικά κινήματα του Μεσαίωνα.

Αλλά ενώ από το 1968 και μετά η αμφισβήτηση των παραδοσιακών (και ενίοτε πολύ πιο αυταρχικών) δυτικών συστημάτων εξουσίας προέκυπτε από τα ανώτερα και πιο μορφωμένα αστικά στρώματα (βλ. π.χ. την αντίσταση του ελληνικού φοιτητικού κινήματος επί δικτατορίας), σήμερα η «αντίσταση» αυτή είναι απλώς ένας τυφλός θυμός (που σιγοντάρεται από έναν υπερφίαλο ναρκισσισμό, ο οποίος αναζητά προσοχή και προβολή), χωρίς σαφή στόχο και πραγματικό αντίπαλο. Διότι ενώ φαινομενικά ο αντιστασιακός αυτός λόγος στρέφεται κατά των «ελίτ» και ενάντια στη συστημική και υποταγμένη στα «μεγάλα συμφέροντα» επιστήμη, δεν προτείνεται ποτέ από την πλευρά της κάποιο επεξεργασμένο εναλλακτικό σχέδιο που θα μπορούσε να λειτουργήσει στην πράξη.

Το διαπιστώσαμε όχι μόνο στο ελληνικό δημοψήφισμα, όπου οι κορυφές της παράταξης των αντιμνημονιακών έσπευσαν να κάνουν αμέσως πίσω έντρομες, παρότι είχαν επικρατήσει με μεγάλη διαφορά στις κάλπες, αλλά με ακόμη πιο εμφατικό τρόπο στο Brexit: όταν μετά το σοκ του δημοψηφίσματος στη Βρετανία οι brexiters εκλήθησαν να καταθέσουν το σχέδιο εξόδου από την Ε.Ε., αναγκάστηκαν να παραδεχτούν ότι δεν είχαν την παραμικρή ιδέα πώς θα γινόταν αυτό στην πράξη, μια στην ουσία τιτάνια και τρομερής περιπλοκότητας πρόκληση που χρειάστηκε χρόνια και κάμποσες κυβερνήσεις για να ευοδωθεί τελικά.

Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι ακόμη και απέναντι σε αυτή την τρελή συμμαχία της ασχετοσύνης με τη γελοιότητα και τη χυδαιότητα, οι δημοκρατίες μας δεν διαθέτουν επαρκή μέσα ούτε και οξυμμένα αντανακλαστικά αντιμετώπισής της. Πρώτα και κύρια διότι επιθυμούν να είναι συμπεριληπτικές και να πορεύονται χωρίς αποκλεισμούς, έστω κι αν πρόκειται για τους ίδιους τους υπονομευτές τους. Και να το πράττουν πάντα αυτό με απόλυτο σεβασμό στη νομιμότητα, με μεθόδους ήπιες και ανώδυνες, βασισμένες στο καρότο και όχι στο μαστίγιο.

Υπό αυτή την έννοια, η δύναμή τους γίνεται η αδυναμία τους όταν ο νόμος καταντάει όργανο στα χέρια ψεκασμένων: αυτό άλλωστε δεν συνέβη στην Ελλάδα και στην περίπτωση των διευθυντών σχολείων που είδαμε να σέρνονται εξευτελιστικά σε αστυνομικά τμήματα κατόπιν μηνύσεων από αρνητές του εμβολιασμού;

Υπό την απειλή μιας πανδημίας που επιμένει, όμως, αλλάζοντας συθέμελα τις κοινωνίες και τις οικονομίες, καλό είναι να παραδεχτούμε ότι βρισκόμαστε σε ένα οριακό σημείο και σε ό,τι αφορά την ίδια τη δημοκρατία: είτε αυτή θα προσεγγίσει υπό τα νέα αυτά δεδομένα την έννοια των δικαιωμάτων και της καταχρηστικής επίκλησής τους στο όνομα  ματαιωμένων προσδοκιών (προσδοκίες από ποιον άραγε...;), είτε με κάθε κρίση μειοψηφίες του παραλόγου θα αφήνονται να επιβάλλουν τις μετα-αλήθειες τους επειδή κανένα κράτος δεν θα τολμά να τους στενοχωρήσει.

Μέχρι τη στιγμή που κάποιες απρόσμενες συγκυρίες θα τα έχουν φέρει έτσι ώστε ένας τέτοιος γραφικός αρνητής (του χρέους, του ιού, της κλιματικής αλλαγής κ.ο.κ.) να πάρει από ατύχημα τη θέση του κυβερνήτη.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

CHECK ΜΑΡΙΑ ΕΠΕΞ Ιμπραϊμ Τραορέ: Είναι άραγε ο φιλόδοξος πρόεδρος της Μπουρκίνα Φάσο ο «Αφρικανός Τσε Γκεβάρα του 21ου αιώνα» ή ένας ακόμα δικτατορίσκος με πολύ προσεγμένη δημόσια εικόνα;

Οπτική Γωνία / Ιμπραΐμ Τραορέ: O «Τσε Γκεβάρα της Αφρικής» ή ένας ακόμα δικτατορίσκος;

Για κάποιους είναι η «φωνή των κολασμένων» της Μαύρης Ηπείρου και η ενσάρκωση του αντιαποικιοκρατικού ιδεώδους. Για άλλους, πάλι, ένας ακόμα τυχοδιώκτης στρατιωτικός που έγινε «λαϊκός ήρωας» με τη συνδρομή της AI.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Κουράστηκα να τη φροντίζω, λυτρώθηκε»: Ποιος δικαιούται να δολοφονεί από οίκτο; 

Οπτική Γωνία / «Κουράστηκα να τη φροντίζω, λυτρώθηκε από τα βάσανά της»: Ποιος δικαιούται να δολοφονεί από οίκτο; 

Το πότε και υπό ποιες συνθήκες κατανοούμε και συμπάσχουμε με έναν δολοφόνο αποκαλύπτει πολλά για τις αξίες και τις προτεραιότητές μας. 
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
ΔΟΥΝΕΙΚΑ

Ρεπορτάζ / Σκάνδαλο παιδεραστίας στα Δουνέικα: Το αποκρουστικό πρόσωπο της «αγίας» ελληνικής κοινωνίας

Η υπόθεση παιδεραστίας στα Δουνέικα, ένα χωριό 900 κατοίκων κοντά στην Αμαλιάδα, τη δεκαετία του ’80, φέρνει στο φως όχι μόνο τα φρικιαστικά εγκλήματα «ευυπόληπτων πολιτών», αλλά και τη συνωμοσία της σιωπής και την υποκρισία που επικρατεί σε κλειστές κοινωνίες.
ΝΙΚΟΣ ΤΣΕΦΛΙΟΣ
σιούτη

Οπτική Γωνία / ΟΠΕΚΕΠΕ, μεταναστευτικό και Τέμπη ζορίζουν ξανά την κυβέρνηση

Το σκάνδαλο των αγροτικών επιδοτήσεων και η πιθανή επιστροφή προσφύγων από τη Γερμανία στην Ελλάδα έρχονται να προστεθούν στα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Ο ντετέκτιβ της Σεβίλλης και οι πλαστοί πίνακες του Ελ Γκρέκο

Ρεπορτάζ / Ο ντετέκτιβ της Σεβίλλης και οι πλαστοί πίνακες του Ελ Γκρέκο

Στο βιβλίο του «Ο πλαστογράφος του Φράνκο», ένας ντετέκτιβ από τη Σεβίλλη ισχυρίζεται πως μεγάλα μουσεία, μεταξύ των οποίων και η ελληνική Εθνική Πινακοθήκη, έχουν αγοράσει πιστά αντίγραφα έργων του Ελ Γκρέκο.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Σήμερα, όταν δεν είσαι σίγουρος τι ακριβώς επαγγέλλεσαι, πιθανότατα λες πως είσαι creative director

Κοκέτα / Σήμερα, όταν δεν είσαι σίγουρος τι ακριβώς επαγγέλλεσαι, πιθανότατα λες πως είσαι creative director

Ένας σιωπηλός ιός, μια πανδημία για την οποία δεν μιλά κανείς: μανάδες, κρύψτε τα παιδιά σας από τη μάχη του creative direction. Η Δανάη Ιωάννου σε μια επιτόπια έρευνα για το επάγγελμα που σαρώνει γύρω μας τους ανθρώπους σαν κρυφή πανδημία.
ΔΑΝΑΗ ΙΩΑΝΝΟΥ
Μεταναστευτικό: Η ισπανική απάντηση

Οπτική Γωνία / Μεταναστευτικό: Η ισπανική απάντηση

Χώρες που υποδέχτηκαν σχετικά φιλικά μετανάστες είχαν οφέλη σε οικονομικό επίπεδο. Μια από αυτές είναι η Ισπανία, που τα τελευταία χρόνια έχει προχωρήσει σε θετικές μεταρρυθμίσεις που αφορούν τους τρόπους ένταξής τους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Γαϊδούρια : Ζώα εργασίας ή σιωπηλά θύματα;/ Ιπποειδή: Ζώα εργασίας ή σιωπηλά θύματα;

Ρεπορτάζ / Γαϊδούρια: Ζώα εργασίας ή θύματα κακοποίησης;

Είναι τα ιπποειδή στην Ελλάδα εργάτες χωρίς δικαιώματα; Ποιες είναι οι συνθήκες διαβίωσής τους, ποια μέριμνα υπάρχει για τη φροντίδα τους και γιατί η νομοθετική προστασία τους βρίσκεται σε μια γκρίζα ζώνη; Μιλούν στη LiFO εκπρόσωποι φιλοζωικών οργανώσεων και τοπικοί φορείς.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Guest Editors / Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Η πατριαρχία είναι παντού: στην οικονομία, στην κοινωνία, στην ψυχολογία, στην αισθητική, στον πολιτισμό, σε ολόκληρη την ανθρώπινη κατάσταση. Όταν σκεφτόμαστε το πολιτικό, δεν γίνεται να μη σκεφτόμαστε το φεμινιστικό.
ΝΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οπτική Γωνία / «Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οι παγκόσμιες και περιφερειακές επιπτώσεις της σύγκρουσης στη Γάζα και τα αδιέξοδα του Παλαιστινιακού. Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ