Γιατί πεθαίνουν οι δημοκρατίες; Πέντε βιβλία απαντούν.

Γιατί πεθαίνουν οι δημοκρατίες; Πέντε βιβλία απαντούν. Facebook Twitter
Πολλά είναι τα βιβλία που επαναφέρουν το κρίσιμο ζήτημα περί επανεξέτασης της λειτουργίας της δημοκρατίας.
0

Η συζήτηση για τη δημοκρατία αναθερμαίνεται όλο και περισσότερο, καθώς τα προτάγματα που η ίδια έθεσε φαίνονται να έχουν φτάσει εν πολλοίς σε αδιέξοδο, ενώ η ακροδεξιά προελαύνει με ανησυχητικούς ρυθμούς στις πεφωτισμένες δημοκρατίες της Δύσης. Ως εκ τούτου, πολλά είναι τα βιβλία που επαναφέρουν το κρίσιμο ζήτημα περί επανεξέτασης της λειτουργίας της δημοκρατίας.

Για τη δημοκρατία που υπονομεύεται όχι με έναν κρότο αλλά με έναν λυγμό, δηλαδή όχι πια με πραξικοπήματα και έξωθεν επεμβάσεις αλλά με αυτοϋπονόμευση, κάνουν λόγο οι δύο πολιτικοί επιστήμονες και καθηγητές στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ο Στίβεν Λεβίτσκι και ο Ντάνιελ Ζίμπλατ, με το βιβλίο τους Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (μτφρ. Ανδρέας Παππάς).

Στο ήδη πολυσυζητημένο βιβλίο τους οι συγγραφείς αντλούν παραδείγματα τόσο από την Ιστορία όσο και από τις σύγχρονες περιπτώσεις της Ουγγαρίας, της Τουρκίας και του αμερικανικού Νότου για να μιλήσουν για τον αργό θάνατο της δημοκρατίας μέσω της αποδυνάμωσης των θεσμών. Το παράδοξο είναι ότι στις περιπτώσεις αυτές δεν έχει προηγηθεί κάποια εξέγερση ή πραξικόπημα αλλά εθνικές εκλογές – απτό είναι το παράδειγμα πολλών κρατών της Ευρώπης.


Ωστόσο, κανείς δεν πρόκειται να κατανοήσει την αποδυνάμωση ή την ευτέλεια των δημοκρατικών θεσμών αν δεν κατανοήσει σε βάθος την ανάγκη της απόλυτης και συνεπούς κατίσχυσής τους, τον τρόπο που έχουν εκφραστεί μέσα από διεκδικήσεις και αγώνες. Αυτό καθιστά σαφές το συλλογικό έργο Επαναστάσεις των εκδόσεων Διόπτρα σε μετάφραση Ιωάννη Καυκιά.

Ο τίτλος μπορεί μεν να αναφέρεται στην ιστορία των επαναστάσεων, αλλά στόχος του τόμου είναι να επαναφέρει και να εξηγήσει τι ακριβώς σημαίνει πολιτικός αγώνας και αλλαγή δεδομένων, ακόμα και μέσα από κινήματα που πολλοί δεν έχουν χαρακτηρίσει ακριβώς επαναστατικά. Απέναντι στα λαϊκιστικά δεδομένα ενός άκριτου λόγου οι συγγραφείς-πανεπιστημιακοί εξετάζουν ο καθένας το πεδίο του και αντιτάσσουν την ανάγκη επανεφεύρεσης των όρων «πολιτική» ή «δημοκρατία», καταλήγοντας στις σύγχρονες αμεσοδημοκρατικές θεωρίες του Κορνήλιου Καστοριάδη, ο οποίος πρώτος διέκρινε φιλοσοφικά και πολιτικά τα αδιέξοδα της σύγχρονης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας όταν οι θεσμοί δεν λειτουργούν με τον νόμιμο τρόπο.


Άλλωστε, πρώτα στην Αθήνα των κλασικών χρόνων αναφάνηκε ο στενός, ζωτικός δεσμός πολίτη και πόλεως, όπως επιβεβαιώνει και το άκρως ενδιαφέρον βιβλίο του καθηγητή Μάθιου Κράιστ Ο κακός πολίτης στην κλασική Αθήνα σε μετάφραση Μαργαρίτας Μηλιώρη από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, αν και πολλές φορές φανέρωνε τη σύγκρουση ατομικών συμφερόντων και κοινού καλού. Γιατί μπορεί η δημοκρατική κοινωνία να βασιζόταν στις ηθικές αρχές της υστεροφημίας ή του χρέους, αλλά υπήρχε πάντα, ακόμα κι εκεί, ο ακραίος εγωισμός που κατήγγελλαν οι τραγικοί ποιητές και ήταν επικίνδυνος για τη δημοκρατία, καθώς και η παράβαση των αρχών και των όρων της πολιτειακής συμπεριφοράς. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με τον Κράιστ, το θέμα της διασάλευσης της δημοκρατικής τάξης ξεπερνά το θέμα της ιδεολογίας.


Για τον διαβρωτικό τρόπο της λειτουργίας των ιδεολογιών κάνει λόγο και ο Τέρι Ίγκλετον στο βιβλίο του Ιδεολογία - Μια Εισαγωγή, το οποίο ήταν ενδεχομένως ένα από τα κεντρικότερα στη μελέτη των ιδεολογιών σήμερα και επανεκδίδεται σε μετάφραση Μελέτη Λάμπρου από τις εκδόσεις Πεδίο.

Τη στιγμή που η πολιτική θεωρία πίστευε ότι έχει ξεμπερδέψει με τη διάκριση ιδεολογίας και πολιτικής πραγματικότητας, το σύγχρονο πλαίσιο επαναφέρει την ανάγκη επανεξέτασής τους: η κυρίαρχη ιδεολογία είναι αυτή που έφερε στην εξουσία τον Τραμπ στην Αμερική και διαμόρφωσε τη Βρετανία των ευρωσκεπτικιστών.


Ενδεχομένως, όμως, στην εποχή μας να έχουμε πάλι ανάγκη από τον «περίεργο ρεαλισμό» του Ζίγκφριντ Κρακάουερ, όπως χαρακτηριστικά τον περιέγραφε ο Αντόρνο, γνωρίζοντας ότι αυτό το μείγμα καντιανισμού και ανοιχτής κριτικής σκέψης είχε δει τη στροφή των μεσαίων στρωμάτων προς τον εθνοσοσιαλισμό. Ήταν εκείνος που τα δύσκολα χρόνια του Μεσοπολέμου υποστήριζε τη σύμπραξη και την κινητοποίηση απέναντι στο φαινόμενο του εθνοσοσιαλισμού και τη μετατροπή του σε μάζα.

Μαζί με άλλους στοχαστές της Σχολής της Φρανκφούρτης, με τους οποίους ωστόσο είχε φιλοσοφικές διαφορές, αλλά κυρίως με κορυφαίους κοινωνιολόγους όπως ο Εμίλ Λέντερερ ή ο Χανς Σπάιερ, είχε μελετήσει σε βάθος τα λουμπενοποιημένα υπαλληλικά στρώματα. Αυτές οι εμβριθείς παρατηρήσεις ενός ανθρώπου που συνέδεε την κοινωνιολογία με τη φιλοσοφία και τον ριζοσπαστισμό με το συντηρητικό πνεύμα κατέληξαν στη σημαντικότατη μελέτη Η μάζα ως διάκοσμοςκαι άλλα δοκίμια που μεταφράστηκε υποδειγματικά στα ελληνικά από τον Γιώργο Σαγκριώτη και τις εκδόσεις Πλέθρον. Ένα βιβλίο που σήμερα, σε καιρούς κρίσης των δημοκρατικών αξιών, μοιάζει απαραίτητο περισσότερο από ποτέ.

ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 30.4.2019

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT