Η βία της ανομολόγητης εξουσίας

Η βία της ανομολόγητης εξουσίας Facebook Twitter
0



Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ,
εδώ και λίγο καιρό, έχει μπει με μικρή καθυστέρηση στην εποχή του MeToo. H γενναία αποκάλυψη της Σοφίας Μπεκατώρου άνοιξε μια συζήτηση που φαίνεται πως θα έχει μεγάλη συνέχεια. Το ξεκίνημα αυτής της συζήτησης έγινε από μια ολυμπιονίκη και αυτό φαίνεται να δημιούργησε πολύ μεγαλύτερη συνειδητοποίηση της ευρύτητας και σοβαρότητας του προβλήματος, οδηγώντας όχι σε μια ακόμη άσκοπη πόλωση αλλά, αντίθετα, σε μια ευρύτατη συναίνεση για την ύπαρξη μιας ανομολόγητης κοινωνικής πληγής.

Το εναρκτήριο αυτό στιγμιότυπο του ελληνικού MeToo δεν έτυχε μεγάλης πολιτικοποίησης, πέρα από το γεγονός ότι η κυβέρνηση και η Προεδρία της Δημοκρατίας έσπευσαν να συμπαρασταθούν στην καταγγέλλουσα. Το ντόμινο αποκαλύψεων που ακολούθησε, άλλωστε, αφορούσε κυρίως τους χώρους του θεάτρου και του αθλητισμού και έφερε με αρνητικό τρόπο στο προσκήνιο πρόσωπα πέραν κάθε υποψίας, ενώ η όποια πολιτική τους ταυτότητα ελάχιστα απασχόλησε τη δημόσια έκπληξη. Η χρόνια υποτίμηση, εκμετάλλευση και βία εναντίον των γυναικών έγινε το βασικό ζητούμενο και οι όποιες συγκρούσεις αφορούσαν ακριβώς την αναγνώριση και κατανόηση αυτού του σημαντικότατου προβλήματος (υπήρξαν πολλοί που αναφώνησαν το τραγικό «τώρα το θυμήθηκαν;» ως συνώνυμο του «μήπως τα ήθελαν;», επειδή αρκετές καταγγέλλουσες προέρχονταν από την εγχώρια show biz).

Νέο σημείο τομής αποτελεί η περίπτωση του Δημήτρη Λιγνάδη, τόσο λόγω της διευθυντικής του θέσης στο Εθνικό Θέατρο όσο και λόγω της φύσης των κατηγοριών εναντίον του, που έφεραν σε σύγχυση δύο διαφορετικής τάξης ταμπού: αυτό της παιδεραστίας και εκείνο της ομοφυλοφιλίας. Το ΜeΤoo πλέον αποκτά ακραία στοιχεία πολιτικοποίησης με κομματικές σκοπιμότητες. Οι ενδεχόμενα εσφαλμένοι χειρισμοί κυβερνητικών στελεχών γίνονται αντικείμενο αντιπολιτευτικής έξαρσης (στηριγμένης σε φήμες και επαναφορά του ομοφοβικού αυριανισμού) και δημιουργούν βεβιασμένα αντανακλαστικά κυβερνητικής άμυνας με αντιφατικά αποτελέσματα που ενισχύουν, αντί να διαλύουν, την καχυποψία (π.χ. συνέντευξη Τύπου της υπουργού Πολιτισμού).

Το πολιτικό ζητούμενο που θέτει το ΜeΤoo δεν είναι να στρατοπεδεύσουμε ξανά σε διαδικτυακούς εμφύλιους πολέμους, να διαχωριστούμε φανατικά σε αντιπολιτευόμενους και συμπολιτευόμενους και να προσωποποιήσουμε απολύτως το πρόβλημα στη μία ή στην άλλη περίπτωση (ανάλογα με το ποια πολιτική ταυτότητα «θύτη» μας βολεύει).


Είμαστε συνηθισμένοι στην Ελλάδα, πολύ σοβαρά προβλήματα, να ντύνονται τις κομματικές σημαίες, να ευτελίζονται σκανδαλοθηρικά και τελικά να χάνουν το πραγματικό τους πολιτικό νόημα. Διότι πράγματι το ΜeΤoo και όλες οι καταγγελίες σεξουαλικής βίας και παρενόχλησης που διατυπώνονται έχουν βαθύτατη πολιτική σημασία, αλλά δεν αγγίζουν τόσο πολύ αυτό που έχουμε ταυτίσει στο μυαλό μας με το πολιτικό ζήτημα: το κράτος, τα κόμματα, τους πολιτικούς πρωταγωνιστές (χωρίς να τους αποκλείουν, βέβαια).

Ακόμη και αν ευσταθούν απολύτως οι κατηγορίες εναντίον του κ. Λιγνάδη (με όσα έχουν ήδη δει το φως της δημοσιότητας), αυτός δεν διέπραξε όσα κατηγορείται ως διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου. Η όποια εγκληματική του δράση τον αφορά ως ιδιώτη στο παρελθόν ή, για την ακρίβεια, ως καλλιτέχνη (σκηνοθέτη, δάσκαλου κ.λπ.).

ΤΕΥΧΟΣ 674
Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Η πολύτιμη αξία του ΜeΤoo έγκειται στο ότι ανοίγει μια μεγάλη συζήτηση για την κατάχρηση εξουσίας που ασκούν πρόσωπα και φορείς που εσφαλμένα δεν εκλαμβάνουμε ως πολιτικά. Παράγοντες του αθλητισμού, προπονητές, σκηνοθέτες, ηθοποιοί (για την ώρα, πολύ λιγότερο καθηγητές και δημοσιογράφοι, κι αυτό έχει ενδιαφέρον) αποκαλύπτονται όχι μονάχα ως λειτουργοί ενός επαγγέλματος που συνήθως έχει να κάνει με την εκπαίδευση, τη διασκέδαση ή τον χώρο του θεάματος αλλά και ως φορείς μιας συχνά ανεξέλεγκτης εξουσίας.

Διότι αυτό που τελικά έχουμε ελάχιστα συνειδητοποιήσει και συζητήσει είναι ότι ο επαγγελματικός χώρος, όπως και ο οικογενειακός (αν και αυτός έχει απεικονιστεί, τουλάχιστον αλληγορικά, στον ελληνικό weird κινηματογράφο), ο χώρος της καλλιτεχνίας και της ψυχαγωγίας, οι θελκτικοί χώροι της κοινωνικής αυτοπραγμάτωσης ευρύτερα, εμπεριέχουν σκοτεινές πτυχές καταχρηστικής εξουσίας που σε μεγάλο βαθμό έχουμε επιτρέψει να κυριαρχούν. 

Γιατί οι σχέσεις αυθαιρεσίας, οι σχέσεις ανομολόγητης βίας, αναπτύσσονται συχνά εκεί όπου έχουμε σχέσεις οικειότητας, εκεί όπου υπάρχουν οι φιλοδοξίες της κοινωνικής κινητικότητας και αναγνώρισης, εκεί όπου με κάποιον τρόπο το θύμα είναι αναγκασμένο να συναινέσει στη (λεκτική, σωματική ή άλλη) βία που του ασκείται εάν θέλει να επιβιώσει, να πετύχει, να μάθει, να μαθευτεί. Σε σχέσεις όπου η ρητή ή άρρητη, φαιδρή ή σοβαροφανής, σεξουαλική ή ρητορική, ανδροπρεπής ή μη βία παίρνει «εθιμοτυπικές» διαστάσεις.

Το πολιτικό ζητούμενο που θέτει το ΜeΤoo δεν είναι να στρατοπεδεύσουμε ξανά σε διαδικτυακούς εμφύλιους πολέμους, να διαχωριστούμε φανατικά σε αντιπολιτευόμενους και συμπολιτευόμενους και να προσωποποιήσουμε απολύτως το πρόβλημα στη μία ή στην άλλη περίπτωση (ανάλογα με το ποια πολιτική ταυτότητα «θύτη» μας βολεύει). Το θέμα είναι να αναλογιστούμε τις σχέσεις μικροεξουσίας στις οποίες εμπλεκόμαστε ο καθένας χωριστά και τους ρόλους μας σε αυτές.

Ενδοοικογενειακές, ενδοεπαγγελματικές, ενδοσυντεχνιακές μορφές αυταρχισμού μένουν απ’ όλους μας ανομολόγητες και συνεχίζουν να παράγουν τραυματικά συναισθήματα και συσσωρευμένο αίσθημα αδικίας. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι δίνουμε συχνά «άσυλο» σε μορφές βίαιης εξουσίας που παίρνουν το προσωπείο πατρικής ή ερωτικής φροντίδας, είτε υποτιμώντας το πρόβλημα είτε θεωρώντας αυτονόητο ότι οι ιεραρχικές σχέσεις, για να επιβεβαιωθούν, πρέπει να μετέλθουν τη σαδομαζοχιστική φάση «μαστίγιο και καρότο». Μάλιστα, θα έλεγε κανείς ότι όσο οι ιεραρχικές σχέσεις δεν είναι σαφείς και ελεγχόμενες, τόσο μεγαλύτερος βαθμός αυθαιρεσίας και βίαιης χειραγώγησης υπεισέρχεται σε αυτές.


Αν το outing που περιέχει το ΜeΤoo περιοριστεί σε μια εικονική επανάσταση καταγγελίας, ελάχιστα πράγματα θα αλλάξουν. Εάν δεν δημιουργηθεί μια θεσμική ασπίδα των θυμάτων, εάν δεν καλλιεργηθεί το αίσθημα ασφάλειας μέσα από μηχανισμούς προστασίας τους και αποτροπής μελλοντικών βιασμών και εκβιασμών, η ανακύκλωση του προβλήματος είναι σίγουρη. Εάν όλη αυτή η συζήτηση δεν έχει κάποια απτά αποτελέσματα, όσον αφορά όχι μόνο τη δικαιοσύνη αλλά και την αναδιοργάνωση των σχέσεων οικογενειακής, εκπαιδευτικής και επαγγελματικής μας οικειότητας, είναι μαθηματικά βέβαιο ότι θα οδηγήσει σε συνθήκες ενός ακραίου νεοπουριτανισμού και μιας ανεξέλεγκτης αστυνόμευσης της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής.

Το να «κόψουμε το κεφάλι του βασιλιά», για να δανειστούμε μια φράση του Μισέλ Φουκό, συνεπάγεται το να εξετάσουμε σοβαρά όλες τις μορφές αυθαίρετης εξουσίας της αθέατης καθημερινότητας, να κατοχυρώσουμε τα δικαιώματα των κατά τόπους πιο ευάλωτων ομάδων και να τις καταστήσουμε ορατές, αλλά όχι να οδηγηθούμε σε μια «ευνουχισμένη» κοινωνία. 

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

 
Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Γιατί το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου είναι τόσο απελπιστικά χαμηλό;

Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος / Γιατί το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου είναι τόσο απελπιστικά χαμηλό;

Αντί να διαφωνήσουμε για το ένα ή το άλλο θέμα, όπως και είναι θεμιτό και αναμενόμενο σε μια δημοκρατία διαλόγου, το μόνο που ξέρουμε να κάνουμε είναι να εξευτελιζόμαστε οι ίδιοι και να εξευτελίζουμε τους άλλους, ωσάν να ήταν οι χειρότεροι εχθροί μας.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ Π. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ
Ας μην χαθεί το διακύβευμα του ελληνικού #metoo στις αναθυμιάσεις της υπόθεσης Λιγνάδη

Δημήτρης Πολιτάκης / Ας μην χαθεί το διακύβευμα του ελληνικού #metoo στις αναθυμιάσεις της υπόθεσης Λιγνάδη

Ήταν αναμενόμενο, δυστυχώς, ότι η πολιτική, η δικαιοσύνη και η δημοσιογραφία θα μπλέξουν (και πάλι) τα μπούτια τους με τον πιο θεαματικό τρόπο, παριστάνοντας η μία την άλλη.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Η γενιά αυτή τολμά όσα δεν τολμήσαμε εμείς και της αξίζει κάθε στήριξη!»

Οπτική Γωνία / Αμπντελά Ταϊά: «Η γενιά αυτή τολμά όσα δεν τολμήσαμε εμείς και της αξίζει κάθε στήριξη!»

Ο Μαροκινός συγγραφέας και σκηνοθέτης, κάτοικος Γαλλίας πλέον και γνωστός στην Ελλάδα από το υπέροχο μυθιστόρημα «Η ζωή με το δικό σου φως», μιλά με θαυμασμό για την εξέγερση της νεολαίας που συνταράσσει την πατρίδα του.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Νίκος Χασαπόπουλος: «Παραλίγο να πεθάνω από τη σκευωρία της Novartis»

Συνέντευξη / Νίκος Χασαπόπουλος: «Παραλίγο να πεθάνω από τη σκευωρία της Novartis»

Μετά από μισό αιώνα στο «Βήμα», ο Νίκος Χασαπόπουλος μιλά για πρώτη φορά για την πιο δύσκολη απόφαση της ζωής του, τις στιγμές που έζησε δίπλα σε Λαμπράκη, Ψυχάρη και πρωθυπουργούς, αλλά και για το μεγάλο λάθος του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας άλλος «Μεσοπόλεμος»: Το μένος για τα θύματα (που γίνονται φωνή)

Οπτική Γωνία / Ένας άλλος «Μεσοπόλεμος»: Το μένος για τα θύματα (που γίνονται φωνή)

Έχουμε ένα καινούργιο συναίσθημα, όχι το κλασικό της εποχής των φασισμών, δηλαδή τον φόβο μη βρεθεί κανείς στη θέση των κατώτερων, όσων έμειναν πίσω ή «από κάτω». Πλέον βλέπει κανείς μένος για τα θύματα που μιλάνε.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Μποτιλιαρισμένοι στην Αθήνα: Δαπανούμε έναν μισθό στον δρόμο κάθε έτος

Οπτική Γωνία / Κάθε χρόνο χάνουμε 110 ώρες από τη ζωή μας κολλημένοι στο τιμόνι

Πώς μπορεί να μειωθεί άμεσα το μποτιλιάρισμα στους δρόμους της πρωτεύουσας; Γιατί η λεωφόρος Κηφισού δεν θα αδειάσει ποτέ; Ο συγκοινωνιολόγος και καθηγητής του ΕΜΠ, Κωνσταντίνος Κεπαπτσόγλου, εξηγεί.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Ερντογάν που (δεν) τα πήρε όλα και οι αποκαλύψεις πίσω από τις εντυπώσεις

Βασιλική Σιούτη / Ο Ερντογάν που (δεν) τα πήρε όλα και οι αποκαλύψεις πίσω από τις εντυπώσεις

Οι εκ των υστέρων αποκαλύψεις για τη συνάντηση Τραμπ - Ερντογάν κατέδειξαν τις πραγματικές ισορροπίες στο πεδίο των διεθνών σχέσεων: καμία πλευρά δεν κερδίζει άνευ ανταλλαγμάτων και οι διεθνείς σχέσεις δεν καθορίζονται από προσωπικές συμπάθειες.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Η στρατηγική του Νίκου Δένδια και η λεπτή ισορροπία με τον Κυριάκο Μητσοτάκη

Βασιλική Σιούτη / Η στρατηγική του Νίκου Δένδια και η λεπτή ισορροπία με τον Κυριάκο Μητσοτάκη

Την ώρα που η κυβέρνηση βρίσκεται αντιμέτωπη με το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, με τα Τέμπη και με την ακρίβεια, που προκαλεί κοινωνική δυσφορία, ο Νίκος Δένδιας εμφανίζεται ως μεταρρυθμιστής που θα οδηγήσει τις Ένοπλες Δυνάμεις στη νέα εποχή.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Χθες ο Μαζωνάκης, σήμερα ο Μπισμπίκης: Ποιο θα είναι το επόμενο «μεγάλο θέμα»;

Ακροβατώντας / Χθες ο Μαζωνάκης, σήμερα ο Μπισμπίκης: Ποιο θα είναι το επόμενο «μεγάλο θέμα»;

Αξιολογώντας ως πιο σημαντικό ένα τροχαίο από τη συνάντηση Τραμπ - Νετανιάχου, τα κυρίαρχα μέσα αναδεικνύουν το ασήμαντο χάριν τηλεθέασης, εξυπηρετώντας συγκεκριμένες σκοπιμότητες που θα μετατοπίσουν το ενδιαφέρον της κοινωνίας από τα σημαντικά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Joe Coughlin: «Η τρίτη ηλικία δεν είναι κρουαζιέρες ή πατερίτσες»

Οπτική Γωνία / Joe Coughlin: «Γηρατειά δεν είναι μόνο κρουαζιέρες, πατερίτσες και να είσαι με το ένα πόδι στον τάφο»

Ο φιλέλληνας καθηγητής εξετάζει τις όψεις της μακροζωίας, πιστεύει πως στην Ελλάδα αυτό το φαινόμενο μπορεί να συνδυαστεί άνετα με το lifestyle και μιλάει με τρόπο ασυνήθιστο για το γήρας.
ΝΙΚΟΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ
Κοσμάς Μαρινάκης: «Σε ποιον θα πουλήσει ο καπιταλιστής αν ο κόσμος δεν έχει να το αγοράσει;»

Οπτική Γωνία / Κοσμάς Μαρινάκης: «Σε ποιον θα πουλήσει ο καπιταλιστής αν ο κόσμος δεν έχει να το αγοράσει;»

Ο δημιουργός του Greekonomics μιλά στη LiFO για την επιτυχία αυτού του εγχειρήματος αλλά και τις επιθέσεις που δέχτηκε πρόσφατα για κάποιες «άβολες αλήθειες» που επισήμανε αναφορικά με τα διαπλεκόμενα συμφέροντα πολιτικών, οικονομικών «καρτέλ» και ΜΜΕ στην Ελλάδα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί οι διεθνείς συγκυρίες δεν ευνοούν την Ελλάδα;

Οπτική Γωνία / Γιατί οι διεθνείς συγκυρίες δεν ευνοούν την Ελλάδα;

Από την Ουκρανία και την κρίση στη Γαλλία μέχρι τις αποφάσεις Τραμπ, η Ευρώπη περνάει κρίση ταυτότητας. Πώς επηρεάζεται η χώρα μας; Μιλά στη LiFO ο Σωτήρης Ντάλης, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης του τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ