Η βία της ανομολόγητης εξουσίας

Η βία της ανομολόγητης εξουσίας Facebook Twitter
0



Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ,
εδώ και λίγο καιρό, έχει μπει με μικρή καθυστέρηση στην εποχή του MeToo. H γενναία αποκάλυψη της Σοφίας Μπεκατώρου άνοιξε μια συζήτηση που φαίνεται πως θα έχει μεγάλη συνέχεια. Το ξεκίνημα αυτής της συζήτησης έγινε από μια ολυμπιονίκη και αυτό φαίνεται να δημιούργησε πολύ μεγαλύτερη συνειδητοποίηση της ευρύτητας και σοβαρότητας του προβλήματος, οδηγώντας όχι σε μια ακόμη άσκοπη πόλωση αλλά, αντίθετα, σε μια ευρύτατη συναίνεση για την ύπαρξη μιας ανομολόγητης κοινωνικής πληγής.

Το εναρκτήριο αυτό στιγμιότυπο του ελληνικού MeToo δεν έτυχε μεγάλης πολιτικοποίησης, πέρα από το γεγονός ότι η κυβέρνηση και η Προεδρία της Δημοκρατίας έσπευσαν να συμπαρασταθούν στην καταγγέλλουσα. Το ντόμινο αποκαλύψεων που ακολούθησε, άλλωστε, αφορούσε κυρίως τους χώρους του θεάτρου και του αθλητισμού και έφερε με αρνητικό τρόπο στο προσκήνιο πρόσωπα πέραν κάθε υποψίας, ενώ η όποια πολιτική τους ταυτότητα ελάχιστα απασχόλησε τη δημόσια έκπληξη. Η χρόνια υποτίμηση, εκμετάλλευση και βία εναντίον των γυναικών έγινε το βασικό ζητούμενο και οι όποιες συγκρούσεις αφορούσαν ακριβώς την αναγνώριση και κατανόηση αυτού του σημαντικότατου προβλήματος (υπήρξαν πολλοί που αναφώνησαν το τραγικό «τώρα το θυμήθηκαν;» ως συνώνυμο του «μήπως τα ήθελαν;», επειδή αρκετές καταγγέλλουσες προέρχονταν από την εγχώρια show biz).

Νέο σημείο τομής αποτελεί η περίπτωση του Δημήτρη Λιγνάδη, τόσο λόγω της διευθυντικής του θέσης στο Εθνικό Θέατρο όσο και λόγω της φύσης των κατηγοριών εναντίον του, που έφεραν σε σύγχυση δύο διαφορετικής τάξης ταμπού: αυτό της παιδεραστίας και εκείνο της ομοφυλοφιλίας. Το ΜeΤoo πλέον αποκτά ακραία στοιχεία πολιτικοποίησης με κομματικές σκοπιμότητες. Οι ενδεχόμενα εσφαλμένοι χειρισμοί κυβερνητικών στελεχών γίνονται αντικείμενο αντιπολιτευτικής έξαρσης (στηριγμένης σε φήμες και επαναφορά του ομοφοβικού αυριανισμού) και δημιουργούν βεβιασμένα αντανακλαστικά κυβερνητικής άμυνας με αντιφατικά αποτελέσματα που ενισχύουν, αντί να διαλύουν, την καχυποψία (π.χ. συνέντευξη Τύπου της υπουργού Πολιτισμού).

Το πολιτικό ζητούμενο που θέτει το ΜeΤoo δεν είναι να στρατοπεδεύσουμε ξανά σε διαδικτυακούς εμφύλιους πολέμους, να διαχωριστούμε φανατικά σε αντιπολιτευόμενους και συμπολιτευόμενους και να προσωποποιήσουμε απολύτως το πρόβλημα στη μία ή στην άλλη περίπτωση (ανάλογα με το ποια πολιτική ταυτότητα «θύτη» μας βολεύει).


Είμαστε συνηθισμένοι στην Ελλάδα, πολύ σοβαρά προβλήματα, να ντύνονται τις κομματικές σημαίες, να ευτελίζονται σκανδαλοθηρικά και τελικά να χάνουν το πραγματικό τους πολιτικό νόημα. Διότι πράγματι το ΜeΤoo και όλες οι καταγγελίες σεξουαλικής βίας και παρενόχλησης που διατυπώνονται έχουν βαθύτατη πολιτική σημασία, αλλά δεν αγγίζουν τόσο πολύ αυτό που έχουμε ταυτίσει στο μυαλό μας με το πολιτικό ζήτημα: το κράτος, τα κόμματα, τους πολιτικούς πρωταγωνιστές (χωρίς να τους αποκλείουν, βέβαια).

Ακόμη και αν ευσταθούν απολύτως οι κατηγορίες εναντίον του κ. Λιγνάδη (με όσα έχουν ήδη δει το φως της δημοσιότητας), αυτός δεν διέπραξε όσα κατηγορείται ως διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου. Η όποια εγκληματική του δράση τον αφορά ως ιδιώτη στο παρελθόν ή, για την ακρίβεια, ως καλλιτέχνη (σκηνοθέτη, δάσκαλου κ.λπ.).

ΤΕΥΧΟΣ 674
Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Η πολύτιμη αξία του ΜeΤoo έγκειται στο ότι ανοίγει μια μεγάλη συζήτηση για την κατάχρηση εξουσίας που ασκούν πρόσωπα και φορείς που εσφαλμένα δεν εκλαμβάνουμε ως πολιτικά. Παράγοντες του αθλητισμού, προπονητές, σκηνοθέτες, ηθοποιοί (για την ώρα, πολύ λιγότερο καθηγητές και δημοσιογράφοι, κι αυτό έχει ενδιαφέρον) αποκαλύπτονται όχι μονάχα ως λειτουργοί ενός επαγγέλματος που συνήθως έχει να κάνει με την εκπαίδευση, τη διασκέδαση ή τον χώρο του θεάματος αλλά και ως φορείς μιας συχνά ανεξέλεγκτης εξουσίας.

Διότι αυτό που τελικά έχουμε ελάχιστα συνειδητοποιήσει και συζητήσει είναι ότι ο επαγγελματικός χώρος, όπως και ο οικογενειακός (αν και αυτός έχει απεικονιστεί, τουλάχιστον αλληγορικά, στον ελληνικό weird κινηματογράφο), ο χώρος της καλλιτεχνίας και της ψυχαγωγίας, οι θελκτικοί χώροι της κοινωνικής αυτοπραγμάτωσης ευρύτερα, εμπεριέχουν σκοτεινές πτυχές καταχρηστικής εξουσίας που σε μεγάλο βαθμό έχουμε επιτρέψει να κυριαρχούν. 

Γιατί οι σχέσεις αυθαιρεσίας, οι σχέσεις ανομολόγητης βίας, αναπτύσσονται συχνά εκεί όπου έχουμε σχέσεις οικειότητας, εκεί όπου υπάρχουν οι φιλοδοξίες της κοινωνικής κινητικότητας και αναγνώρισης, εκεί όπου με κάποιον τρόπο το θύμα είναι αναγκασμένο να συναινέσει στη (λεκτική, σωματική ή άλλη) βία που του ασκείται εάν θέλει να επιβιώσει, να πετύχει, να μάθει, να μαθευτεί. Σε σχέσεις όπου η ρητή ή άρρητη, φαιδρή ή σοβαροφανής, σεξουαλική ή ρητορική, ανδροπρεπής ή μη βία παίρνει «εθιμοτυπικές» διαστάσεις.

Το πολιτικό ζητούμενο που θέτει το ΜeΤoo δεν είναι να στρατοπεδεύσουμε ξανά σε διαδικτυακούς εμφύλιους πολέμους, να διαχωριστούμε φανατικά σε αντιπολιτευόμενους και συμπολιτευόμενους και να προσωποποιήσουμε απολύτως το πρόβλημα στη μία ή στην άλλη περίπτωση (ανάλογα με το ποια πολιτική ταυτότητα «θύτη» μας βολεύει). Το θέμα είναι να αναλογιστούμε τις σχέσεις μικροεξουσίας στις οποίες εμπλεκόμαστε ο καθένας χωριστά και τους ρόλους μας σε αυτές.

Ενδοοικογενειακές, ενδοεπαγγελματικές, ενδοσυντεχνιακές μορφές αυταρχισμού μένουν απ’ όλους μας ανομολόγητες και συνεχίζουν να παράγουν τραυματικά συναισθήματα και συσσωρευμένο αίσθημα αδικίας. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι δίνουμε συχνά «άσυλο» σε μορφές βίαιης εξουσίας που παίρνουν το προσωπείο πατρικής ή ερωτικής φροντίδας, είτε υποτιμώντας το πρόβλημα είτε θεωρώντας αυτονόητο ότι οι ιεραρχικές σχέσεις, για να επιβεβαιωθούν, πρέπει να μετέλθουν τη σαδομαζοχιστική φάση «μαστίγιο και καρότο». Μάλιστα, θα έλεγε κανείς ότι όσο οι ιεραρχικές σχέσεις δεν είναι σαφείς και ελεγχόμενες, τόσο μεγαλύτερος βαθμός αυθαιρεσίας και βίαιης χειραγώγησης υπεισέρχεται σε αυτές.


Αν το outing που περιέχει το ΜeΤoo περιοριστεί σε μια εικονική επανάσταση καταγγελίας, ελάχιστα πράγματα θα αλλάξουν. Εάν δεν δημιουργηθεί μια θεσμική ασπίδα των θυμάτων, εάν δεν καλλιεργηθεί το αίσθημα ασφάλειας μέσα από μηχανισμούς προστασίας τους και αποτροπής μελλοντικών βιασμών και εκβιασμών, η ανακύκλωση του προβλήματος είναι σίγουρη. Εάν όλη αυτή η συζήτηση δεν έχει κάποια απτά αποτελέσματα, όσον αφορά όχι μόνο τη δικαιοσύνη αλλά και την αναδιοργάνωση των σχέσεων οικογενειακής, εκπαιδευτικής και επαγγελματικής μας οικειότητας, είναι μαθηματικά βέβαιο ότι θα οδηγήσει σε συνθήκες ενός ακραίου νεοπουριτανισμού και μιας ανεξέλεγκτης αστυνόμευσης της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής.

Το να «κόψουμε το κεφάλι του βασιλιά», για να δανειστούμε μια φράση του Μισέλ Φουκό, συνεπάγεται το να εξετάσουμε σοβαρά όλες τις μορφές αυθαίρετης εξουσίας της αθέατης καθημερινότητας, να κατοχυρώσουμε τα δικαιώματα των κατά τόπους πιο ευάλωτων ομάδων και να τις καταστήσουμε ορατές, αλλά όχι να οδηγηθούμε σε μια «ευνουχισμένη» κοινωνία. 

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

 
Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Γιατί το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου είναι τόσο απελπιστικά χαμηλό;

Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος / Γιατί το επίπεδο του δημοσίου διαλόγου είναι τόσο απελπιστικά χαμηλό;

Αντί να διαφωνήσουμε για το ένα ή το άλλο θέμα, όπως και είναι θεμιτό και αναμενόμενο σε μια δημοκρατία διαλόγου, το μόνο που ξέρουμε να κάνουμε είναι να εξευτελιζόμαστε οι ίδιοι και να εξευτελίζουμε τους άλλους, ωσάν να ήταν οι χειρότεροι εχθροί μας.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ Π. ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ
Ας μην χαθεί το διακύβευμα του ελληνικού #metoo στις αναθυμιάσεις της υπόθεσης Λιγνάδη

Δημήτρης Πολιτάκης / Ας μην χαθεί το διακύβευμα του ελληνικού #metoo στις αναθυμιάσεις της υπόθεσης Λιγνάδη

Ήταν αναμενόμενο, δυστυχώς, ότι η πολιτική, η δικαιοσύνη και η δημοσιογραφία θα μπλέξουν (και πάλι) τα μπούτια τους με τον πιο θεαματικό τρόπο, παριστάνοντας η μία την άλλη.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Δημήτρης Παρασκευής: «Φέτος, έπειτα από καιρό, ο κορωνοϊός παρουσιάζει έξαρση»

Οπτική Γωνία / «Φέτος, έπειτα από καιρό, ο κορωνοϊός παρουσιάζει έξαρση»

Ο καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, Δημήτρης Παρασκευής, εξηγεί γιατί κάθε φθινόπωρο αυξάνονται οι ιώσεις του αναπνευστικού, ποια είναι η εικόνα του Covid-19 στην Ελλάδα και ποια μέτρα πρέπει να πάρουμε εν όψει του χειμώνα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Στέλιος Νέστωρ: «Ό,τι έκανα, δεν το έκανα για να ρίξω τη δικτατορία αλλά γιατί ντρεπόμουνα» 

Θεσσαλονίκη / Στέλιος Νέστωρ: «Δεν ήμουν από αυτούς που κάθονται σπίτι τους, βγάζουν λεφτά, τρώνε και πίνουνε» 

Μια πολιτική φυσιογνωμία που έδινε πάντα ηχηρό «παρών» στα πολιτικά και πολιτιστικά πράγματα της Θεσσαλονίκης. Μιλώντας στη LiFO, ζωντανεύει ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της πόλης, από την Κατοχή και τη χούντα μέχρι την ίδρυση του Μεγάρου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Κοινωνική κατοικία: Μπορεί το παράδειγμα της La Borda να εφαρμοστεί στην Αθήνα;

Συνεταιριστική κατοικία / Μπορούμε να αντιγράψουμε τη Βαρκελώνη και να λύσουμε το στεγαστικό;

Ενώ στην Ευρώπη παρατηρείται αναζωπύρωση των συνεταιριστικών στεγαστικών κινημάτων, στην Ελλάδα, ειδικά στην Αθήνα, η στεγαστική κρίση οξύνεται. Το παράδειγμα της La Borda στη Βαρκελώνη θα μπορούσε να δώσει τη λύση, χρειάζεται όμως πολιτική βούληση.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας»

Βασιλική Σιούτη / Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας

Η κυβέρνηση αξιοποίησε τη ρύθμιση για τη φύλαξη του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη για να αλλάξει την πολιτική ατζέντα και να ενισχύσει την απήχησή της στο συντηρητικό κοινό, παρά τις διαφοροποιήσεις ακόμη και μέσα στην κυβερνητική παράταξη.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

Οπτική Γωνία / Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

«Ό,τι όμως και αν υπήρξε ο Διονύσης Σαββόπουλος, είχε τη δόνηση, τον λοξό τόνο, μια διάθεση μεταμόρφωσης και γιορτής. Επέστρεφε σε μια πάμφωτη αυλή, περιμένοντας τους φίλους, το νόημα της συνάθροισης».
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
ΕΠΕΞ Στην εποχή του Οφθαλμού

Ιλεκτρίσιτυ / Στην εποχή του Οφθαλμού

Οι κρίσεις ευνοούν την εξουσία, διατηρώντας ένα επίπεδο φόβου μες στην κοινωνία, νομιμοποιώντας μέτρα που ανακουφίζουν τον φόβο αυξάνοντας τον έλεγχο, και δημιουργώντας ευκαιρίες για τη διοχέτευση του κεφαλαίου.
ΧΑΡΗΣ ΚΑΛΑΪΤΖΙΔΗΣ
Μετά τα ερείπια της Γάζας: ποιος μπορεί να χτίσει ξανά την ελπίδα;;

Οπτική Γωνία / Η Γάζα μετά τον πόλεμο: Υπάρχει ελπίδα;

Η καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ και μέλος του Κέντρου Ερευνών για το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Μαρία Γαβουνέλη, αναλύει τις προκλήσεις της ανοικοδόμησης, τον ρόλο της Ευρώπης και της Ελλάδας και το αβέβαιο μέλλον μιας λύσης δύο κρατών.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Ακροβατώντας / Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Οι μοναχικοί θάνατοι ηλικιωμένων ανθρώπων είναι ένα φαινόμενο που ολοένα εντείνεται και στη χώρα μας, όπως και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ας μπει στον δημόσιο διάλογο, μήπως πειστούν οι αρμόδιοι ότι πρόκειται για ένα σοβαρό θέμα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Ρεπορτάζ / Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Η προκήρυξη διαγωνισμών για την εκπόνηση μελετών που αφορούν τη χρήση της ιστορικής σιδηροδρομικής γραμμής Πελοποννήσου ως ποδηλατοδρόμου έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Διατυπώνονται σοβαρές επιφυλάξεις για την οριστική απώλεια μιας εμβληματικής υποδομής με υψηλή ιστορική, τουριστική και συγκοινωνιακή αξία.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οπτική Γωνία / Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οι δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν ξανά τη φθορά εμπιστοσύνης προς το πολιτικό σύστημα, με κυβέρνηση και αντιπολίτευση να δείχνουν ανήμπορες να ανατρέψουν το κλίμα απαξίωσης, όπως και οι νέοι παίκτες – που είναι παλιοί. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
«Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Υγεία / «Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Δημήτρης Δασκαλάκης: Ο διακεκριμένος ελληνικής καταγωγής λοιμωξιολόγος, που παραιτήθηκε πρόσφατα από επιτελική θέση  καταγγέλλοντας το υπουργείο Υγείας των ΗΠΑ για εξωθεσμικές πιέσεις και αντιεπιστημονικές πρακτικές, μιλά για την απόφασή του, τη δημόσια υγεία στην Αμερική, τον Covid, τον HIV αλλά και την αφύπνιση του επικίνδυνου «ιού» του φασισμού.   
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Ρεπορτάζ / Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Πάνω από 312.000 θανατώσεις ζώων, φόβοι για lockdown και απειλή για μείωση των εξαγωγών του εθνικού προϊόντος μας εξαιτίας της ευλογιάς των προβάτων. Εμβολιασμός ή εκρίζωση του ιού; Ειδικοί μιλούν στη LiFO για το τι διακυβεύεται πραγματικά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ