Φαντάσματα του λαού

Φαντάσματα του λαού Facebook Twitter
Ο λαός ξεδίπλωσε παράπονα, φόβους και μίση. Η κρίση, όμως, τον έκανε πολύ δύσπιστο στα «όνειρα». Είδαμε έτσι την επικράτεια ενός κόσμου διαιρεμένου σε περισσότερα πάθη και συμφέροντα απ' όσο πριν από πέντε και δέκα χρόνια. Ο λαός δεν έγινε το ένα Μεγάλο Πράγμα, η σφιχτή γροθιά απέναντι στους εχθρούς του. Φωτο: Aris Oikonomou/ SOOC
1

Κάποια στιγμή, στους πρώτους μήνες της μνημονιακής περιόδου, ο λαός ξανάγινε της μόδας. Ο λαός ως φορέας κάποιων αδικαίωτων ονείρων, o πάντα προδομένος και εξαπατημένος «γίγαντας». Πολιτικοί, καλλιτέχνες, αυτοσχέδιοι ρήτορες στις πραγματικές και ψηφιακές πλατείες, σάλπισαν την επιστροφή του λαού στο προσκήνιο.
Στις νεότερες εποχές των δημοκρατικών μαζικών κοινωνιών, όταν λέμε «λαός» μιλάμε κυρίως για τις κατώτερες τάξεις και μαζί για ένα μεγάλο μέρος της μεσαίας τάξης. Και η αστική τάξη συνυπολογίζεται, βέβαια, στον λαό, αλλά στα όρια, σε άμεση επαφή με τους «κακούς», τους «εκτός λαού»: τις ελίτ, τον κόσμο του χρήματος και της ισχύος.

Ο λαός, λοιπόν, ξανάγινε το θέμα στην Ελλάδα της χρεοκοπίας. Για κάποιους, ήταν απλώς η υπενθύμιση ότι η πολιτική δεν τέλειωσε, ότι οι κοινωνικές διαμάχες δεν πέθαναν και ότι η δύναμη των πολλών φτιάχνει τελικά την Ιστορία.

Συνέβη, όμως, κάτι και στράβωσε η υπόθεση. Ο λαός της κρίσης δεν ταυτίστηκε τελικά με τους ρόλους που του αναθέσανε διανοούμενοι, ακτιβιστές και καλλιτέχνες. Έκανε διάφορα, θύμωσε, άλλαξε μια και δυο κομματικές προτιμήσεις, βγήκε στους δρόμους και ύστερα ξανακλείστηκε σπίτι. Διεκδίκησε λιγότερο πόνο ή και μια σταθεροποίηση των απωλειών του. Αλλά δεν μας έκανε τη χάρη να φανερωθεί εκδικητής και τροπαιοφόρος, ούτε έδειξε να θέλει ν' αλλάξει το κοινωνικό και οικονομικό σύστημα.

Στις ωραιότερες στιγμές του δυτικού πολιτισμού ο λαός ήταν ένα πολιτικό στοίχημα, μια ευγενής υπόσχεση: ότι οι καθημερινοί άνθρωποι μπορεί να πετύχουν πράγματα, να σηκωθούν λίγο ψηλότερα, να ξεφύγουν από την υλική και πνευματική μιζέρια.


Ο λαός ξεδίπλωσε παράπονα, φόβους και μίση. Η κρίση, όμως, τον έκανε πολύ δύσπιστο στα «όνειρα». Είδαμε έτσι την επικράτεια ενός κόσμου διαιρεμένου σε περισσότερα πάθη και συμφέροντα απ' όσο πριν από πέντε και δέκα χρόνια. Ο λαός δεν έγινε το ένα Μεγάλο Πράγμα, η σφιχτή γροθιά απέναντι στους εχθρούς του.

Διότι, από μια άποψη, αυτός ο συγκεκριμένος λαός είχε πίσω του δεκαετίες κοινωνικής ειρήνης και σχετικής ευημερίας. Δεν θέλησε έτσι να ξαναγίνει διαμελισμένο σώμα σε έναν επινοημένο εμφύλιο, ούτε να ξεθάψει λάβαρα.

Η μίμηση του πολέμου, η ρητορική της μάχης, οι μεγάλες κουβέντες, ναι. Όχι όμως το πέρασμα στην πράξη, ούτε η αποδοχή της ρήξης με τον σύγχρονο κόσμο.

Και τώρα; Ο λαός συνηθίζει να απογοητεύει τους ριζοσπάστες γιατί είναι πολύ φιλήσυχος για τα ανατρεπτικά όνειρα. Την ίδια στιγμή, η ψευδοαποθέωση της αδούλωτης ελληνικής ψυχής για κάποια χρόνια γέννησε αντιδράσεις σ' όσους ασφυκτιούν με τις σαθρές πλευρές της εθνικής ιδεολογίας. Ο λαζοπούλειος ύμνος στη σοφή γριούλα θα έφερνε κάποτε κορεσμό και αηδία.

Ο ηθικοπλαστικός λαϊκισμός συχνά διεγείρει τα αντίθετα, ολιγαρχικά ένστικτα. Άνθρωποι που δεν υποφέρουν αισθητικά ή ιδεολογικά την κολακεία του λαού ανακαλύπτουν ως ανάχωμα έναν ξινό αριστοκρατισμό της απόστασης.

Μου είναι οικεία αυτή η αντίδραση. Γιατί, βέβαια, υπάρχουν πολλές όψεις της ελληνικής ζωής που προκαλούν ασφυξία. Πονηριές και ψέματα που καλύπτονται με πρόχειρα ιδεολογικά μπαλώματα. Και συχνά μια επιθετική αγραμματοσύνη που δεν παραδέχεται το κενό της. Η ελληνική ζωή έχει ζώνες αληθινής ασχήμιας.

Φαντάσματα του λαού Facebook Twitter
Ο ηρωικο-αγωνιστικός λαός ή, από την άλλη, ο ανορθολογικός και απαθής όχλος δεν έχουν πια να προσφέρουν πολλά ούτε στην πολιτική σκέψη ούτε στη ματιά του ανθρώπου της τέχνης. Φωτο: Konstantinos Tsakalidis/ SOOC

Ποιος, ωστόσο, μπορεί να διεκδικεί έναν λαό απαλλαγμένο από αντιφάσεις;

Ο ριζοσπάστης λαϊκιστής θέλει, ας πούμε, τους απλούς ανθρώπους σε θέση μάχης εναντίον των ελίτ, σε διαρκή πόλεμο με τους ισχυρούς. Αυτός, λοιπόν, δεν υποφέρει τις ασυνεπείς, ελαφριές, αντιηρωικές πλευρές των πραγματικών ανθρώπων.

Αλλά και ο εμπαθής αντιλαϊκιστής μοιάζει να νοσταλγεί εποχές πριν από την καθολική ψηφοφορία και τη μαζική δημοφιλή κουλτούρα. Και αυτός, με τον τρόπο του, ζητάει έναν λαό «στο ύψος των περιστάσεων».

Ίσως, όμως, ο λαός να βρίσκεται κάπου πέρα από αυτήν τη σκηνή όπου δίνονται οι μάχες στο όνομά του. Έχει τα προβλήματά του, αλλά δεν είναι ο σύγχρονος εσταυρωμένος. Η αγιοποίηση των λαϊκών ανθρώπων υπήρξε εξάλλου η άλλη όψη της περιφρόνησης για έναν λαό γεμάτο ελαττώματα. Το πραγματικό πρόβλημα είναι έτσι το εκκρεμές ανάμεσα σε μυθοποιήσεις και κατεδαφίσεις του λαού. Το πέρασμα από την αγανάκτηση εναντίον των ελίτ σε μια άσφαιρη δυσαρέσκεια που ψάχνει απλώς να ξεσπάσει.

Στις ωραιότερες στιγμές του δυτικού πολιτισμού ο λαός ήταν ένα πολιτικό στοίχημα, μια ευγενής υπόσχεση: ότι οι καθημερινοί άνθρωποι μπορεί να πετύχουν πράγματα, να σηκωθούν λίγο ψηλότερα, να ξεφύγουν από την υλική και πνευματική μιζέρια. Ειλικρινά, δεν νομίζω ότι έχουμε βρει κάτι καλύτερο από αυτή την «υπόσχεση για το καλύτερο», από την προσδοκία βελτίωσης και εκπολιτισμού της ζωής.

Ο ηρωικο-αγωνιστικός λαός ή, από την άλλη, ο ανορθολογικός και απαθής όχλος δεν έχουν πια να προσφέρουν πολλά ούτε στην πολιτική σκέψη ούτε στη ματιά του ανθρώπου της τέχνης. Μοιάζουν με φαντάσματα που όποτε επιστρέφουν στη σκηνή, η σκέψη μας γίνεται πιο φτωχή και η τέχνη μας μάσκα ενός φανατισμού.

Τα φαντάσματα, φυσικά, δεν θα φύγουν ποτέ απ' τη σκηνή της Ιστορίας. Δεν υπάρχει, όμως, κανένας λόγος να συνεχίσουμε είτε κολακεύοντας είτε βρίζοντας τον λαό σαν πιστοί μιας θρησκείας που έχασε τη λάμψη της.

Οι πιστοί και οι αποστάτες μιας θρησκείας αναπαράγουν έναν ζήλο που βγάζει λάθος απαντήσεις σε πραγματικά ερωτήματα. Και μάλλον ο λαός είναι αίνιγμα και ερώτηση. Όχι απάντηση.

1

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Ρεπορτάζ / Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Τα πρόσφατα ατυχήματα με αστικά λεωφορεία φέρνουν στο προσκήνιο το θέμα της εκχώρησης συγκοινωνιακού έργου στα ΚΤΕΛ και καταγγελίες για θεσμικές αστοχίες. Οι εμπλεκόμενες πλευρές μιλάνε στη LiFO.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ένα ελληνο-αλβανικό ανήκειν εν τη γενέσει;

Guest Editors / Μεταξύ ελληνικότητας και αλβανικότητας 

Μια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα αναδιαμορφώνει ριζικά τις έννοιες της ταυτότητας και του ανήκειν, αποκαλύπτοντας τις προκλήσεις και τις προοπτικές αυτής της νέας πραγματικότητας.
ΙΛΙΡΙΝΤΑ ΜΟΥΣΑΡΑΙ
ΕΠΕΞ Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Περιβάλλον / Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τη θαλάσσια ζωή και μπλόκαρε, έστω προσωρινά, τα σχέδια για εξορύξεις στον ανεξερεύνητο βυθό. Ο Andrew Sweetman μιλά στη LiFO για την έρευνα που έγινε απροσδόκητα viral και συγκρούστηκε με κολοσσούς, πολιτικές αποφάσεις και… το TikTok.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Ακροβατώντας / Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Τι σημασία έχουν τα μεγάλα σκάνδαλα, όταν η απειλή είναι μπροστά μας, όπως οι καραβιές Λίβυων και Σουδανών μεταναστών και πολιτικών προσφύγων που καταφθάνουν στη νότια Κρήτη και εισβάλλουν ανεξέλεγκτα στην πατρίδα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Ο δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» και του e-tetRadio μιλά για την εφημερίδα, επιβεβαιώνοντας τις τελικές συζητήσεις με τον Δημήτρη Μελισσανίδη, για την κρίση της αριστεράς, την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και το μέλλον του Τύπου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Οπτική Γωνία / «Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Ο θεατρικός σκηνοθέτης Guy Ben-Aharon, που βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, γράφει στη LiFO για την απόρριψη που βιώνει τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό ως Ισραηλινός που υποστηρίζει την ελευθερία της Παλαιστίνης. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Οπτική Γωνία / «ΟΠΕΚΕΠΕ: Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έστειλε πριν από λίγο καιρό στη Βουλή τη δικογραφία για Αυγενάκη και Βορίδη, αλλά η ΝΔ δεν βλέπει ποινικές ευθύνες υπουργών στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και επιμένει ότι πρόκειται για «διαχρονικές παθογένειες». 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Γιατί κανείς δεν μας προστατεύει από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Οπτική Γωνία / Γιατί δεν μας προστατεύει κανείς από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Η Κομισιόν στέλνει τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επειδή δεν έχει υιοθετήσει τα απαραίτητα σχέδια δράσης για την ηχορρύπανση. Τι σημαίνει αυτό για την καθημερινότητά μας; Μιλά στη LiFO ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, Γεώργιος Παπανικολάου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας κανονικός αφελληνισμός

Οπτική Γωνία / Ένας κανονικός αφελληνισμός

Στη θέση εκείνων των ξένων που καλλιεργούσαν μια αληθινή σχέση με την Ελλάδα, πολλαπλασιάζονται τα φιμέ τζάμια των υπερπολυτελών τζιπ, αόρατοι και αδιάφοροι μεσάζοντες, αγοραστές επαύλεων που υπενοικιάζονται ή έχουν γίνει φρούρια με μικρούς ιδιωτικούς στρατούς τραμπούκων.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός και θεωρητικός φυσικός μιλά για την προέλευση της συνείδησης, τoν εγκέφαλο ως κβαντική μηχανή και το μέλλον του ανθρώπου ως υβριδίου τεχνολογίας και βιολογίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Οπτική Γωνία / «Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Ένα 13χρονο παιδί δεν άντεξε την ομοφοβία και έδωσε τέλος στη ζωή του. Ο ψυχίατρος-ψυχαναλυτής Σάββας Σαββόπουλος εξηγεί πώς μπορούν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να εντοπίσουν έγκαιρα τα σημάδια της αυτοκτονικής διάθεσης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ

σχόλια

1 σχόλια
Ωραίο άρθρο.<<Στις ωραιότερες στιγμές του δυτικού πολιτισμού ο λαός ήταν ένα πολιτικό ΣΤΟΙΧΗΜΑ, μια ευγενής υπόσχεση: ότι οι καθημερινοί άνθρωποι μπορεί να πετύχουν πράγματα, να σηκωθούν λίγο ψηλότερα, να ξεφύγουν από την υλική και πνευματική μιζέρια. Ειλικρινά, δεν νομίζω ότι έχουμε βρει κάτι καλύτερο από αυτή την «υπόσχεση για το καλύτερο», από την προσδοκία βελτίωσης και εκπολιτισμού της ζωής.>>Συμφωνώ,είναι και η δική μου θεώρηση των πραγμάτων.