— Υποστηρίζουν πολλοί ότι τα πυρηνικά αποτελούν «μονόδρομο» για ταχεία μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών εκπομπών ρύπων. Πώς το σχολιάζετε;
Οι υποστηρικτές της πυρηνικής ενέργειας, στα δύο βασικά επιχειρήματά τους, παραπλανούν την κοινωνία στοχεύοντας στην αποδοχή αυτής της παρωχημένης και επικίνδυνης ενέργειας. Με το επιχείρημα «ταχεία μετάβαση» φάσκουν και αντιφάσκουν, γιατί από τη μια προβάλλουν πως η πυρηνική ενέργεια θα καλύψει το ενεργειακό μείγμα για τα επόμενα 10 χρόνια, από την άλλη δηλώνουν πως για τη λειτουργία των «νέων», μικρών και σπονδυλωτών αντιδραστήρων απαιτούνται τουλάχιστον δέκα χρόνια ακόμα. Άρα, δεν υπάρχει καμία συμμετοχή τους στο ενεργειακό μείγμα.
Με το χαρακτηριστικό «μηδενικών ρύπων» αναφέρονται μόνο στους χημικούς ρύπους, διαγράφοντας τους ραδιενεργούς και πιο επικίνδυνους, ίσως επειδή οι ρύποι αυτοί είναι άμεσα ορατοί από τα ανθρώπινα αισθητήρια όργανα, ενώ οι ραδιενεργοί, που εκπέμπονται από την πυρηνική ενέργεια, είναι αόρατοι και δεν ανιχνεύονται από κανένα ανθρώπινο αισθητήριο όργανο. Όμως, το αποτέλεσμά τους φαίνεται μετά από χρόνια, από πιθανές επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου, αφού ξεπεράσουν τη λανθάνουσα αυτή περίοδο. Το ότι οι συνέπειες της ραδιενέργειας αργούν να φανούν τής δίνουν άλλοθι, πως είναι ακίνδυνη.
Σήμερα ο πυρηνικός αντιδραστήρας είναι μια εμπορική επιλογή και όχι μια επιστημονική έρευνα, επομένως, αν δεν συμφέρει εμπορικά, απορρίπτεται.
— Ως προς την ασφάλεια, τι θα μας λέγατε; Τι είναι αυτό που πρέπει να μας τρομάζει; Ποια είναι η σκοτεινή πλευρά της;
Ως προς την ασφάλεια των μικρών και σπονδυλωτών αντιδραστήρων, που ενδιαφέρει την κοινωνία –η οποία κατά τα άλλα αδιαφορεί αν αυτοί είναι σπονδυλωτοί, ευέλικτοι ή αν μεταφέρονται αυτούσιοι από τη βιομηχανία στον τόπο χρήσης–, είναι βασικά το ίδιο ασφαλείς ή ανασφαλείς με τους μεγάλους παλαιούς. Πρώτα απ’ όλα, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πως οι διαφημιζόμενοι «νέοι» μικροί, σπονδυλωτοί αντιδραστήρες λειτουργούν με τον ίδιο μηχανισμό που λειτουργούν οι μεγάλοι παλαιοί αντιδραστήρες.
Δηλαδή, η παραγωγή ενέργειας προέρχεται από τη σχάση βαρέων πυρήνων σε μικρότερους με την εκπομπή της ενέργειας σύνδεσης των σχαζόμενων πυρήνων. Αυτό σημαίνει πως όλα τα βασικά χαρακτηριστικά τους είναι τα ίδια και η λειτουργία τους ενέχει τους ίδιους κινδύνους. Στο σημείο αυτό να επισημανθεί η σχέση ασφάλειας - κόστους, που είναι κρίσιμη για την απόφαση δημιουργίας ή ματαίωσης πυρηνικών αντιδραστήρων για ηλεκτροπαραγωγή.
— Από τι εξαρτάται η κατασκευή και η λειτουργία πυρηνικών σταθμών;
Είναι γεγονός πως το κόστος κατασκευής και λειτουργίας τους εξαρτάται σημαντικά από τον βαθμό ασφαλείας που θα πρέπει να παρέχει στην κοινωνία. Όσο αυξάνεται αυτός ο βαθμός τόσο αυξάνεται και το κόστος – κι αυτό αυξάνεται εκθετικά σε υψηλούς βαθμούς ασφαλείας. Μην ξεχνάμε πως σήμερα ο πυρηνικός αντιδραστήρας είναι μια εμπορική επιλογή και όχι μια επιστημονική έρευνα, επομένως, αν δεν συμφέρει εμπορικά, απορρίπτεται. Όμως, ποιος καθορίζει τον απαιτούμενο βαθμό ασφαλείας που συνδέεται με την πιθανότητα να γίνει ένα μεγάλο ατύχημα και ποιος καθορίζει την πιθανότητα αυτή; Πολύ απλά, ο κατασκευαστής.
Μετά τα δυο μεγάλα ατυχήματα στο Τσερνόμπιλ και στη Φουκουσίμα η κοινωνία απαίτησε μεγαλύτερη ασφάλεια, επομένως το κόστος ανεβαίνει πολύ και δεν συμφέρει εμπορικά αυτή η επένδυση. Ποιος κατασκευαστής θα επιλέξει να χάσει; Απλώς θα μειώσει την πιθανότητα να συμβεί μεγάλο ατύχημα για να αποφύγει και το μεγάλο κόστος. Στο ατύχημα της Φουκουσίμα γνώριζαν οι υπεύθυνοι πως υπήρχε η πιθανότητα να αναπτυχθεί ισχυρό τσουνάμι από ισχυρή σεισμική δόνηση που ύψωσε τη στάθμη της θάλασσας και έκανε τους παραθαλάσσιους πυρηνικούς αντιδραστήρες να υπερχειλίσουν.
Όμως, είχαν υπολογίσει πως η πιθανότητα αυτή ήταν αμελητέα κι έτσι δεν θεώρησαν ότι απαιτούνταν πρόσθετα αναγκαία μέτρα, αποφεύγοντας το επιπλέον κόστος και καθιστώντας τον αντιδραστήρα επικίνδυνο. Το κόστος της απολύμανσης από το ατύχημα της Φουκουσίμα θα ξεπεράσει το μισό τρισ. ευρώ, όπως ανακοινώθηκε από την αρμόδια εταιρεία TEPCO. Το συμπέρασμα λοιπόν είναι πως οι πυρηνικοί αντιδραστήρες για ηλεκτροπαραγωγή, μεγάλοι ή μικροί, αν θέλουν να είναι ασφαλείς, δεν συμφέρουν οικονομικά, γιατί απαιτούν πολλά και ακριβά μέτρα προστασίας.
— Σήμερα, ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα των πυρηνικών;
Τα πυρηνικά απόβλητα, από τα οποία δεν υπάρχουν μέχρι σήμερα τρόποι ασφαλούς φύλαξης, γιατί ακτινοβολούν για χιλιάδες χρόνια. Κάθε αντιδραστήρας παράγει ετησίως περίπου είκοσι τόνους πυρηνικά απόβλητα και το σύνολο των αντιδραστήρων 10.000 τόνους. Αν εκτιμήσουμε τη διάρκεια λειτουργίας τους, επειδή είναι γερασμένοι (λειτουργούν πάνω από 40 χρόνια), καταλήγουμε σε μια παραγωγή αποβλήτων 400.000 τόνων συνολικά. Θα πρέπει να προσθέσουμε και τα πυρηνικά απόβλητα του ίδιου του αντιδραστήρα όταν γεράσει και θα πρέπει να διαλυθεί και να καταλήξει κι αυτός πυρηνικό απόβλητο. Αυτή η διαδικασία απαιτεί πολλά χρόνια και μεγάλο κόστος (ανά 1.000 MW ισχύος 300 εκατ. έως 2 δισ. δολάρια, δηλαδή ένα σεβαστό ποσοστό του κόστους κατασκευής τους). Το κόστος αυτό δεν προσμετριέται σε αυτό της λειτουργίας τους (κατανάλωση καυσίμου ουρανίου), έτσι η πυρηνική ενέργεια διαφημίζεται ως «φθηνή».
Μέχρι σήμερα αυτά τα ραδιενεργά απόβλητα συσσωρεύονται και θάβονται σε υπόγειους χώρους που όμως δεν αποκλείουν τη διαρροή τους και τη μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα. Οι υποστηρικτές των νέων μικρών σπονδυλωτών αντιδραστήρων (ή, όπως λέγονται, των «αντιδραστήρων τσέπης») διατείνονται πως δεν προκαλούν προβλήματα τα απόβλητα τους, γιατί λόγω της μικρής ισχύος τους η παραγωγή τους σε απόβλητα είναι μικρή. Η ισχύς αυτή προβλέπεται να είναι από λίγα έως 100 MW, δηλαδή για καθέναν αντιδραστήρα παλαιού τύπου θα έχουμε από 10 έως 100 σπονδυλωτούς και δεν θεωρώ ότι οι 100 θα είναι ασφαλέστεροι απ’ ό,τι ο ένας ούτε ότι τα απόβλητά τους συνολικά θα είναι μικρότερης ποσότητας.
— Στην Ελλάδα, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πυρηνική ενέργεια δεν είναι «ευπρόσδεκτη». Ποια είναι η γνώμη σας;
Στην Ελλάδα, δημοσκοπήσεις που πραγματοποιήθηκαν στο παρελθόν από την Ε.Ε. και από ομάδες φοιτητών του Φυσικού Τμήματος του ΕΚΠΑ έδειξαν πως το 75%-80% ήταν κατά μιας πυρηνικής εγκατάστασης. Πριν από μερικά χρόνια, θα ήταν αδιανόητο και θα φάνταζε σαν ανέκδοτο πως η πυρηνική ενέργεια είναι «πράσινη». Φαίνεται ότι οι σημερινές δυσμενείς ενεργειακές συγκυρίες, η πίεση για επερχόμενη κλιματική αλλαγή, η αγωνία των κατασκευαστών πυρηνικών αντιδραστήρων που βλέπουν να καταρρέουν οικονομικά οι μεγαλο- επενδυτές και πιστεύουν ότι θα πολλαπλασιάσουν την περιουσία τους με την κατασκευή χιλιάδων νέων και μικρών αντιδραστήρων συνέπεσαν χρονικά και οδήγησαν πολλές πυρηνικές εταιρείες στην απόφαση αυτή.
Όμως, ο κύριος αποδέκτης, που είναι η κοινωνία, δεν έχει εκφραστεί ακόμα και ούτε πρόκειται να ερωτηθεί. Μήπως, λοιπόν, η κοινωνία είναι σε αδράνεια και δεν αντιδρά όσο πρέπει; Η συγκυρία αυτή ευνοεί την επανεμφάνιση των πυρηνικών αντιδραστήρων με μοντέρνα μορφή. Την κοινωνία την αφορά όμως η ασφάλεια της λειτουργίας των πυρηνικών σταθμών γενικά και απαιτεί να μην υπάρξουν ατυχήματα του μεγέθους 7, όπως στο Τσερνόμπιλ και στη Φουκουσίμα, ή και σοβαρότερα.
Επομένως, οι κατασκευαστικές εταιρείες έχουν υποχρέωση να δαπανήσουν μεγαλύτερα ποσά ώστε να ελαττώσουν σημαντικά την πιθανότητα ενός πυρηνικού ατυχήματος. Ήδη, μία από τις έξι μεγαλύτερες εταιρείες ματαίωσε την κατασκευή των σπονδυλωτών αντιδραστήρων, αντιλαμβανόμενη το ολοένα αυξανόμενο και μη προσδιορίσιμο κόστος κατασκευής τους (NuScale Power).
Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες έχουν ξεπεραστεί πια. Ήταν μια τεχνολογία που ολοκληρώθηκε πριν από πολλά χρόνια. Τώρα είναι καθαρά ένα εμπορικό προϊόν που δεν έχει καμία σχέση με την πράσινη ενέργεια. Η επιστήμη έχει ξεμάθει να προσφέρει στην τεχνολογία της σχάσης και η κατάργηση των αντιδραστήρων δεν συνεπάγεται κανένα επιστημονικό κόστος. Οι επιστημονικές έρευνες πρέπει να έχουν μοναδικό στόχο τη βελτίωση της διαβίωσης της ανθρωπότητας και όχι τον πλουτισμό πολυεθνικών, τη στήριξη ηγετών και τη δημιουργία γεωπολιτικών καταστάσεων μέσω της τεχνολογικής εφαρμογής τους για ηλεκτροπαραγωγή.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
