Είμαστε ευάλωτοι κι αυτό είναι οk, ο Ντοστογιέφσκι ξέρει

Είμαστε ευάλωτοι κι αυτό είναι οk, ο Ντοστογιέφσκι ξέρει Facebook Twitter
Μες στο lockdown, έπιασα τον εαυτό μου να καθησυχάζεται με Ντοστογιέφσκι.
0



«MEΡΙΚΕΣ ΕΠΟΧΕΣ ΛΕΣ ΚΑΙ σβήσανε εντελώς και ανακατώθηκαν με τις άλλες, αφήνοντάς μου μια γενική εντύπωση. Μια εντύπωση βαριά, μονότονη, πνιγηρή. Μα ό,τι είδα κι έζησα τις πρώτες μέρες μού φαίνεται τόσο κοντινό». Ο Ντοστογιέφσκι καταγράφει τις πρώτες εντυπώσεις της εξορίας του. Οι Αναμνήσεις από το σπίτι των πεθαμένων με παρηγορούν απ’ την αρχή της πανδημίας (μετάφραση Αλεξάνδρου, εκδόσεις Γκοβόστη). Είναι σαν οι λέξεις να με ζεσταίνουν, ενώ στερούμαι τους φίλους μου.

Η πανδημία αναστατώνει διάφορα πράγματα στο μυαλό. Παίζει με τη μνήμη. Στήνει μια πίστα με τους τρόμους μας και μας καλεί να την περάσουμε. Έχει κάτι αναγκαστικά μεταφυσικό, λόγω της μόνιμης επαφής με τη φθορά, τον θάνατο, το πένθος.

Ευτυχώς, υπάρχουν πεδία όπου ο πόνος μετράει αλλιώς. Η λογοτεχνία είναι ένας ασφαλής τόπος όπου δεν χρειάζεται να υποκρινόμαστε διαρκώς πως «όλα καλά». Η λογοτεχνία παράγει κατανόηση και αφαιρεί ματαιοδοξία, βρίσκει απροσδόκητα ομορφιά.

Μου φαίνεται υποκριτική η παιδική προσπάθειά μας να κάνουμε «σαν να μη συμβαίνει τίποτα». Προκειμένου να γλιτώσουμε την αναμέτρηση με τις θεμελιώδεις συνθήκες της ύπαρξής μας είμαστε έτοιμοι ως και να παραστήσουμε τους ευτυχείς μέσα σε μια κατάσταση πένθους. Γίνονται εορτασμοί κανονικά (και οριακά με το «έτσι θέλω»), εκδηλώσεις «απλώς» μεταφέρονται στο δυσοίωνο Ζoom, οι «συναντήσεις», αντί να ακυρωθούν με ειλικρίνεια, γίνονται βίντεο στο YouTube και όσοι βγάζουν κιχ, οριακά κατηγοριοποιούνται ως «μη ορθολογικοί» ή μίζεροι.

Εύκολα εκστομίζεται η φράση «ζήτα βοήθεια από κάποιον ειδικό», αν παραδεχτείς την ευαλωτότητά σου και η προτροπή «κάνε, επιτέλους, λίγη γιόγκα/κόκα/ψυχοθεραπεία» πετάγεται στα μούτρα σου, αν δεν έχεις όρεξη να κάνεις το ρομπότ που μπορεί να ξυπνάει, να τρώει ένα πρωινό με αμύγδαλα και αβοκάντο, να ρουφάει τα «positive vibes» του Ιnstagram και να εκτελεί την εργασία του μέχρι το βράδυ, οπότε απλώς πατάει το κουμπί και σβήνει ή αναπαύεται.

Είναι τέτοια η αγωνία μας να κάνουμε πως τίποτα δεν συμβαίνει, που μπορούμε να περνάμε ώρες μπροστά στην ίδια οθόνη, στέλνοντας μηνύματα, μεταδίδοντας και απορροφώντας τοξικότητα online, αρκεί να μην αποδεχτούμε την αναγκαστική μας απομόνωση. Θα χρειαστεί προσπάθεια όταν ξανασυναντηθούμε. Θα πρέπει να μάθουμε πάλι πώς να είμαστε μαζί. Κι αυτό θα είναι οδυνηρό.

Ευτυχώς, υπάρχουν πεδία όπου ο πόνος μετράει αλλιώς. Η λογοτεχνία είναι ένας ασφαλής τόπος όπου δεν χρειάζεται να υποκρινόμαστε διαρκώς πως «όλα καλά». Η λογοτεχνία παράγει κατανόηση και αφαιρεί ματαιοδοξία, βρίσκει απροσδόκητα ομορφιά. Γι’ αυτό, μες στο lockdown, έπιασα τον εαυτό μου να καθησυχάζεται με Ντοστογιέφσκι. «Όλοι οι κατάδικοι ζούσαν εδώ πέρα σαν να μη βρίσκονταν σπίτι τους, σαν να ήταν [...] σε κανέναν σταθμό». Αυτή η αναμονή για μια ζωή αλλιώς που επίκειται, η ιδέα πως η ζωή συνεχίζεται αλλού, σε άλλο σταθμό, μου φάνηκε οικεία μες στην κλεισούρα.

Τα σημεία των Αναμνήσεων όπου ο Ντοστογιέφσκι μιλά για την αναγκαστική συμβίωση με άλλους ως το μεγαλύτερο «βάσανο» με συντάραξαν. Με έκαναν να σκεφτώ πώς μες στην πανδημία τα σπίτια έπαψαν ουσιαστικά να είναι τα ιερά άβατα όπου εισέρχεται μόνο ένα εκλεκτό πλήθος μυημένων που επιλέγουμε. Αντίθετα, έγιναν τόποι διαρκούς διαθεσιμότητας και παραβιαστικής επιτήρησης, background σε Ζoom meetings, όπου το «άνοιξε την κάμερα» (και δείξε μας τον πιο προσωπικό σου χώρο) έγινε ξαφνικά κάτι στο οποίο συναινούμε, χώροι όπου σε βρίσκει η ειδοποίηση, το mail, το μήνυμα οποτεδήποτε και σε λούζει με το περιεχόμενό του.

Μια κοινωνία που απαιτεί διαρκώς να κάνει κανείς τον εαυτό του «performance» δεν είναι περίεργο που θεωρεί τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά (υπαρξιακή αγωνία, φόβος, αρρώστια) κάποιου είδους ήττα. Όμως στην τέχνη είναι αλλιώς.

Κατέφυγα πάλι στο έργο του Κνάουσγκορντ Ο αγώνας μου. Αδυνατούσα να καταλάβω την έλξη που ασκούσε πάνω μου αυτό το εξάτομο, αρκετά αδέξιο, συχνά βαρετό, αλλά κατά κανόνα παρηγορητικό και όμορφα οικείο κείμενο. Και μετά κατάλαβα. Η προθυμία του συγγραφέα να παραδεχτεί την ενοχή του, τα λάθη του, τις εντελώς ντροπιαστικές στιγμές του, όταν αποτυγχάνει να συνδεθεί με άλλα άτομα, γελοιοποιείται σε συνεντεύξεις που πρέπει να δώσει και υποφέρει σε πάρτι όπου αναγκαστικά πηγαίνει, μού άρεσαν ‒ αυτά ακριβώς.

Λογικά, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν σιχαθεί να ακούνε πόσο καλό είναι το διάβασμα στην πανδημία. Λογικό. Άλλωστε, τόσοι άνθρωποι που διαβάζουν και γράφουν είναι εντελώς αντιπαθητικοί κι αυτό κάνει λιγότερο πειστικό το επιχείρημά μου. Όμως νομίζω ότι λίγα πράγματα μπορούν να έχουν τη μαγική επίδραση της λογοτεχνίας. Να μας βάλουν στη θέση του άλλου, να προσφέρουν ένα καταφύγιο απ’ τη θορυβώδη και μάταιη επίφαση σύνδεσης μέσω τεχνολογίας, να μας σώσουν, τελικά, τη ζωή, παίρνοντάς μας απ’ το χέρι με μια φράση που θα μας συναρπάσει.  

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Μια αμήχανη συνάντηση με έναν Σύριο πρόσφυγα σε βερολινέζικο καφέ

Β. Στεργίου / Μια αμήχανη συνάντηση με έναν Σύριο πρόσφυγα σε βερολινέζικο καφέ

Είναι πανεύκολο να είσαι παντού εσύ και ο εαυτός σου. Me, myself and I. Κλεισμένος στη φούσκα των επιλογών σου. Θωρακισμένος από ερεθίσματα που δεν διάλεξες, δεχόμενος επιρροές μόνο από κει που θες.
ΤΗΣ ΒΙΒΙΑΝ ΣΤΕΡΓΙΟΥ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Δημήτρης Παρασκευής: «Φέτος, έπειτα από καιρό, ο κορωνοϊός παρουσιάζει έξαρση»

Οπτική Γωνία / «Φέτος, έπειτα από καιρό, ο κορωνοϊός παρουσιάζει έξαρση»

Ο καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, Δημήτρης Παρασκευής, εξηγεί γιατί κάθε φθινόπωρο αυξάνονται οι ιώσεις του αναπνευστικού, ποια είναι η εικόνα του Covid-19 στην Ελλάδα και ποια μέτρα πρέπει να πάρουμε εν όψει του χειμώνα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Στέλιος Νέστωρ: «Ό,τι έκανα, δεν το έκανα για να ρίξω τη δικτατορία αλλά γιατί ντρεπόμουνα» 

Θεσσαλονίκη / Στέλιος Νέστωρ: «Δεν ήμουν από αυτούς που κάθονται σπίτι τους, βγάζουν λεφτά, τρώνε και πίνουνε» 

Μια πολιτική φυσιογνωμία που έδινε πάντα ηχηρό «παρών» στα πολιτικά και πολιτιστικά πράγματα της Θεσσαλονίκης. Μιλώντας στη LiFO, ζωντανεύει ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της πόλης, από την Κατοχή και τη χούντα μέχρι την ίδρυση του Μεγάρου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Κοινωνική κατοικία: Μπορεί το παράδειγμα της La Borda να εφαρμοστεί στην Αθήνα;

Συνεταιριστική κατοικία / Μπορούμε να αντιγράψουμε τη Βαρκελώνη και να λύσουμε το στεγαστικό;

Ενώ στην Ευρώπη παρατηρείται αναζωπύρωση των συνεταιριστικών στεγαστικών κινημάτων, στην Ελλάδα, ειδικά στην Αθήνα, η στεγαστική κρίση οξύνεται. Το παράδειγμα της La Borda στη Βαρκελώνη θα μπορούσε να δώσει τη λύση, χρειάζεται όμως πολιτική βούληση.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας»

Βασιλική Σιούτη / Ο Άγνωστος Στρατιώτης στη μάχη της πολιτικής εικόνας

Η κυβέρνηση αξιοποίησε τη ρύθμιση για τη φύλαξη του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη για να αλλάξει την πολιτική ατζέντα και να ενισχύσει την απήχησή της στο συντηρητικό κοινό, παρά τις διαφοροποιήσεις ακόμη και μέσα στην κυβερνητική παράταξη.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

Οπτική Γωνία / Λίγες λέξεις για τον Διονύση Σαββόπουλο

«Ό,τι όμως και αν υπήρξε ο Διονύσης Σαββόπουλος, είχε τη δόνηση, τον λοξό τόνο, μια διάθεση μεταμόρφωσης και γιορτής. Επέστρεφε σε μια πάμφωτη αυλή, περιμένοντας τους φίλους, το νόημα της συνάθροισης».
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
ΕΠΕΞ Στην εποχή του Οφθαλμού

Ιλεκτρίσιτυ / Στην εποχή του Οφθαλμού

Οι κρίσεις ευνοούν την εξουσία, διατηρώντας ένα επίπεδο φόβου μες στην κοινωνία, νομιμοποιώντας μέτρα που ανακουφίζουν τον φόβο αυξάνοντας τον έλεγχο, και δημιουργώντας ευκαιρίες για τη διοχέτευση του κεφαλαίου.
ΧΑΡΗΣ ΚΑΛΑΪΤΖΙΔΗΣ
Μετά τα ερείπια της Γάζας: ποιος μπορεί να χτίσει ξανά την ελπίδα;;

Οπτική Γωνία / Η Γάζα μετά τον πόλεμο: Υπάρχει ελπίδα;

Η καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ και μέλος του Κέντρου Ερευνών για το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Μαρία Γαβουνέλη, αναλύει τις προκλήσεις της ανοικοδόμησης, τον ρόλο της Ευρώπης και της Ελλάδας και το αβέβαιο μέλλον μιας λύσης δύο κρατών.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Ακροβατώντας / Πόσοι ηλικιωμένοι ζουν μόνοι και κανείς δεν τους αναζητά;

Οι μοναχικοί θάνατοι ηλικιωμένων ανθρώπων είναι ένα φαινόμενο που ολοένα εντείνεται και στη χώρα μας, όπως και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ας μπει στον δημόσιο διάλογο, μήπως πειστούν οι αρμόδιοι ότι πρόκειται για ένα σοβαρό θέμα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Ρεπορτάζ / Πελοπόννησος: Σιδηρόδρομος ή ποδηλατόδρομος;

Η προκήρυξη διαγωνισμών για την εκπόνηση μελετών που αφορούν τη χρήση της ιστορικής σιδηροδρομικής γραμμής Πελοποννήσου ως ποδηλατοδρόμου έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Διατυπώνονται σοβαρές επιφυλάξεις για την οριστική απώλεια μιας εμβληματικής υποδομής με υψηλή ιστορική, τουριστική και συγκοινωνιακή αξία.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οπτική Γωνία / Πολιτική κινητικότητα που δεν αλλάζει τίποτα 

Οι δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν ξανά τη φθορά εμπιστοσύνης προς το πολιτικό σύστημα, με κυβέρνηση και αντιπολίτευση να δείχνουν ανήμπορες να ανατρέψουν το κλίμα απαξίωσης, όπως και οι νέοι παίκτες – που είναι παλιοί. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
«Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Υγεία / «Ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζ. κάνει επίθεση στη δημόσια υγεία»

Δημήτρης Δασκαλάκης: Ο διακεκριμένος ελληνικής καταγωγής λοιμωξιολόγος, που παραιτήθηκε πρόσφατα από επιτελική θέση  καταγγέλλοντας το υπουργείο Υγείας των ΗΠΑ για εξωθεσμικές πιέσεις και αντιεπιστημονικές πρακτικές, μιλά για την απόφασή του, τη δημόσια υγεία στην Αμερική, τον Covid, τον HIV αλλά και την αφύπνιση του επικίνδυνου «ιού» του φασισμού.   
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Ρεπορτάζ / Γιατί η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη «φέτα ΠΟΠ»;

Πάνω από 312.000 θανατώσεις ζώων, φόβοι για lockdown και απειλή για μείωση των εξαγωγών του εθνικού προϊόντος μας εξαιτίας της ευλογιάς των προβάτων. Εμβολιασμός ή εκρίζωση του ιού; Ειδικοί μιλούν στη LiFO για το τι διακυβεύεται πραγματικά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ