Δημόσιες ιδέες, ένα αγαθό που σπανίζει

Δημόσιες ιδέες, ένα αγαθό που σπανίζει Facebook Twitter
Μπορεί «αντικειμενικά» να αμείβεσαι με πολύ χαμηλό μισθό ή να βρίσκεσαι σε μια εργασιακή σχέση που πληροί όλα τα κριτήρια για να ανήκεις στην «εργατική τάξη». Εικονογράφηση: bianka/LIFO
0



ΔΙΑΒΑΖΩ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ
 ένα βιβλίο που ο αναγνώστης ο οποίος ξέρει τα δικά μου πολιτικά και πνευματικά «κολλήματα» δεν θα το περίμενε. Είναι το κείμενο του Χρήστου Λάσκου με τον τίτλο «Να ξαναμιλήσουμε για την εκμετάλλευση» και υπότιτλο «Απλοϊκά μαθήματα πολιτικής οικονομίας» (εκδόσεις Τόπος). Ο Λάσκος, άνθρωπος με εξοικείωση τόσο με τη φιλοσοφία όσο και με τις φυσικές επιστήμες, έχει ασκήσει έντονη κριτική σε διάφορα δικά μου κείμενα, αφού από χρόνια είναι ένας από τους λίγους επίμονους γραφιάδες μιας ριζοσπαστικής, μαρξιστικής θεώρησης των πραγμάτων. Στέκομαι τώρα σε αυτήν τη νέα του κατάθεση γιατί συνοψίζει τη θεώρησή του, δοκιμάζοντάς τη με μια ανάγνωση συγκεκριμένων θεμάτων. Ένας τέτοιος στοχασμός λείπει ή υπολειτουργεί στη χώρα μας, καθώς πολλοί θεωρούν ότι δεν πουλάει ή ότι είναι μια υπεκφυγή από την εκλογική μάχη για τη διακυβέρνηση, μοναδικό πλέον μέλημα των περισσότερων παικτών της πολιτικής σκηνής.

Ο Λάσκος μιλάει και με αριθμούς και με στοιχεία. Δεν κάνει όμως «οικονομολογία» γιατί συνδέει πάντα το θέμα των κοινωνικών αναγκών, του μισθού και της υλικής ζωής με τα μεγάλα, προταγματικά ερωτήματα που επανέρχονται διαρκώς στη δική του παράδοση σκέψης: το ερώτημα για μια μη εκμεταλλευτική κοινωνία και φυσικά για την έξοδο από την καπιταλιστική συνθήκη. Ο ορίζοντας του συγκεκριμένου δεν είναι ούτε μια κοινωνική και οικολογική δημοκρατία, ούτε κάποια αριστερή σοσιαλδημοκρατία (όπως των περισσότερων από μας), αλλά κατευθύνεται σε μια πιο ριζική απελευθερωτική προοπτική. 

Οι δημόσιες ιδέες που φιλοδοξούν να εξηγήσουν ή να ερμηνεύσουν πλευρές του κόσμου μας δεν υπάρχει περίπτωση να «τα βρουν μεταξύ τους». Προβάλλουν άλλους στόχους και συχνά ξεκινούν από πολύ διαφορετικές αξιολογήσεις μιας πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης.

Θα αναρωτηθεί κανείς τι δουλειά έχει μια σκέψη περί εκμετάλλευσης (με αιχμή την αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας) στην εποχή των ταυτοτήτων, των πολιτισμικών πολέμων και του γεωπολιτικού χάους. Ο Λάσκος όμως αμφισβητεί πολλά από τα πορίσματα της σύγχρονης κοινωνικής και πολιτισμικής θεωρίας. Είναι από αυτούς που δεν θεωρούν ότι ζούμε σε έναν πολιτισμό της εξατομίκευσης και σε κάποιον πολιτισμικό καπιταλισμό. Έχω την εντύπωση πως βλέπει όλη τη ρητορική περί νέας μεσαίας τάξης, για τον ατομικισμό και τις πληθυντικές υποκειμενικότητες, ως μια λόγια υπόθεση που λέει ψέματα για την πραγματική κατάσταση των εργαζόμενων. Κατά τον Λάσκο ισχύει (και μάλιστα με εντονότερο τρόπο) η κοινωνική-ταξική πόλωση, όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο αλλά κυρίως στο επίπεδο του πλανήτη. 

Τα κείμενα ανοίγουν πολλά θέματα και δεν κρύβονται σε περιφράσεις. Επιστρέφουν διαρκώς στον κλασικό τόπο της μαρξιστικής κριτικής, στη σχέση εκμετάλλευσης. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια διεθνής συζήτηση για το θέμα, αν και οι περισσότερες ριζοσπαστικές θεωρίες πήγαν σε άλλα ιδιώματα: στο θέμα των διακρίσεων, σε μια θεωρία της περιφρόνησης, στο ζήτημα της αναγνώρισης και φυσικά στις πολιτικές της ταυτότητας.  

Διαβάζοντας τον Λάσκο έχω την αίσθηση ότι ο ίδιος επείγεται να ξαναστήσει στα πόδια του έναν πυκνό λόγο κοινωνικής κριτικής. Τα παραδείγματά του αφορούν την κοινωνική χειραφέτηση και όχι θέματα των τρόπων ζωής ή διαμάχες αξιών και θεσμών. Στη δική του σκέψη (αν την καταλαβαίνω) οι αξίες είναι πάντα ενσαρκωμένες σε πρακτικές και σε ανταγωνισμούς, δεν είναι απλώς ρητορικές περί του δέοντος.

COVER
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Χρήστος Λάσκος, Να ξαναμιλήσουμε για την εκμετάλλευση, Εκδόσεις Τόπος

Κινούμαι σε άλλες παραδόσεις σκέψης και με διαφορετικές κριτικές προτεραιότητες. Σε αντίθεση με τον Λάσκο, πιστεύω ότι η υποκειμενική αυτοκατανόηση των ανθρώπων έχει μεγάλη σημασία για την κοινωνική τους ύπαρξη. Μπορεί «αντικειμενικά» να αμείβεσαι με πολύ χαμηλό μισθό ή να βρίσκεσαι σε μια εργασιακή σχέση που πληροί όλα τα κριτήρια για να ανήκεις στην «εργατική τάξη». Υπάρχουν όμως πολλά άλλα πράγματα, ιδέες, νοοτροπίες και ζωτικά συναισθήματα που καθορίζουν, επίσης, το πώς κινούνται και ζουν τα συγκεκριμένα άτομα. Στη ζωή μιας κοπέλας σε πολυκατάστημα της Θεσσαλονίκης μπορεί να έχει μεγαλύτερη σημασία η θρησκεία, ο οικογενειακός δεσμός ή και η παρέα του Σαββάτου από όσο η θέση της στην εργατική τάξη. Θέματα όπως ο κατακερματισμός σε «φυλές» (πολιτισμικές κόγχες), οι οπαδικές/ αθλητικές ταυτίσεις, η στάση απέναντι στα είδωλα του TikTok (λ.χ. ο μεγάλος θαυμασμός πολλών λαϊκών παιδιών για τους υπερπλούσιους και επιτυχημένους ινφλουένσερ) είναι σημαντικά όχι μόνο για τη συνείδηση αλλά και για την πρακτική ζωή των συγκεκριμένων ανθρώπων.

Κάτι άλλο όμως είναι για μένα ακόμα πιο επιτακτικό. Στα άρθρα και στις αναλύσεις ριζοσπαστών σαν τον Λάσκο δεν συναντώ μια διακριτή, ηθικοπολιτική αγωνία και για δεινά ή εγκλήματα που δεν ανάγονται στον δυτικό νεοφιλελευθερισμό. Για μένα υπάρχουν ποικίλα δεινά, που μπορεί να σχετίζονται κάπως μεταξύ τους (αφού η δυναμική της παγκοσμιοποίησης ανακατεύει πρότυπα, εργαλεία, γλώσσες και συμφέροντα) αλλά το καθένα διατηρεί τη σχετική του αξία. Ιδεολογίες αρχαϊκής/μεταμοντέρνας βίας που ανθούν και στον παγκόσμιο Νότο, λόγου χάρη σε απάνθρωπες θρησκευτικές και εγκληματικές οργανώσεις (ένα τόξο βαναυσότητας από την υποσαχάρια Αφρική στο Αφγανιστάν των Ταλιμπάν, όπου βεβαίως μετέχουν πολυεθνικές αλλά και ισλαμο-γκάνγκστερ και φυλετικοί πόλεμοι κ.λπ.). Και βεβαίως οι αυταρχικοί σχηματισμοί όπου ακυρώνονται στοιχειώδεις πολιτικές και πολιτισμικές ελευθερίες ή όσοι τις διεκδικούν αντιμετωπίζουν μεγάλο σωματικό κίνδυνο − από τη Ρωσία του Πούτιν, το Ιράν, τις μοναρχίες του Κόλπου, σε ένα μεγάλο τόξο που περιλαμβάνει δυτικόφιλες αλλά και πολλές αντιδυτικές ή ψευδο-αντιστασιακές δυνάμεις και καθεστώτα. Η πολιτική υπεράσπιση δημοκρατικών δημόσιων χώρων (με τις ελάχιστες θεσμικές και αξιακές προϋποθέσεις τους) απέναντι σε θεοκρατικούς δεσποτισμούς ή εθνικιστικές και λαϊκιστικές δικτατορίες είναι μια άλλη εκδοχή αγώνων χειραφέτησης που συχνά περνάει σε δεύτερο πλάνο (κακώς).

Αν λοιπόν η εκμετάλλευση είναι κάτι που δεν πρέπει να το ξεχνάμε, χρειαζόμαστε και μέριμνα για τις αυθαίρετες κυριαρχίες και καταδυναστεύσεις αλλά και για την ανασυγκρότηση μιας νέας δημόσιας κουλτούρας.  

Οι δημόσιες ιδέες που φιλοδοξούν να εξηγήσουν ή να ερμηνεύσουν πλευρές του κόσμου μας δεν υπάρχει περίπτωση να «τα βρουν μεταξύ τους». Προβάλλουν άλλους στόχους και συχνά ξεκινούν από πολύ διαφορετικές αξιολογήσεις μιας πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης. Σημασία έχει όμως να υπάρχουν ιδέες και να μην παραιτούμαστε από το έργο της κριτικής, να μην κολυμπάμε δηλαδή στη μίζερη διαχείριση της πολιτικής μας εχθροπάθειας.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Guest Editors / Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Η πατριαρχία είναι παντού: στην οικονομία, στην κοινωνία, στην ψυχολογία, στην αισθητική, στον πολιτισμό, σε ολόκληρη την ανθρώπινη κατάσταση. Όταν σκεφτόμαστε το πολιτικό, δεν γίνεται να μη σκεφτόμαστε το φεμινιστικό.
ΝΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οπτική Γωνία / «Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οι παγκόσμιες και περιφερειακές επιπτώσεις της σύγκρουσης στη Γάζα και τα αδιέξοδα του Παλαιστινιακού. Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Empty the Tanks»: Σώστε τα δελφίνια!

Ρεπορτάζ / «Empty the Tanks»: Πότε θα σταματήσει η αιχμαλωσία των δελφινιών;

Η παγκόσμια καμπάνια «Empty the Tanks» εναντιώνεται στην αιχμαλωσία και την εκμετάλλευση των δελφινιών. Πώς εκφράζεται η κινητοποίηση στην Ελλάδα και ποια η τύχη των δελφινιών του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου; Μιλούν στη LIFO εκπρόσωποι οργανώσεων, αλλά και ο ιδρυτής του Αττικού Πάρκου.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Οπτική Γωνία / Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Τα Τέμπη συνεχίζουν να πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, αντιθέτως στα ελληνοτουρκικά και στο θέμα της πώλησης των Eurofighter στην Τουρκία που απασχόλησε την επικαιρότητα, η κριτική για τη στάση της κυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε χαμηλούς τόνους.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Aθήνα / Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Τα πεζοδρόμια στην καρδιά της πόλης έχουν παραδοθεί στα τουριστικά καταστήματα, αποκλείοντας τους πιο ευάλωτους πολίτες, ενώ η Αθήνα χάνει τον βασικό λόγο ύπαρξής της: να είναι μια πόλη για ανθρώπους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Έχετε «επιστροφή φόρου»: Οι συχνότερες περιπτώσεις phishing

Οπτική Γωνία / «Έχετε επιστροφή φόρου, πατήστε εδώ»: Πώς να γλιτώσεις από το phishing

Παραπλανητικά μηνύματα, αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων, χακάρισμα τραπεζικών λογαριασμών. Το phishing είναι πιο συχνό και πολύ πιο επικίνδυνο πιο επικίνδυνο απ' ό,τι νομίζουμε. Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς και επικεφαλής της Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας, Χρήστος Ξενάκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Οπτική Γωνία / Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Η υπόθεση των χαμένων βίντεο των Τεμπών αναδεικνύει, για ακόμη μία φορά, λανθασμένους χειρισμούς που έγιναν σε κρίσιμες φάσεις της ανακριτικής διαδικασίας, αφήνοντας πλήθος αναπάντητων ερωτημάτων.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ