Λίνα Βερτμίλερ (1928-2021): Σκαμπρόζα κουλτουριάρα

wertmuller Facebook Twitter
Για πάρα πολλά χρόνια η Λίνα Βερτμίλερ ήταν η μοναδική, ίσως, διάσημη σκηνοθέτρια στον πλανήτη, όσο περίεργο κι αν φαίνεται αυτό σήμερα. Φωτ.: Santi Visalli/Getty Images/Ideal Image
0

«ΣΗΜΕΡΑ ΤΟ ΠΡΩΙ στις δέκα, στην οδό Ανθέων, σε γνωστό οίκο ανοχής…» είναι η φράση με την οποία αρχίζει και τελειώνει, αλλά επίσης και η φράση που αποτελεί τον εναλλακτικό τίτλο της ταινίας «Ιστορία Έρωτα και Αναρχίας», μιας από τις τρεις-τέσσερις πιο γνωστές από τις φαινομενικά άπειρες που είχε γυρίσει η Λίνα Βερτμίλερ, η οποία πέθανε χθες στα 93 της έχοντας εξασφαλίσει μια σειρά από εντυπωσιακές πρωτιές στη μακρόχρονη καριέρα της.

Ήταν η πρώτη γυναίκα που προτάθηκε ποτέ για το Όσκαρ σκηνοθεσίας (για την ταινία «Ο Πασκουαλίνο και οι επτά καλλονές» του 1977) και μόλις η μία από τις επτά που έχουν κερδίσει μια τέτοια υποψηφιότητα μέχρι σήμερα. 

Και για να μην ξεχνάμε πόσο πρόσφατη είναι αυτή η ιστορία, οι υπόλοιπες είναι η Τζέιν Κάμπιον («Μαθήματα Πιάνου», 1993), η Σοφία Κόπολα («Χαμένοι στη Μετάφραση», 2003), η Κάθριν Μπίγκελοου («The Hurt Locker», 2009), η Γκρέτα Γκέργουικ («Lady Bird», 2017) και πέρσι η Έμεραλντ Φένελ («Promising Young Woman») και η Κλόι Ζάο («Nomadland») που το σήκωσε.

Η Λίνα Βερτμίλερ ήταν επίσης η δεύτερη σκηνοθέτρια που έχει τιμηθεί (πρόπερσι) με το Τιμητικό Όσκαρ για το σύνολο της στο προσφοράς της στο σινεμά – η πρώτη ήταν η τρισμέγιστη Ανιές Βαρντά, έναν χρόνο πριν. 

Ήταν πραγματικά ζήτημα ζωής και θανάτου το σινεμά και πολύ σκληρές οι ιδεολογικές κόντρες με φόντο την μεγάλη οθόνη στα ‘70s, πλέον όμως δεν υπάρχει λόγος να αμφισβητούμε τις ευγενείς προθέσεις της πρώτης σκηνοθέτριας που μάθαμε ποτέ.

Ομολογώ ότι μου είχαν φανεί κάπως ακατανόητες τέτοιες τιμές και τόση αναγνώριση για το έργο μιας δημιουργού που στο μυαλό μου είχε τραυματικά συνδεθεί με μια σειρά από αλύπητα ελευθεριακές σάτιρες ηθών που έμοιαζαν να ευδοκιμούν στη βαρέως τύπου πολιτικοποίηση των ‘70s, όπως ο «Μίμης ο Σιδεράς» και η «Κυρία και ο Ναύτης», παρότι βεβαίως οι ελληνικοί τίτλοι ασκούσαν μια περίεργη υπο-λούμπεν γοητεία. Το γεγονός ότι η δεύτερη έγινε ένα προβλέψιμα κακόγουστο ριμέικ με πρωταγωνίστρια τη Μαντόνα σίγουρα δεν βοήθησε. 

Για πάρα πολλά χρόνια όμως η Λίνα Βερτμίλερ (που προς τιμήν της είχε στωικά δεχτεί επιθέσεις κι από φαλλοκράτες κι από φεμινίστριες, κι από δεξιούς κι από αριστερούς) ήταν η μοναδική, ίσως, διάσημη σκηνοθέτρια στον πλανήτη, όσο περίεργο κι αν φαίνεται αυτό σήμερα.

Καθόλου λίγο, ειδικά για μια δημιουργό που είχε καταφέρει να στήσει το δικό της καθεστώς στη μεγάλη οθόνη και μάλιστα με τους δικούς της όρους. «Ήταν η πρώτη σκηνοθέτρια που ήξερα το όνομά της», όπως ακριβώς είπε χθες αποχαιρετώντας την ο Ταραντίνο, ο οποίος μας υπενθύμισε επίσης ότι υπήρξε η μοναδική γυναίκα που σκηνοθέτησε ποτέ σπαγκέτι γουέστερν («The Belle Starr Story», 1968).    

Παρότι «αναρχοσοσιαλίστρια», ήταν στα ’70s πολύ δημοφιλής και στην αμερικανική ιντελιτζένσια (πάντα συμπλεγματική απέναντι στην Ευρώπη) ως η επιτομή ενός ευρω-σοφιστικέ ήθους και μιας αορίστως ριζοσπαστικής και επιμελώς σκανταλιάρικης προδιάθεσης.

Υπήρξε βέβαια και ο αντίλογος, όπως μάλλον αυστηρά είχε εκφραστεί από την τότε κριτικό του περιοδικού Rolling Stone, Ellen Willis, η οποία είχε γράψει ότι οι ταινίες της «λειτουργούν σ’ ένα διπλό ταμπλό που επιτρέπει στους υψηλόφρονες να απολαμβάνουν τις πιο χαμερπείς προκαταλήψεις τους. Είναι μια μισογύνης που επενδύεται τον μανδύα της φεμινίστριας. Οικτίρει τις μάζες και αυτό το αποκαλεί ριζοσπαστισμό, χλευάζει την υπευθυνότητα και αυτό το αποκαλεί κωμωδία».   

    

Ήταν πραγματικά ζήτημα ζωής και θανάτου το σινεμά και πολύ σκληρές οι ιδεολογικές κόντρες με φόντο την μεγάλη οθόνη στα ‘70s, πλέον όμως δεν υπάρχει λόγος να αμφισβητούμε τις ευγενείς προθέσεις της πρώτης σκηνοθέτριας που μάθαμε ποτέ.

Η ίδια κάποτε είχε συνοψίσει ως εξής το ιδεολογικό της credo: «Είμαι σοσιαλίστρια. Αγαπώ πολύ τους αναρχικούς παρότι γνωρίζω καλά ότι ο αναρχισμός αποτελεί ολοκληρωτική ουτοπία και μπορεί να έχει τρομακτικό πρόσωπο. Στην ουτοπική ιδεολογία του αναρχισμού βρίσκεται όμως το κλειδί της ανθρώπινης φύσης, της επιθυμίας δηλαδή του ανθρώπου να εξελιχθεί σε μια ελεύθερη και πολιτισμένη οντότητα. Η ελευθερία του καθενός μας πρέπει να τελειώνει εκεί που ξεκινά η ελευθερία του άλλου».

Daily
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το καθαρτήριο των παλιών τηλεοπτικών σειρών

Daily / Το καθαρτήριο των παλιών τηλεοπτικών σειρών

Με μια λύπη παραπάνω πληροφορηθήκαμε τον θάνατο του Μάλκολμ-Τζαμάλ Γουόρνερ, του «γιου» του Μπιλ Κόσμπι στην πιο διάσημη παγκοσμίως οικογενειακή σειρά της δεκαετίας του ’80, με τον οποίον μεγαλώσαμε συγχρόνως κάποτε.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Ισχύει πράγματι ότι οι άνδρες δεν διαβάζουν λογοτεχνία;

Daily / Ισχύει πράγματι ότι οι άνδρες δεν διαβάζουν λογοτεχνία;

Το βιβλίο είναι ανάγνωσμα, είναι αναψυχή, αλλά μπορεί να είναι και μια προέκταση του κατόχου του, ένα στοιχείο και ένα αξεσουάρ που υποδηλώνει την «ταυτότητα» ή την «φυλή» του ατόμου που το διαβάζει (ή το περιφέρει νωχελικά στις διακοπές).
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Αποκάλυψη στους Τροπικούς»: Ένα πραγματικά σπουδαίο ντοκιμαντέρ μόλις ανέβηκε στο Netflix  

Daily / «Αποκάλυψη στους Τροπικούς»: Ένα πραγματικά σπουδαίο ντοκιμαντέρ μόλις ανέβηκε στο Netflix  

Η τελευταία ερευνητική δουλειά της βραβευμένης σκηνοθέτριας Πέτρα Κόστα, είναι ένα υποδειγματικό, υποβλητικό ντοκιμαντέρ με κεντρικό άξονα την καθοριστική συμβολή των Βραζιλιάνων Ευαγγελιστών στην άνοδο του «Τραμπ των Τροπικών» στην εξουσία.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Άξιζαν κάτι καλύτερο τα «100 Χρόνια Ελληνικής Δισκογραφίας»

Daily / Άξιζαν κάτι καλύτερο τα «100 Χρόνια Ελληνικής Δισκογραφίας»

Τα δώδεκα επεισόδια της ομώνυμης σειράς βρίσκονται στο Ertflix, η παρακολούθηση της σειράς όμως υπονομεύεται συχνά από την συμβατική και στεγνή προσέγγιση, και η στημένη παρουσία της Χάρις Αλεξίου στο ρόλο της παρουσιάστριας-αφηγήτριας δεν βοηθάει.  
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Εμείς και οι «μουλάδες»

Daily / Εμείς και οι «μουλάδες»

Για μια χώρα που η Εκκλησία έχει τόση μεγάλη εξουσία (και τόσο αμύθητη περιουσία), που ισχύει σε μια ολόκληρη περιοχή της το άβατο για τις γυναίκες και που αρνείται σθεναρά τον διαχωρισμό κράτους-εκκλησίας, σαν πολύ έντονη άποψη δεν έχουμε για το Ιράν;
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Ύβρις πιο βαθιά κι από τον ωκεανό

Daily / Ύβρις πιο βαθιά κι από τον ωκεανό

Το νέο ντοκιμαντέρ του Netflix «Titan: The OceanGate Disaster» για τις συνθήκες που οδήγησαν στο μοιραίο, τελευταίο ταξίδι του υποβρύχιου σκάφους Titan με προορισμό το ναυάγιο του «Τιτανικού», λειτουργεί ως παραβολή για τις συνέπειες της ύβρεως και της απληστίας.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Ήταν «αλλιώς να είσαι ΑΕΚ» επειδή ήταν αλλιώς ο Δημήτρης Χατζηχρήστος 

Daily / Ήταν «αλλιώς να είσαι ΑΕΚ» επειδή ήταν αλλιώς ο Δημήτρης Χατζηχρήστος 

Ως προσωπικότητα, ως χαρακτήρας και ως φυσιογνωμία, ο «μεσσίας της Σκεπαστής» - κάπως έτσι τον θυμάμαι – ήταν κατά κοινή ομολογία μια ξεχωριστή και ρομαντική περίπτωση μέσα στον άγριο κόσμο του «οπαδικού κινήματος».  
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ