Κι εμείς που νομίζαμε κάποτε ότι οι θρησκείες είχαν τελειώσει

Κι εμείς που νομίζαμε κάποτε ότι οι θρησκείες είχαν τελειώσει Facebook Twitter
Κάθε θρησκεία αποτελεί έναν θεσμό ανθρώπινης επινόησης, μια γλώσσα, ένα σύστημα συμβόλων και αλληγοριών όχι καλύτερο ή χειρότερο από τα υπόλοιπα. Φωτ.: Μενέλαος Μυρίλλας/ SOOC
0


«ΓΙΑΤΙ ΤΩΡΑ, ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΤΟΣΑ ΧΡΟΝΙΑ;» Αυτή ήταν η πρώτη σκέψη που πέρασε αστραπιαία από το μυαλό του Σάλμαν Ρούσντι, καθώς έπεφτε αιμόφυρτος από τις αλλεπάλληλες μαχαιριές που του είχε καταφέρει ο 24χρονος Χαντί Ματάρ το βράδυ της 22ας Αυγούστου 2022 σε μια φιλήσυχη κωμόπολη στα βόρεια της πολιτείας της Νέας Υόρκης. Του φαινόταν παράλογα αναχρονιστικό αυτό που συνέβαινε εκείνη τη στιγμή.

«Ο κόσμος είχε προχωρήσει και το θέμα είχε κλείσει», γράφει στο «Μαχαίρι», το τελευταίο βιβλίο του που μόλις κυκλοφόρησε και στα ελληνικά και περιστρέφεται γύρω από το φοβερό εκείνο περιστατικό που παραλίγο να του στοιχίσει τη ζωή, δεκαετίες μετά από την ματαίωση της φάτβα που είχε προκηρυχθεί εναντίον του μετά το «Σατανικοί Στίχοι». «Κι όμως», συνεχίζει, «να που πλησίαζε γοργά ένα είδος χρονοταξιδιώτη, ένα δολοφονικό φάντασμα από το παρελθόν».

Ο διάσημος συγγραφέας πίστευε ότι την είχε γλιτώσει –και ευτυχώς, τελικά την γλίτωσε κι αυτή τη φορά, παρά τις σφοδρές απώλειες που υπέστη– αλλά μια ματιά στην διαρκώς εύφλεκτη διεθνή επικαιρότητα είναι αρκετή για να πείσει οποιονδήποτε ότι ο θρησκευτικός φανατισμός, η θρησκευτική αντιπαράθεση είτε ως αιτία είτε ως πρόσχημα κλιμάκωσης προστριβών και συγκρούσεων, μοιάζει πιο ισχυροποιημένος από ποτέ ανά την υφήλιο.

«Η θρησκεία είναι θεμελιωδώς ζήτημα ταυτότητας. Όταν κάποιος λέει ότι είναι Εβραίος ή Χριστιανός ή Μουσουλμάνος ή Βουδιστής ή ακόμα και άθεος, δεν κάνει απαραίτητα μια δήλωση πίστης. Τις περισσότερες φορές πρόκειται για δήλωση ταυτότητας».

Όπως είχε πει κι ο Γκάντι πριν από έναν αιώνα σχεδόν, «αυτοί που λένε πως η θρησκεία δεν έχει σχέση με την πολιτική, δεν ξέρουν τι είναι θρησκεία». Στις ΗΠΑ, το ένα τρίτο του πληθυσμού δηλώνουν «χριστιανοί εθνικιστές», στην πατρίδα του Γκάντι την Ινδία το κόμμα του πρωθυπουργού της χώρας Ναρέντρα Μόντι αναπτύσσει ένα είδος ζόρικου και επιθετικού Ινδουισμού ενώ ο ισλαμικός φονταμενταλισμός περιμένει πάντα για να δώσει νόημα στη ζωή απόκληρων του 21ου αιώνα όπως ο επίδοξος δολοφόνος του Ρούσντι. Από την άλλη, η ισλαμοφοβία δίνει και παίρνει στις εκκοσμικευμένες δυτικές κοινωνίες, οδηγώντας ακόμα και προοδευτικούς υποτίθεται ανθρώπους στη μισαλλοδοξία και στην παράνοια.

«Ο χριστιανισμός εξαπλώνεται νότια και ανατολικά ενώ το Ισλάμ βόρεια και δυτικά», λέει μιλώντας στο Jacobin ο Ρεζά Ασλάν, ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους μελετητές των θρησκειών παγκοσμίως, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, αλλά γνωστός και από τις τηλεοπτικές του εξορμήσεις, όπως η σειρά ντοκιμαντέρ Believer στο CNN αλλά και η δραματική σειρά The Leftovers του HBO, στην οποία υπήρξε σύμβουλος και εκτελεστικός παραγωγός (Στην Ελλάδα κυκλοφορούν τα βιβλία του «Ο ζηλωτής: Ο βίος του Ιησού του Ναζωραίου» και «Ένας είναι ο Κύριος ο Θεός μου: Οι ρίζες, η εξέλιξη και το μέλλον του Ισλάμ»).  

Παρότι ο ίδιος δεν δηλώνει άθεος ή άθρησκος –μικρός είχε ασπαστεί τον Χριστιανισμό, στην αμερικανική, «ευαγγελική» εκδοχή του, αργότερα όμως επέστρεψε στο «πατρογονικό» Ισλάμ– ο Ασλάν πιστεύει ότι κάθε θρησκεία αποτελεί έναν θεσμό ανθρώπινης επινόησης, μια γλώσσα, ένα σύστημα συμβόλων και αλληγοριών όχι καλύτερο ή χειρότερο από τα υπόλοιπα. Καταρρίπτει επίσης κάποιες επίμονες ψευδαισθήσεις που έχουμε (εμείς οι «κοσμικοί») για τη σύγχρονη κατάσταση της θρησκείας, όπως για παράδειγμα η εσφαλμένη εντύπωση μας ότι η ευμάρεια, η μόρφωση και η τεχνολογία μειώνουν απαραίτητα και δραστικά την επίδραση της θρησκείας σ’ ένα λαό και σε μια κοινωνία.

«Η θρησκεία δεν έχει να κάνει μόνο με πεποιθήσεις, πρακτικές και τελετουργίες», λέει ο Ασλάν. «Η θρησκεία είναι θεμελιωδώς ζήτημα ταυτότητας. Όταν κάποιος λέει ότι είναι Εβραίος ή Χριστιανός ή Μουσουλμάνος ή Βουδιστής ή ακόμα και άθεος, δεν κάνει απαραίτητα μια δήλωση πίστης. Τις περισσότερες φορές πρόκειται για δήλωση ταυτότητας. Αν αυτή η ταυτότητα –όσο ηπίως κι αν εκδηλώνεται συνήθως– νιώσει ότι απειλείται, θα αναπτυχθεί, θα αντιδράσει, θα "ριζοσπαστικοποιηθεί", όπως συνέβη εσχάτως με διάφορους Εβραίους γνωστούς μου…». 

Daily
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η δυστοπία μπορεί να είναι εξαιρετικά ψυχαγωγική

Daily / Murderbot: Η δυστοπία μπορεί να είναι εξαιρετικά ψυχαγωγική

Η σειρά του Apple TV+ με πρωταγωνιστή έναν απολαυστικό Αλεξάντερ Σκάρσγκαρντ λειτουργεί συγχρόνως ως περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας, ως κωμωδία καταστάσεων και ως μια σαρκαστική εξερεύνηση του τι ακριβώς σημαίνει ελεύθερη βούληση.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Είδα τον Διονύση κάποτε

Daily / Είδα τον Διονύση κάποτε

Το εξαιρετικά εμπνευσμένο φιλμ που είχε γυρίσει πριν από μισό αιώνα ο Λάκης Παπαστάθης για να συστήσει ή να υπενθυμίσει στο τηλεοπτικό κοινό τον Διονύση Σαββόπουλο, βρίσκεται πλέον διαθέσιμο στο Ertflix ως πολύτιμο κειμήλιο μιας μοναδικής και ανεπανάληπτης στιγμής.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Τρολάροντας προς τον Ναζισμό 

Daily / Τρολάροντας προς τον ναζισμό 

Πριν από λίγες μέρες ο Kanye West κυκλοφόρησε ένα αγρίως προβοκατόρικο, ακόμα και για τα δικά του στάνταρ, τραγούδι που λέγεται «Heil Hitler» και καταλήγει με έναν προεκλογικό λόγο του Φίρερ από το –προφανώς όχι και τόσο μακρινό– 1936. 
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
You: Ό,τι αρχίζει ωραία τελειώνει με πόνο

Daily / You: Ό,τι αρχίζει ωραία τελειώνει με πόνο

Μάλλον άδοξα έληξε μετά από πέντε κύκλους και πενήντα επεισόδια μια από τις πιο ψυχαγωγικές σειρές των τελευταίων χρόνων, παρότι είχε να κάνει με τις αιμοσταγείς περιπλανήσεις ενός νοσηρά ρομαντικού κατά συρροή δολοφόνου — SPOILER ALERT.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
El Eternauta: Το θρυλικό κόμικ μεταφέρθηκε στο Netflix σε μια σειρά υψηλών προδιαγραφών

Daily / El Eternauta: Το θρυλικό κόμικ μεταφέρθηκε στο Netflix σε μια σειρά υψηλών προδιαγραφών

«Ο κοσμοναύτης του απείρου» έκανε πρεμιέρα πριν από μερικές μέρες, σε μια μεταφορά αντάξια του θρύλου που συνοδεύει τόσο το έργο όσο και τον δημιουργό του, ο οποίος βρήκε τραγικό τέλος στα χέρια της αργεντινής χούντας.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
The Settlers: Αίσθηση, αν όχι έκπληξη, προκαλεί το ντοκιμαντέρ του BBC για τους εποίκους του Ισραήλ

Daily / The Settlers: Αίσθηση, αν όχι έκπληξη, προκαλεί το ντοκιμαντέρ του BBC για τους εποίκους του Ισραήλ

To εξαιρετικό ντοκιμαντέρ του Louis Theroux για το «κίνημα» των Ισραηλινών εποίκων που έχουν πλέον βάλει ως στόχο την ισοπεδωμένη Γάζα, και προβλήθηκε πριν από λίγες μέρες στο BBC, βρίσκεται και στο YouTube, προς το παρόν τουλάχιστον.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
American Psycho: Τα 25 κλείνει η παρεξηγημένη μεταφορά ενός παρεξηγημένου βιβλίου

Daily / American Psycho: Τα 25 κλείνει η παρεξηγημένη μεταφορά ενός παρεξηγημένου βιβλίου

Η ταινία του 2000 που βασίστηκε στο ομώνυμο, αγρίως αμφιλεγόμενο, μυθιστόρημα του Μπρετ Ίστον Έλις, με τον Κρίστιαν Μπέιλ στον ρόλο ενός σαλεμένου γιάπη, μοιάζει από πολλές απόψεις εξαιρετικά προφητική και ανησυχητικά επίκαιρη.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Your Friends & Neighbors: Και ο πλούσιος λευκός πενηντάρης έχει ψυχή

Daily / Your Friends & Neighbors: Και ο πλούσιος λευκός πενηντάρης έχει ψυχή

Ο Τζον Χαμ υποδύεται τον επιτυχημένο επενδυτή που χάνει ξαφνικά το έδαφος κάτω από τα πόδια του σ΄αυτή την εκλεκτικά διασκεδαστική, κατά τόπους δραματική και συχνά διεισδυτική σάτιρα ηθών της πλουτοκρατικής ελίτ.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ