«Είναι πιο εύκολο να φανταστούμε το τέλος του κόσμου από το τέλος του καπιταλισμού»

«Είναι πιο εύκολο να φανταστούμε το τέλος του κόσμου από το τέλος του καπιταλισμού» Facebook Twitter
«Το οπτικό είναι θεμελιωδώς πορνογραφικό… Οι ταινίες μας ζητούν να κοιτάξουμε τον κόσμο σαν να είναι ένα γυμνό σώμα».
0

ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΧΟΥΝ καταστεί βαριά –και πατριαρχικά– τα κλισέ που αποδίδονται σχεδόν στους πάντες πλέον, αλλά μόνο με προσδιορισμούς όπως «τιτάνας» (του στοχασμού) ή «γίγαντας» (της θεωρίας) μπορεί να αποδοθεί το μέγεθος του Φρέντρικ Τζέιμσον που πέθανε χθες στα 90 του – ενός πραγματικού «κολοσσού» της κριτικής σκέψης και της πολιτισμικής ανάλυσης.

Παρότι πέρα και πάνω απ’ όλα υπήρξε Μαρξιστής, οι ιδέες, οι απόψεις και οι θεωρίες του μπορούσαν άνετα να κλονίσουν, να συνταράξουν και να  διαμορφώσουν τη σκέψη και πολλών «άπιστων» (ή δύσπιστων έστω).      

Ο έντονα «διαλεκτικός» του λόγος ήταν συχνά σύνθετος και πυκνός, ακόμα και αδιαπέραστος κάποιες φορές, αλλά όπως σημειώνεται σ’ ένα πρόσφατο άρθρο του περιοδικού Jacobin, «αυτά που συχνά φαίνονται να είναι παρεκκλίσεις ή παρεκτροπές είναι χαρακτηριστικά γνωρίσματα του λόγου του, τα οποία λειτουργούν μαζεύοντας ένα σύννεφο ιδεών που ξαφνικά οξύνονται σε μια στιγμή διορατικότητας, όπως μια αστραπή μέσα στην καταιγίδα».

Ως προσωπικότητα, ο ίδιος ξεπερνούσε το –τεράστιο σε εύρος– έργο του, κι αυτό παρότι δεν του άρεσε καθόλου ούτε η δημοσιότητα ούτε η «απλοποίηση» των ιδεών του.

Η πρώτη μου επαφή με το έργο του ήταν στις αρχές της δεκαετίας του ’90, με το βιβλίο του Signatures of the Visible (έμοιαζε πιο κοντά στο τότε «αντικείμενό» μου, τη θεωρία του κινηματογράφου δηλαδή, από πιο γνωστά έργα του όπως «Το πολιτικό ασυνείδητο» ή το «Μεταμοντερνισμός: Η πολιτισμική λογική του ύστερου καπιταλισμού») το οποίο ξεκινούσε αρκούντως εντυπωσιακά: «Το οπτικό είναι θεμελιωδώς πορνογραφικό… Οι ταινίες μας ζητούν να κοιτάξουμε τον κόσμο σαν να είναι ένα γυμνό σώμα».   

Στον Τζέιμσον ανήκει επίσης και μια από τις πλέον καίριες και παροιμιώδεις φράσεις των καιρών μας. «Κάποιος είχε πει κάποτε ότι είναι πιο εύκολο να φανταστούμε το τέλος του κόσμου από το να φανταστούμε το τέλος του καπιταλισμού», έγραφε το 2003 σ’ ένα κείμενό του στο New Left Review με τίτλο Η πόλη του μέλλοντος, «μπορούμε όμως πλέον να το ανασκευάσουμε αυτό και να αποπειραθούμε να φανταστούμε τον καπιταλισμό ως το τέλος του κόσμου».

Εκείνος ο «κάποιος» ήταν ο ίδιος ο Τζέιμσον (παρότι η αρχική φράση ή κάποια στενή εκδοχή της έχει αποδοθεί και στον Ζίζεκ), και το «κάποτε» ήταν δέκα χρόνια πριν, στο βιβλίο του Οι σπόροι του χρόνου του 1994: «Μοιάζει πιο εύκολο για εμάς σήμερα να φανταστούμε την ολοσχερή καταστροφή της γης και της φύσης από την κατάρρευση του ύστερου καπιταλισμού. Ίσως αυτό οφείλεται σε κάποιο έλλειμμα της φαντασίας μας».

Ως προσωπικότητα, ο ίδιος ξεπερνούσε το –τεράστιο σε εύρος– έργο του, κι αυτό παρότι δεν του άρεσε καθόλου ούτε η δημοσιότητα ούτε η «απλοποίηση» των ιδεών του. Στην εισαγωγή μάλιστα μιας ανθολογίας με κάποιες συνεντεύξεις του που είχε κυκλοφορήσει παλιότερα, εξηγούσε ο ίδιος γιατί δεν του αρέσει να δίνει συνεντεύξεις (το κείμενο είχε τίτλο On Not Giving Interviews). Ενώ όπως έλεγε, κατανοούσε την επιθυμία ή την απαίτηση του κοινού να εκφράζεται με πιο απλό και πιο ευθύ τρόπο, κάτι που μπορεί να γίνει μέσω μιας συνέντευξης, σημείωνε επίσης πως «για τον συνεντευξιαζόμενο όμως, αυτή η προϋπόθεση ενθαρρύνει κακές συνήθεις και στρέφει το μυαλό προς τις συμπυκνωμένες συνταγές από τις οποίες η σκέψη αργεί πολύ να αναρρώσει».

Daily
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Πανικοβληθείτε ελεύθερα

Daily / Πανικοβληθείτε ελεύθερα

Πριν από λίγες μέρες κυκλοφόρησε από το HBO το νέο ‘comedy special’ του πάντα εξαίρετου Μαρκ Μάρον, στη διάρκεια του οποίου το οικουμενικό γίνεται προσωπικό, το προσωπικό πολιτικό και το γέλιο ένα στιγμιαίο αλλά πολύτιμο βάλσαμο για τον πόνο και την σύγχυση.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Το καθαρτήριο των παλιών τηλεοπτικών σειρών

Daily / Το καθαρτήριο των παλιών τηλεοπτικών σειρών

Με μια λύπη παραπάνω πληροφορηθήκαμε τον θάνατο του Μάλκολμ-Τζαμάλ Γουόρνερ, του «γιου» του Μπιλ Κόσμπι στην πιο διάσημη παγκοσμίως οικογενειακή σειρά της δεκαετίας του ’80, με τον οποίον μεγαλώσαμε συγχρόνως κάποτε.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Ισχύει πράγματι ότι οι άνδρες δεν διαβάζουν λογοτεχνία;

Daily / Ισχύει πράγματι ότι οι άνδρες δεν διαβάζουν λογοτεχνία;

Το βιβλίο είναι ανάγνωσμα, είναι αναψυχή, αλλά μπορεί να είναι και μια προέκταση του κατόχου του, ένα στοιχείο και ένα αξεσουάρ που υποδηλώνει την «ταυτότητα» ή την «φυλή» του ατόμου που το διαβάζει (ή το περιφέρει νωχελικά στις διακοπές).
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Αποκάλυψη στους Τροπικούς»: Ένα πραγματικά σπουδαίο ντοκιμαντέρ μόλις ανέβηκε στο Netflix  

Daily / «Αποκάλυψη στους Τροπικούς»: Ένα πραγματικά σπουδαίο ντοκιμαντέρ μόλις ανέβηκε στο Netflix  

Η τελευταία ερευνητική δουλειά της βραβευμένης σκηνοθέτριας Πέτρα Κόστα, είναι ένα υποδειγματικό, υποβλητικό ντοκιμαντέρ με κεντρικό άξονα την καθοριστική συμβολή των Βραζιλιάνων Ευαγγελιστών στην άνοδο του «Τραμπ των Τροπικών» στην εξουσία.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Άξιζαν κάτι καλύτερο τα «100 Χρόνια Ελληνικής Δισκογραφίας»

Daily / Άξιζαν κάτι καλύτερο τα «100 Χρόνια Ελληνικής Δισκογραφίας»

Τα δώδεκα επεισόδια της ομώνυμης σειράς βρίσκονται στο Ertflix, η παρακολούθηση της σειράς όμως υπονομεύεται συχνά από την συμβατική και στεγνή προσέγγιση, και η στημένη παρουσία της Χάρις Αλεξίου στο ρόλο της παρουσιάστριας-αφηγήτριας δεν βοηθάει.  
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Εμείς και οι «μουλάδες»

Daily / Εμείς και οι «μουλάδες»

Για μια χώρα που η Εκκλησία έχει τόση μεγάλη εξουσία (και τόσο αμύθητη περιουσία), που ισχύει σε μια ολόκληρη περιοχή της το άβατο για τις γυναίκες και που αρνείται σθεναρά τον διαχωρισμό κράτους-εκκλησίας, σαν πολύ έντονη άποψη δεν έχουμε για το Ιράν;
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ