Μετάλλαξη Όμικρον: Καλύπτεται από τα εμβόλια; Αγώνας δρόμου για την επάρκειά τους από τους επιστήμονες

Καθώς το φθινόπωρο δίνει τη θέση του στον χειμώνα, στο βόρειο ημισφαίριο ο κορωνοϊός «φιλοδόρησε» τους ήδη ευάλωτους και κουρασμένους πληθυσμούς με ένα «δώρο» που κανείς δεν ζήτησε: ένα νέο στέλεχος ανησυχίας Όμικρον. 

Η Όμικρον, γνωστή και ως B.1.1.529, καταγράφηκε για πρώτη φορά λίγες ημέρες πριν σε Μποτσουάνα και Νότια Αφρική και μέχρι στιγμής ελάχιστα είναι γνωστά γι'αυτή, πλην του ότι κινείται τάχιστα. 

Όμως, πόσο γρήγορα μεταδίδεται;

Είναι ικανή να προκαλέσει σοβαρότερη νόσηση;

Μπορεί να παρακάμψει την ανοσοπροστασία από προηγούμενη νόσηση ή εμβόλια κατά του κορωνοϊού;

Προς το παρόν, η μετάλλαξη κινείται σε αχαρτογράφητα εδάφη, με τους επιστήμονες να κάνουν αγώνα δρόμου από την πρώτη στιγμή εμφάνισής της για να βρουν απαντήσεις. 
 

Παρόλα αυτά, οι επιστήμονες είχαν γρηγορότερα αντανακλαστικά στην Όμικρον, αντιδρώντας αμεσότερα απ' ό,τι σε οποιοδήποτε άλλο στέλεχος. 

Σε μόλις 36 ώρες από την πρώτη εμφάνισή της στη Νότια Αφρική την περασμένη Τρίτη, ερευνητές ανέλυσαν δείγματα από 100 μολυσμένους ασθενείς, συνέκριναν τα δεδομένα και σήμαναν συναγερμό, αναφέρει ο Τούλιο δε Ολιβέιρα, γενετιστής στην Ιατρική Σχολή Νέλσον Μαντέλα στο Ντούρμπαν. 

Παράλληλα, εντός μίας ώρας από τον πρώτο συναγερμό, οι επιστήμονες στη Νότια Αφρική έσπευσαν να ελέγξουν τα εμβόλια για τον κορωνοϊό κατά του νέου αυτού στελέχους. 

Και πλέον, στον αγώνα δρόμου αυτόν έχουν προστεθεί δεκάδες επιστημονικές ομάδες και οργανισμοί ανά τον κόσμο -μεταξύ τους Pfizer-BioNTech και Moderna. 
 

Οι επιστήμονες δεν θα έχουν αποτελέσματα για τουλάχιστον τις επόμενες δύο εβδομάδες. Ωστόσο, όπως υποδεικνύουν ήδη οι μεταλλάξεις που φέρει η Όμικρον, τα εμβόλια φέρεται να είναι λιγότερο αποτελεσματικά σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο στέλεχος. 
 

«Βάσει πολλής μελέτης που έχουν κάνει επιστήμονες σε άλλα στελέχη και άλλες παραλλαγές, μπορούμε να είμαστε σχετικά βέβαιοι πως οι μεταλλάξεις αυτές θα προκαλέσουν μια αισθητή πτώση στην εξουδετέρωση των αντισωμάτων» σημειώνει η
η Τζέσε Μπλουμ, εξελικτική βιολόγος στο Ερευνητικό κέντρο καρκίνου  Fred Hutchinson στο Σιάτλ, αναφερόμενη στην ικανότητα του σώματος να επιτίθεται στον ιό-εισβολέα. 

Νοτιοαφρικανοί γιατροί καταγράφουν αύξηση επαναμολύνσεων σε ανθρώπους που είχαν ήδη περάσει την Covid-19, κάτι που υποδεικνύει πως το στέλεχος μπορεί να επικρατήσει της φυσικής ανοσίας, εκτιμά ο δρ. Ρίτσαρντ Λέσελς, γιατρός λοιμωδών ασθενειών στο Πανεπιστήμιο KwaZulu-Natal.

Η Όμικρον διαθέτει ασυνήθιστα υψηλό αριθμό μεταβολών, πάνω από 30 μόνο στα αμινοξέα της λεγόμενης πρωτεΐνης ακίδας - στην επιφάνεια της οποίας τα εμβόλια «εκπαιδεύουν» το σώμα να αναγνωρίζει και να επιτίθεται. 

Κάποιες από αυτές τις μεταβολές έχουν καταγραφεί και στο παρελθόν. Ορισμένες θεωρείται πως ενίσχυσαν την ικανότητα της Βήτα παραλλαγής να παρακάμπτει τα εμβόλια, ενώ άλλες είναι πιθανό να ευθύνονται για την ακραία μεταδοτικότητα της Δέλτα. 

«Η καλύτερη μου πρόβλεψη είναι πως η Όμικρον συνδυάζει τα δυο αυτά στοιχεία» αναφέρει για το νέο στέλεχος η Πένι Μουρ, ιολόγος στο Εθνικό Ινστιτούτο Μεταδοτικών Ασθενειών της Νότιας Αφρικής. 

Όμως, η Όμικρον έχει επίσης 26 μοναδικές μεταλλάξεις ακίδας - σε σχέση με τις δέκα της Δέλτα και τις έξι της Βήτα. Πολλές από αυτές μοιάζουν να καθιστούν το στέλεχος δυσκολότερο στην αναγνώριση και την αντιμετώπιση από το ανοσοποιητικό σύστημα. 

«Υπάρχουν πολλές που δεν έχουμε μελετήσει ξανά, αλλά μόνο κοιτάζοντας την περιοχή της ακίδας, υπάρχουν περιοχές που γνωρίζουμε πως είναι ανοσο-κυρίαρχες» εξηγεί η δρ. Μουρ αναφερόμενος στα σημεία της πρωτεϊνικής ακίδας που αλληλεπιδρούν με την ανοσοποιητική άμυνα του οργανισμού. 

Ελέγχεται η αποτελεσματικότητα των εμβολίων

Η ομάδα της Μουρ είναι ίσως πιο μπροστά στους ελέγχους αποτελεσματικότητας των εμβολίων κατά της Όμικρον. Εκείνη και οι συνεργάτες της ετοιμάζονται να ελέγξουν αίμα από πλήρως ανοσοποιημένα άτομα κατά μιας συνθετικής εκδοχής της Όμικρον. 

Η δημιουργία ενός τέοιου «ψευδοϊού» -ιικού υποκατάστατου που περιλαμβάνει όλες τις παραλλεγές- είναι χρονοβόρα, ωστόσο, τα αποτελέσματα δεν αποκλείεται να είναι διαθέσιμα σε περίπου δέκα ημέρες από σήμερα.

Για να αντιγράψει με μεγαλύτερη ακρίβεια αυτό που είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι,μια άλλη ομάδα με επικεφαλής τον Άλεξ Σιγκάλ, ιολόγο στο Ινστιτούτο Υγειονομικής Έρευνας Αφρικής, αναπτύσσει τη μετάλλαξη Όμικρον, η οποία θα ελεγχθεί και πάλι με αίμα ατόμων με πλήρη ανοσία, καθώς και πρώην ασθενών της Covid. 

Τα αποτελέσματα αυτά προβλέπονται ακόμη πιο χρονοβόρα, αλλά προφανώς θα προσφέρουν πληρέστερη εικόνα της αποτελεσματικότητας των εμβολίων, λέει ο δρ. Σιγκάλ. 
 

Αν τα εμβόλια αποδειχτούν λιγότερο δραστικά απέναντι στην Όμικρον, ενδέχεται να χρειαστούν τροποποίηση για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητάς τους. Προετοιμαζόμενες για το χειρότερο, οι Moderna, Pfizer-BioNTech και Johnson & Johnson σχεδιάζουν να τεστάρουν μια τεχνητή εκδοχή της Όμικρον κατά των ήδη υπαρχόντων εμβολίών τους. 

Ιδίως τα εμβόλια τεχνολογίας mRNA έχουν αναπτυχθεί έτσι ώστε να επιτρέπεται η άμεση τροποποίησή τους. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Τζέρικα Πιτς, εκπρόσωπος της Pfizer, «οι επιστήμονες της Pfizer μπορούν να προσαρμόσουν το υπάρχον εμβόλιο μέσα σε έξι εβδομάδες και να αποστείλλουν τις αρχικές παρτίδες εντός 100 ημερών από τη στιγμή της εμφάνισης παραλλαγής». 

Οι εργασίες της Moderna στο ίδιο μήκος κύματος ξεκίνησαν την περασμένη Τρίτη, αμέσως μόλις οι επιστήμονες της αμερικανικής φαρμακοβιομηχανίας ενημερώθηκαν για την Όμικρον. 

Ακόμη και χωρίς στοιχεία για τη μεταδοτικότητα της Όμικρον, ήταν προφανές πως το στέλεχος θα ήταν μια τρομερή απειλή για τα εμβόλια, τόνισε ο δρ. Στίβεν Χόγκ, πρόεδρος της εταιρείας. 

«Αυτό το πράγμα είναι ένα μείγμα Φρανκενστάιν όλων των μεγάλων απειλών» είπε αναφερόμενος στον μεγάλο και ανησυχητικό αριθμό μεταλλάξεων του στελέχους, προσθέτοντας πως «ενεργοποίησε όλα τα 'καμπανάκια' κινδύνου». 

Και οι δύο αυτές εταιρείες θα δοκιμάσουν το κατά πόσο οι ενισχυτικές τους δόσεις μπορούν να θωρακίσουν το ανοσοποιητικό σύστημα από το νέο στέλεχος. 

Οι αναμνηστικές δόσεις των εμβολίων Pfizer-BioNTech και Moderna έχουν δείξει πως αυξάνουν τα επίπεδα αντισωμάτων σημαντικά. Ωστόσο, αυτά τα αντισώματα ενδέχεται να μην είναι ευρέως αποτελεσματικά κατά κάθε μετάλλαξης του ιού και ίσως όχι επαρκή για την εξουδετέρωση της Όμικρον, προειδοποιεί ο Μισέλ Νούσενσβάιβ, ανοσιολόγος στο πανεπιστήμιο Rockefeller της Νέας Υόρκης. 

Ο δρ. Νούσεντσβάιγκ και οι συνάδελφοί του ετοιμάζονται να δοκιμάσουν την Όμικρον κατά των εμβολίων mRNA καθώς και των σκευασμάτων των Johnson & Johnson και AstraZeneca, φιλοδοξώντας να έχουν αποτελέσματα εντός ενός μήνα. 

Η δημιουργία εμβολίου αποκλειστικά για την παραλλαγή Όμικρον μέσα σε μερικές εβδομάδες, θα είναι άλλο ένα θαυμαστό κατόρθωμα της επιστήμης. Ωστόσο, στην περίπτωση αυτή, η πραγματική πρόκληση προβάλλει η παραγωγή και η διανομή των εμβολίων, δεδομένου του ότι θα είναι περισσότερο απαραίτητα σε χώρες και πληθυσμούς με μεγαλύτερη οικονομική δυσχέρεια - και άρα δυνατότητα απόκτησής τους. 

«Η Νότια Αφρική κατάφερε να προμηθευτεί τα δικά της εμβόλια. Όμως φτωχότερες χώρες όπως το Σουδάν, η Μοζαμβίκη, η Σουαζιλάνδη ή το Λεσότο θα χρειαστούν οικονομικότερες επιλογές» διευκρινίζει ο δε Ολιβέιρα. 

Με πληροφορίες από New York Times/The Atlantic