«Η μεγαλύτερη χαρά της ζωής μου προήλθε από το βιολί μου», είχε πει κάποτε ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, φράση που θα επιβεβαίωνε λίγο αργότερα και η σύζυγός του, Έλσα, λέγοντας πως τον ερωτεύτηκε «επειδή έπαιζε τόσο όμορφα Μότσαρτ στο βιολί».
Ο δρ. Πολ Γουίνγκφιλντ, διευθυντής σπουδών μουσικής στο Trinity College, ταυτοποίησε πρόσφατα ένα γερμανικό βιολί του 1894 ως όργανο που φαίνεται πως ανήκε στον Αϊνστάιν. Στις 8 Οκτωβρίου 2025, το όργανο δημοπρατήθηκε από τον οίκο Dominic Winter Auctioneers στο Σίρενσεστερ. Η δημοπρασία αυτή σηματοδοτεί το τέλος μιας αξιοσημείωτης 18μηνης έρευνας για τον Γουίνγκφιλντ.
Τον Μάρτιο του 2024, ο Γουίνγκφιλντ βρισκόταν στην κηδεία του κουνιάδου του, ο οποίος ήταν θαυμαστής του Αϊνστάιν όλη του τη ζωή και συν-συγγραφέας του βιβλίου Einstein for Beginners (Ο Αϊνστάιν για αρχάριους) του 1979. Ένα αντίτυπο του βιβλίου βρισκόταν πάνω σε ένα τραπέζι δίπλα σε ένα οικογενειακό άλμπουμ φωτογραφιών που περιείχε μια φωτογραφία του 1912 με ένα μικρό αγόρι να παίζει βιολί.
«Αυτή η αντιπαράθεση μου έδωσε την ιδέα να συνθέσω ένα μουσικό δράμα, το Einstein’s Violin, στο οποίο ο Αϊνστάιν αφηγείται την ιστορία της ζωής του, όχι ως φυσικός, αλλά ως βιολιστής, με τη συνοδεία μουσικής για βιολί και πιάνο. Η έρευνα, η συγγραφή του σεναρίου και η σύνθεση αυτού του έργου μου πήρε έξι μήνες, στη διάρκεια των οποίων συγκέντρωσα λεπτομέρειες για όλα όσα είναι γνωστό ότι ο Αϊνστάιν έχει πει ή γράψει για τη μουσική, καθώς και για τα βιολιά που είχε στην κατοχή του και για τις συναυλίες στις οποίες έπαιξε».
Το έργο «Το βιολί του Αϊνστάιν» έκανε πρεμιέρα τον Απρίλιο του 2025 στο Highgate, με τον ηθοποιό Χάρι Μέατσερ την απόφοιτη του Νιούνχαμ, Λεόρα Κοέν (Leora Cohen) στο βιολί και τον ίδιο τον Γουίνγκφιλντ στο πιάνο. Μετά από μια παράστασηστα τέλη Ιουνίου, ο διευθυντής του θεάτρου έδωσε στον Γουίνγκφιλντ ένα μήνυμα που ξεκινούσε με «Δεν είμαι τρελός...»!
«Το να διαβάσω αυτό το μήνυμα αποδείχθηκε μια από τις πιο συναρπαστικές, αν και σουρεαλιστικές, εμπειρίες της ζωής μου», λέει ο Γουίνγκφιλντ. «Ήταν από έναν δημοπράτη που είχε αναλάβει να πουλήσει ένα βιολί που φέρεται να ανήκε στον Αϊνστάιν και που ζητούσε τη βοήθειά μου για να ελέγξει την προέλευση του οργάνου».
Η ιστορία του βιολιού του Αϊνστάιν
Ο Αϊνστάιν αγόρασε το βιολί στο Μόναχο το 1894, πριν αναχωρήσει για την Ελβετία. Το έπαιζε σε όλη την περίοδο κατά την οποία ανέπτυξε τη θεωρία της σχετικότητας και έλαβε το βραβείο Νόμπελ, ενώ το 1920 αγόρασε ένα νέο βιολί στο Βερολίνο. Το 1932, λίγο πριν διαφύγει από τη ναζιστική Γερμανία προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, χάρισε το βιολί του Μονάχου, μαζί με ένα ποδήλατο και δύο βιβλία, στον φίλο και συνάδελφό του, επίσης βραβευμένο με Νόμπελ στη Φυσική, Μαξ φον Λάουε. Τα βιβλία και η σέλα του ποδηλάτου θα πωληθούν επίσης στις 8 Οκτωβρίου. Είκοσι χρόνια αργότερα, ο φον Λάουε δώρισε το βιολί και άλλα αντικείμενα σε μια φίλη του, τη Μαργκαρέτε Χόμριχ, της οποίας η δισέγγονη είναι η σημερινή κάτοχος.
Ο Γουίνγκφιλντ αναφέρει: «Δεν είμαι φυσικά ειδικός στα βιολιά του 19ου αιώνα, αλλά, λόγω μιας ιδιότυπης συγκυρίας, η εκτεταμένη έρευνά μου πάνω στη μουσική ζωή του Αϊνστάιν με κατέστησε το προφανές πρόσωπο για να διερευνήσει την αφήγηση της ιδιοκτήτριας».
«Έτσι, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, αξιοποίησα όλες τις ιστορικές δεξιότητες που έχω συγκεντρώσει με τα χρόνια, εξετάζοντας αλληλογραφία και ένα ευρύ φάσμα άλλων εγγράφων, αξιολογώντας κριτικά μαρτυρίες, χαρτογραφώντας τις μετακινήσεις του Αϊνστάιν σε διάστημα σαράντα ετών και ακόμη αναλύοντας τον γραφικό του χαρακτήρα από τα σχολικά του χρόνια».
Το βιολί του 1894 φέρει την επιγραφή με το όνομα «Lina», το οποίο ο Αϊνστάιν έδινε σε όλα του τα βιολιά.
«Στην πορεία, απέκτησα γνώσεις για θέματα που μέχρι πρότινος μου ήταν εντελώς άγνωστα -όπως τα βερνίκια του 19ου αιώνα, οι ακριβείς μετρήσεις των χεριών του Αϊνστάιν και ακόμη οι τελωνειακοί κανονισμοί του Μεσοπολέμου στο Βέλγιο. Είμαι πλέον όσο πιο βέβαιος θα μπορούσε να είναι κανείς ότι αυτό το βιολί ανήκε πράγματι στον Αϊνστάιν. Φαίνεται πως, μερικές φορές, η ζωή πράγματι μιμείται την τέχνη».
Η έρευνα του Πολ Γουίνγκφιλντ επικεντρώνεται κυρίως στη τσεχική μουσική, καθώς και στη μουσικολογία και ανάλυση. Έχει δημοσιεύσει εργασίες για τους Γιανάτσεκ, Μαρτίνου και για τη σονάτα του 19ου αιώνα, ενώ πρόσφατα συνέγραψε κεφάλαιο για το Κοντσέρτο για Βιολί αρ. 1 του Γιόζεφ Γιοάχιμ σε βιβλίο του Cambridge University Press αφιερωμένο στο βιολίστικο κοντσέρτο του 19ου αιώνα. Το μουσικό του δράμα Einstein’s Violin έκανε πρεμιέρα στις 27 Απριλίου 2025 στο Upstairs at the Gatehouse στο Highgate. Αυτή την περίοδο συνθέτει ένα νέο μουσικό δράμα, το Mademoiselle Adagio, αφιερωμένο στη βιολονίστα του 19ου αιώνα, Τερέζα Μιλανόλο.