Του Κουτρούλη ο γάμος

Του Κουτρούλη ο γάμος Facebook Twitter
0

ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΠΕΤΥΧΑΙΝΕΙ ο Βασίλης Παπαβασιλείου, σκηνοθετώντας «Του Κουτρούλη τον γάμο» του Αλέξανδρου Ρίζου Ραγκαβή, μόνο εύκολο δεν είναι: παίρνει ένα παλιό  σατιρικό έργο, του 1845, γραμμένο από έναν Φαναριώτη που διέπρεψε σε διάφορες υψηλές θέσεις της κρατικής διοίκησης και στη συνέχεια ως διπλωμάτης, συγγραφέα αμέτρητων κειμένων (τα Άπαντά του φτάνουν τους 20 τόμους) και αρχαιολάτρη, και στήνει μια παράσταση στην οποία το πολιτικό και κοινωνικό σχόλιο του πρωτοτύπου (η αθλιότητα, και η εκ τούτης, γελοιότητα της νεότερης πολιτικής συνθήκης στην Ελλάδα) δεν αναπαράγεται ένεκεν της ‘διαχρονικότητάς’ του, αλλά επανέρχεται, οξύτατο και διασκεδαστικότατο, μέσα από την ένταξή του στην περιπέτεια των μορφών. Η προσέγγισή του αφήνει στην άκρη την ιστορική διάσταση του έργου και την αναμφισβήτητη, σταθερή ισχύ της σάτιρας του στην ροή της ελληνική κοινωνικοπολιτικής Ιστορίας – στρέφεται σ’ αυτό με όρους αισθητικούς και χάρη σ’ αυτούς η κοινοτοπία «τίποτε δεν αλλάζει στην Ελλάδα εδώ και 200 χρόνια» φωτίζεται αλλιώς και επιτρέπει, αντί να παγώσουμε, άφωνοι και άπραγοι,   να αναμετρηθούμε εκ νέου μαζί της.

Απελευθερωμένος από το προφανές της ηθογραφίας, προχώρησε σ’ έναν τολμηρό, επικίνδυνο αλλά εξαιρετικά δημιουργικό συσχετισμό: με δεδομένο ότι το 1845 η έννοια του ‘μοντέρνου’, του νεωτερικού, ήταν ακόμη υπό επεξεργασία στην πολιτισμένη Ευρώπη, και ο Ρίζος-Ραγκαβής συμμετείχε με τον τρόπο του στη διαμόρφωση του μοντέρνου (σύγχρονου) ελληνικού κράτους, το έργο του μπορεί να προσεγγιστεί με όρους μοντέρνου για την εποχή του – και μετα-μοντέρνου για τη δική μας.

Ο Βασίλης Παπαβασιλείου είδε στο παλαιό έργο μία υβριδική μορφή, που προσπαθεί να συνταιριάσσει την αρχαία, την καθαρεύουσα και την ομιλούμενη γλώσσα (σαφώς κλίνοντας προς την ‘ανωτερότητα’ της αρχαίας, άρα και της καθαρεύουσας) και την αρχαία μετρική με τη σύγχρονή του (να συγχρονίσει, δηλαδή, την ελεύθερη αναπνοή των ενδόξων προγόνων με την ασθματική των ταπεινωμένων Ελλήνων της εποχής του). Η εν λόγω ‘υβριδικότητα’ αφορά εξίσου στο ότι ο Ρίζος Ραγκαβής έγραψε ένα θεατρικό έργο που προοριζόταν όχι για τη σκηνή αλλά για ανάγνωση (ελλείψει θεατρικής υποδομής και επαγγελματιών του θεάτρου), έχοντας δύο βασικές επιρροές: από την μία την αριστοφανική κωμωδία κι από την άλλη την νεοκλασικιστική παράδοση του μολιερικού θεάτρου.

Μόνο το πνεύμα της γραφής είναι ‘παλιομοδίτικο’: ο Ρίζος-Ραγκαβής ενδιαφέρεται για τα ηθικοδιδακτικά μηνύματα που μεταφέρει το έργο του, με τον ίδιο τρόπο που θεωρεί επιβεβλημένη την επαναφορά της αρχαίας γλώσσας (έστω της καθαρεύουσας)  προκειμένου να αποκατασταθεί η ταυτότητα του ελληνικού έθνους. Η σάτιρα και η ειρωνεία του δεν αφορά τα ίδια τα υλικά του, ούτε την πίστη του στη δύναμη της τέχνης του λόγου. Το παλαιό φωτίζει το νέο, δεν το ισοπεδώνει με το μέγεθος και την κλασική του αξία. Το θέατρο, ακόμη και ως ανάγνωσμα, μπορεί να συνετίσει και βελτιώσει ήθη και ηθική.

Αυτό, ωστόσο, δεν αλλάζει το γεγονός ότι ο συγγραφέας, δοκιμάζοντας και δοκιμαζόμενος σε διαφορετικά πλαίσια και δεδομένα (και σε μια εποχή που τόσο σε επίπεδο πολιτικής, όσο και αισθητικής/καλλιτεχνικής θεωρίας και πρακτικής, όλα ήταν ακόμη ανοιχτά), κινούνταν με όρους που σήμερα θα χαρακτηρίζαμε «|μεταμοντερνιστικής” ελευθερίας.

 Μήπως, σκέφτομαι, μια ερμηνεία σ’ αυτήν την κατεύθυνση, ένα παιχνίδι ιδεών και μορφών, διόλου δεν αφορά το συγγραφέα και το έργο του, όσο κι αν διεγείρει εμάς με το άνοιγμα που απαιτεί και επιδιώκει; Πολύ πιθανό. Αλλά όταν ο Ρίζος-Ραγκαβής μέσω του Κουτρούλη δηλώνει «Διά το έθνος είναι οι διοικηταί/όχι το έθνος διά τους διοικητάς», πόσο απέχει από την κατακλείδα της ιντερνετικής διακήρυξης των Αnonymous: «Οι λαοί δεν πρέπει να φοβούνται τις κυβερνήσεις, οι κυβερνήσεις πρέπει να φοβούνται τους λαούς»;

Mη φανταστείτε, ωστόσο, μια εύκολη σκηνική μετα-ανάγνωση, στην οποία κυριαρχεί η μεταμοντερνιστική παρώδηση και η φουστανέλα ως έθνικ, αλά Gaultier, μεταμοντερνιστικό τρεντ και αιώνιο σύμβολο της βιασθείσας εθνικής μας αθωότητας.  Ο κίνδυνος απετράπη με λίγη βοήθεια από την σκέψη του Μπαχτίν για το καρναβάλι και την έκ-κεντρη φύση αυτής της λαϊκής γιορτής - κατά τη διάρκεια της οποίας η καθεστηκυία τάξη προσωρινώς καταργείται και συμβαίνει η «αναστολή της ιεραρχικής δομής και των μορφών φόβου, σεβασμού και εθιμοτυπίας που σχετίζονται μ’ αυτήν». Όπως σημειώνει ο Μπαχτίν το καρναβαλικό πλήθος που βρίσκεται στην αγορά ή στους δρόμους «[…] είναι ο λαός ως όλον, οργανωμένος κατά τον δικό του τρόπο, τον τρόπο του λαού. Είναι πέρα από, και σε αντίθεση προς, όλες τις υπάρχουσες μορφές αναγκαστικής κοινωνικοοικονομικής και πολιτικής οργάνωσης, η οποία αναστέλλεται για το εορταστικό χρονικό».

Ο συσχετισμός  του παραστατικού γεγονότος με την καρναβαλική συνθήκη είναι, μέσω της ελευθερίας του παιχνιδιού και της μεταμφίεσης, δεδομένος και (δυνάμει) ανατρεπτικός -τουλάχιστον ως προς τις συμβατικές προσδοκίες του κοινού. Η Μαρί-Νοέλ Σεμέ που υπογράφει τα πιο εμπνευσμένα κοστούμια της χρονιάς, αντιμετώπισε τη άδεια σκηνή σαν λευκό καμβά –εδώ ο ιστορικός χρόνος μηδενίζεται και η αναπαράσταση διεκδικεί την δική της, αυτόνομη ζωή. Πράγματι, τα κοστούμια του θιάσου με τα έντονα χρώματα και τις πλαστικές φόρμες τους (τα ρηξικέλευθα θεατρικά κοστούμια των ζωγράφων της Ρωσικής Πρωτοπορίας και των avant-guarde κινημάτων των πρώτων δεκαετιών του 20ού αι. αποτέλεσαν πεδίο αναφοράς της) δίνουν φως και ζωή στη μαύρη, τεράστια σκηνή. Σπείρες, γεωμετρικά σχήματα, ασυνήθιστοι χρωματικοί συνδυασμοί, καθώς και οι προβολές (με στοιχεία για το έργο και την παράσταση, αλλά και μεταφράσεις των χορικών που ο Ραγκαβής έγραψε αρχαιότροπα) στο χώρο των υπερτίτλων, απομακρύνουν τη σκηνική όψη από κάθε αίτημα ρεαλιστικής πιστότητας και τονίζουν την καρναβαλική διάσταση που μπορεί να ανατρέψει εξίσου τον κανονιστικό -κοινωνικοπολιτικό ή θεατρικό- κώδικα και να φωτίσει την αναρχική ουτοπία.

Η μουσική του Δημήτρη Καμαρωτού υποδειγματική τόσο για τη θεατρικότητά της όσο και για τον τρόπο που παρακολουθεί τον λόγο –και τον ρυθμό- του πρωτοτύπου.

Η διαθεσιμότητα και οι ικανότητες του συνόλου των ηθοποιών (ξεχωρίζουν, και λόγω ρόλου, η Γαλήνη Χατζηπασχάλη, ο Νίκος Καραθάνος, ο Μανώλης Μαυροματάκης, ο Νίκος Χατζόπουλος, ο Θανάσης Δήμου),  προφανώς βοηθούμενων από τη στιβαρή σκηνοθετική καθοδήγηση του Βασίλη Παπαβασιλείου, ολοκληρώνουν την απόλαυση.

Κάπως έτσι το 1845 συναντά το 2012 και το Εθνικό Θέατρο μετράει μία σημαντική από κάθε άποψη επιτυχία. Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει.

Θέατρο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ακούγεσαι Λυδία, Ακούγεσαι ίσαμε το στάδιο

Επίδαυρος / «Ακούγεσαι, Λυδία, ίσαμε το στάδιο ακούγεσαι»

Κορυφαίο πρόσωπο του αρχαίου δράματος, συνδεδεμένη με εμβληματικές παραστάσεις, ανατρέχει σε δεκαπέντε σταθμούς της καλλιτεχνικής της ζωής στην Επίδαυρο και αφηγείται προσωπικές ιστορίες, επιτυχίες και ματαιώσεις, εξαιρετικές συναντήσεις και συνεργασίες, σε μια πορεία που αγγίζει τις πέντε δεκαετίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Ούρλιχ Ράσε και το παρασκήνιο της ιστορίας της Ισμήνης

Θέατρο / Η σκηνή του Ούρλιχ Ράσε στριφογύριζε - και πέταξε έξω την Ισμήνη

Στην παράσταση που άνοιξε την Επίδαυρο, ο Γερμανός σκηνοθέτης επέλεξε να ανεβάσει μια Αντιγόνη χωρίς Ισμήνη. Η απομάκρυνση της Κίττυς Παϊταζόγλου φωτίζει τις λεπτές –και άνισες– ισορροπίες εξουσίας στον χώρο του θεάτρου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μέσα στη γοητεία και στον τρόμο του Δράκουλα

Πρώτες Εικόνες / Dracula: Η υπερπαραγωγή που έρχεται το φθινόπωρο στην Αθήνα

Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου μιλά αποκλειστικά στη LiFO για την πιο αναμενόμενη παράσταση της επερχόμενης σεζόν, για τη διαχρονική γοητεία του μύθου που φαντάστηκε ο Μπραμ Στόκερ στα τέλη του 19ου αιώνα, για το απόλυτο και το αιώνιο μιας ιστορίας που, όπως λέει, τον «διαλύει».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ερωτευμένος με τον Κρέοντα

Θέατρο / Ο Rasche αγάπησε τον Κρέοντα περισσότερο από την Αντιγόνη

«Η εκφορά του λόγου παραδίδεται αμαχητί σε μια άκρατη δραματικότητα, σε ένα υπερπαίξιμο, σε μια βεβιασμένη εμφατικότητα, σε έναν στόμφο παλιακό που θα νόμιζε κανείς πως έχει εξαλειφθεί πλέον. Η σοβαροφάνεια σε όλο το (γοερό) μεγαλείο της». Έτσι ξεκίνησε φέτος η Επίδαυρος.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Πολεμικοί Ανταποκριτές: Ψάχνοντας την αλήθεια μέσα στο ζόφο του πολέμου

Θέατρο / Πολεμικοί Ανταποκριτές: Ψάχνοντας την αλήθεια μέσα στον ζόφο του πολέμου

Σε μια περίοδο που ο πόλεμος αποτελεί βασικό συστατικό της καθημερινότητάς μας, μια παράσταση εξετάζει όσα μεσολαβούν μεταξύ γεγονότος και πληροφορίας και πώς διαμορφώνουν την τελική καταγραφή και την ιστορική μνήμη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Θέατρο / Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Όταν η Πίπα Μπάκα ξεκίνησε να κάνει oτοστόπ από την Ιταλία για να φτάσει στην Ιερουσαλήμ δεν φαντάστηκε ότι αυτό το ταξίδι-μήνυμα ειρήνης θα κατέληγε στον βιασμό και τη δολοφονία της. Mια παράσταση που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών αναφέρεται στην ιστορία της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σίμος Κακάλας ξορκίζει τα χάλια μας με μια κωμωδία γέλιου και αίματος

Θέατρο / Ο Σίμος Κακάλας ξορκίζει τα χάλια μας με μια κωμωδία γέλιου και αίματος

Τα «Κακά σκηνικά» είναι «μια κωμική κόλαση» αφιερωμένη στη ζοφερή ελληνική πραγματικότητα, μια απόδραση από τα χάλια της χώρας, του θεάτρου, του παγκόσμιου γεωπολιτικού γίγνεσθαι, ένα ξόρκι στην κατάθλιψη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Χρήστος Παπαδόπουλος: «Κάθε μορφή τέχνης χρειάζεται το εσωτερικό βάθος»

Θέατρο / Χρήστος Παπαδόπουλος: «Mε αφορά πολύ το "μαζί"»

Το «τρομερό παιδί» από τη Νεμέα που συμπληρώνει φέτος δέκα χρόνια στη χορογραφία ανοίγει το φετινό 31ο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας με τους Dance On Ensemble και το «Mellowing», μια παράσταση για τη χάρη και το σθένος της ωριμότητας.  
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Κάνεις χορό γιατί αυτή είναι η μεγάλη σου ανάγκη

Χορός / «Κάνουμε χορό γιατί αυτή είναι η μεγάλη μας ανάγκη»

Με αφορμή την παράσταση EPILOGUE, ο διευθυντής σπουδών της σχολής της Λυρικής Σκηνής Γιώργος Μάτσκαρης και έξι χορευτές/χορεύτριες μιλούν για το δύσκολο στοίχημα τού να ασχολείται κανείς με τον χορό στην Ελλάδα σήμερα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μαρία Κωνσταντάρου: «Ερωτεύτηκα αληθινά στα 58»

Οι Αθηναίοι / Μαρία Κωνσταντάρου: «Δεν παίζω πια γιατί δεν υπάρχουν ρόλοι για την ηλικία μου»

Μεγάλωσε χωρίς τη μάνα της, φώναζε «μαμά» μια θεία της, θυμάται ακόμα τις παιδικές της βόλτες στον βασιλικό κήπο. Όταν είπε πως θέλει να γίνει ηθοποιός, ο πατέρας της είπε «θα σε σφάξω». Η αγαπημένη ηθοποιός που έπαιξε σε μερικές από τις σημαντικότερες θεατρικές παραστάσεις αλλά και ταινίες της εποχής της είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Γιάννος Περλέγκας ανεβάζει τον «Κατσούρμπο» του Χορτάτση

Θέατρο / Γιάννος Περλέγκας: «Ο Κατσούρμπος μας είναι μια απόπειρα να γίνουμε πιο αθώοι»

Ο Γιάννος Περλέγκας σκηνοθετεί το έργο του Χορτάτση στο πλαίσιο του στο πλαίσιο του Κύκλου Ρίζες του Φεστιβάλ Αθηνών. Τον συναντήσαμε στις πρόβες όπου μας μίλησε για την αξία του Κρητικού συγγραφέα και του έργου του και την ανάγκη για περισσότερη λαϊκότητα στο θέατρο. Κάτι που φιλοδοξεί να μας δώσει με αυτό το ανέβασμα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Βασίλης Παπαβασιλείου

Απώλειες / Βασίλης Παπαβασιλείου (1949-2025): Ένας σπουδαίος διανοητής του ελληνικού θεάτρου

«Αυτό, λοιπόν, το οφείλω στο θέατρο: τη σωτηρία από την κακομοιριά μου»: Ο σκηνοθέτης, μεταφραστής, ηθοποιός και δάσκαλος Βασίλης Παπαβασιλείου πέθανε σε ηλικία 76 ετών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΚΟΤΣΟΠΟΥΛΟΣ

Θέατρο / Δημήτρης Γκοτσόπουλος: «Ήμουν ένα αγρίμι που είχε κατέβει από τα βουνά»

Ο ταλαντούχος ηθοποιός φέτος ερμηνεύει τον Νεοπτόλεμο στον «Φιλοκτήτη» του Σοφοκλή. Πώς κατάφερε από ένα αγροτικό περιβάλλον να πρωταγωνιστήσει σε μεγάλες τηλεοπτικές επιτυχίες και γιατί πέρασε ένα ολόκληρο καλοκαίρι στην Πολύαιγο, διαβάζοντας «Βάκχες»;
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Γιάννης Χουβαρδάς: «Το κοινό που έρχεται να σε δει είναι ο καθρέφτης σου»

Θέατρο / Γιάννης Χουβαρδάς: «Το κοινό που έρχεται να σε δει είναι ο καθρέφτης σου»

Ο κορυφαίος Έλληνας σκηνοθέτης διασκευάζει φέτος τις τραγωδίες του Οιδίποδα σε ένα ενιαίο έργο και μιλά στη LiFO, για το πώς η μοίρα είναι μια παρεξηγημένη έννοια, ενώ σχολιάζει το αφήγημα περί «καθαρότητας» της Επιδαύρου, καθώς και τις ακραίες αντιδράσεις που έχει δεχθεί από το κοινό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΓΙΑ 28 ΜΑΙΟΥ Elena Souliotis: Η Ελληνίδα που θα γινόταν η επόμενη Κάλλας 

Θέατρο / Elena Souliotis: Η Ελληνίδα που θα γινόταν η επόμενη Κάλλας 

Σαν σήμερα, το 1943, γεννήθηκε η Ελληνίδα σοπράνο που διέπρεψε για μια ολόκληρη δεκαετία στην Ευρώπη και την Αμερική, αλλά κάηκε εξαιτίας μιας σειράς ιδιαίτερα απαιτητικών ρόλων, τους οποίους ερμήνευσε πολύ νωρίς. Ο κόντρα τενόρος Άρης Χριστοφέλλης, ένας από τους λίγους στην Ελλάδα που γνωρίζουν σε βάθος την πορεία της, περιγράφει την άνοδο και την πτώση της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Δημήτρης Καπουράνης: «Το αόρατο νήμα που ενώνει τα παιδιά μεταναστών είναι το πένθος»

Θέατρο / Δημήτρης Καπουράνης: «Το αόρατο νήμα που ενώνει τα παιδιά μεταναστών είναι το πένθος»

Από τους Αγίους Σαράντα της Αλβανίας μέχρι τη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, η ζωή του βραβευμένου ηθοποιού, τραγουδιστή και σεναριογράφου είναι μια διαρκής προσπάθεια συμφιλίωσης με την απώλεια. Η παράσταση «Μια άλλη Θήβα» τον καθόρισε, ενώ ο ρόλος του στο «Brokeback Mountain» τού έσβησε κάθε ομοφοβικό κατάλοιπο. Δηλώνει πως αυτό που τον ενοχλεί βαθιά είναι η αδράνεια απέναντι σε όσα συμβαίνουν γύρω μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ