Λυμπεράκη – Καραπάνου: «Στην Ύδρα κατάλαβα πόσο συνυφασμένες ήταν η ζωή και η λογοτεχνία γι' αυτές τις δύο γυναίκες»

Λυμπεράκη – Καραπάνου: «Στην Ύδρα κατάλαβα πόσο συνυφασμένες ήταν η ζωή και η λογοτεχνία γι' αυτές τις δύο γυναίκες» Facebook Twitter
Μαργαρίτα Λυμπεράκη - Μαργαρίτα Καραπάνου στο σπίτι τους στην Ύδρα: «Οι ζωές και τα γραπτά αυτών των δύο γυναικών είχαν να κάνουν με μια διαρκή διαδικασία μετάφρασης ανάμεσα σε γλώσσες και κουλτούρες, αλλά και ανάμεσα στις ίδιες»:
0

...Τα καλοκαίρια του 1992 και του 1993 που έμεινα μαζί τους στην Ύδρα, στο ψηλό γκρίζο σπίτι τους με τη φωτεινή κίτρινη πόρτα και τη θέα στο λιμάνι και στο πέλαγος, κατάλαβα πόσο αναπόφευκτα συνυφασμένες ήταν η ζωή και η λογοτεχνία γι' αυτές τις δύο γυναίκες.

Θυμάμαι τη Λυμπεράκη εκείνο το πρώτο καλοκαίρι να μου εξηγεί καθώς βαδίζαμε προς το αγαπημένο τους σημείο για μπάνιο, ότι παρότι εκείνη είχε μόνο μία αδελφή, οι τρεις αδελφές στα «Ψάθινα καπέλα» ήταν σε μεγάλο βαθμό βασισμένες στην προσωπική της εμπειρία. Η Μαρία ήταν ευτυχής ως σύζυγος και μητέρα, η Ινφάντα ως καλλιτέχνις, και μόνο η Κατερίνα ήθελε και τα δύο. Η ίδια ήταν σαν την Κατερίνα, μου είχε πει. Η αδελφή της η Αγλαΐα, που ήταν γλύπτρια, ήταν πιο πολύ σαν την Ινφάντα (Αργότερα εκείνο το βράδυ θα συναντούσα την Αγλαΐα στα εγκαίνια της έκθεσης του διάσημου ζωγράφου και οικογενειακού τους φίλου, Νίκου Χατζηκυριάκου Γκίκα. Ανάμεσα στα εκθέματα ήταν και τα έργα που είχε φιλοτεχνήσει ως εξώφυλλα για βιβλία της Λυμπεράκη και του Πάτρικ Λι Φέρμορ).

Το επόμενο καλοκαίρι μου προσέφερε νέα στοιχεία για την περίπλοκη σχέση μητέρας και κόρης, για τις ζωές τους, για το έργο τους, αλλά και για τον εαυτό μου. Σ' ένα δροσερό δωμάτιο, δουλεύαμε με τη Λυμπεράκη πάνω σε κάποια δύσκολα στην απόδοση αποσπάσματα του βιβλίου ενώ η Καραπάνου ήταν ξαπλωμένη στον καναπέ διαβάζοντας αμερικανική αστυνομική λογοτεχνία και τρώγοντας τα αμυγδαλωτά που είχα φέρει από την Αίγινα. Η Λυμπεράκη κι εγώ πηγαίναμε μπρος-πίσω αναζητώντας εναλλακτικές εκδοχές και η Καραπάνου κάθε τόσο μας πέταγε καυστικές ατάκες με όση αμερικανική εκφορά ακριβώς χρειαζόταν. Η μετάφραση του βιβλίου δεν θα ήταν η ίδια χωρίς εκείνη. Οι ζωές και τα γραπτά αυτών των δύο γυναικών είχαν να κάνουν με μια διαρκή διαδικασία μετάφρασης ανάμεσα σε γλώσσες και κουλτούρες, αλλά και ανάμεσα στις ίδιες, πέρα από τη συνεργασία τους στις μεταφράσεις των βιβλίων τους.

Επέλεξα τα «Τρία καλοκαίρια» αντί για τα «Ψάθινα καπέλα» επειδή ο πρωτότυπος τίτλος στην Αμερική επιτρέπει εντελώς διαφορετικούς ταξικούς συνειρμούς, παραπέμποντας πολύ περισσότερο σε αγροτική παρά σε μεγαλοαστική ζωή και πιθανόν θα έστελνε λάθος σήμα για ένα βιβλίο που έχει να κάνει με πλουσιοκόριτσα σε μεγάλα σπίτια που ετοιμάζονται να πάνε στο επόμενο καλοκαιρινό πάρτι...

Η Λυμπεράκη αστειευόταν ότι μας πήρε μόλις δύο καλοκαίρια για να μεταφράσουμε τα τρία καλοκαίρια του βιβλίου, φαντάζομαι συνεπώς ότι θα εκτιμούσε το γεγονός ότι τώρα μου πήρε κι ένα τρίτο για να επιμεληθώ αυτά που είχα γράψει τότε...

Λυμπεράκη – Καραπάνου: «Στην Ύδρα κατάλαβα πόσο συνυφασμένες ήταν η ζωή και η λογοτεχνία γι' αυτές τις δύο γυναίκες» Facebook Twitter
Το σπίτι της Ύδρας, με χειρόγραφη σημείωση της Καραπάνου.

Το πρώτο πρόβλημα ήταν ο τίτλος. Επέλεξα τα «Τρία καλοκαίρια» αντί για τα «Ψάθινα καπέλα» επειδή ο πρωτότυπος τίτλος στην Αμερική επιτρέπει εντελώς διαφορετικούς ταξικούς συνειρμούς, παραπέμποντας πολύ περισσότερο σε αγροτική παρά σε μεγαλοαστική ζωή και πιθανόν θα έστελνε λάθος σήμα για ένα βιβλίο που έχει να κάνει με πλουσιοκόριτσα σε μεγάλα σπίτια που ετοιμάζονται να πάνε στο επόμενο καλοκαιρινό πάρτι...

Εν τέλει, η νουβέλα της Λυμπεράκη, αλλά και η εμπειρία της συνεργασίας μας στη μετάφραση του βιβλίου, με βοήθησε να κατανοήσω το βάθος της σύνδεσης ανάμεσα στο γράψιμο και στη μητρότητα και πόσο συνέβαλε η διαδικασία της μετάφρασης σ' αυτή την κατανόηση. Τόσο η μετάφραση όσο και η μητρότητα αποτελούν υβριδικές πρακτικές άνισης ισχύος. Και τα δύο αποτελούν πρότζεκτ τα οποία προϋποθέτουν καθαρή σκέψη σε σχέση με το πώς δύο ανθρώπινα έργα είναι και συγχρόνως δεν είναι ίδια. Απαιτούν να αναλάβουμε την ευθύνη των αποφάσεών μας, αλλά επίσης και να αναγνωρίσουμε τις δομικές ανισορροπίες που βρίσκονται πέρα από τον έλεγχό μας. Είναι ακριβώς αυτή η αναγνώριση των διαφορών που βοηθάει ένα παιδί να μεγαλώσει και μια μετάφραση να σταθεί στα πόδια της.

Εύχομαι να απέδωσα στη μετάφρασή μου αυτή την αίσθηση μιας πρωτόγνωρης ανεξαρτησίας που προκύπτει από την ασφάλεια και την άνεση του σπιτιού. Υπάρχει κάτι τόσο αναζωογονητικό σ' αυτό το βιβλίο, κάτι που έχει να κάνει με το ξόδεμα του χρόνου, με το να μην κάνεις τίποτα πραγματικά παρά μόνο να ζεις τους ρυθμούς μιας καλοκαιρινής μέρας.

Σε μια σκηνή του βιβλίου η Κατερίνα περιγράφει πώς είναι να ξαπλώνεις στον αχυρώνα και να υποκρίνεσαι ότι είναι η ώρα του υποχρεωτικού μεσημεριανού ύπνου. Μας παρασύρει σ' ένα είδος ξεκούρασης που τόσο συχνά ξεχνάμε να του δώσουμε χρόνο, ενώ είναι τόσο απαραίτητο αν θέλουμε να έχουμε τη δύναμη να παίρνουμε ρίσκα και να κάνουμε την όποια διαφορά στον κόσμο μας.

_____________

Με στοιχεία από το κομμάτι "Three Sisters, Three Summers in the Greek Countryside" που δημοσιεύτηκε στο Paris Review και περιλαμβάνει αποσπάσματα από την εισαγωγή της Karen Van Dyck στη νέα αγγλόφωνη έκδοση των «Ψάθινων Καπέλων» που η ίδια μετέφρασε και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις New York Review of Books Classics με τίτλο "Three Summers".

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ντιντιέ Εριμπόν: «Καιρός για ένα κίνημα των ηλικιωμένων!»

Ντιντιέ Εριμπόν / Ντιντιέ Εριμπόν: «Να πάψουμε να βλέπουμε τους ηλικιωμένους ως κοινωνικούς παρίες»

Από τους σημαντικότερους και πιο επιδραστικούς σύγχρονους Γάλλους στοχαστές, ο Ντιντιέ Εριμπόν συνδύασε στα βιβλία του τα δύσκολα βιώματα της νεότητάς του με μια εμπεριστατωμένη, αλλά και εικονοκλαστική, κοινωνικοπολιτική «ακτινογραφία» της γαλλικής κοινωνίας. 
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Κεχαγιάς

Βιβλίο / «Το να εκδίδεις βιβλία στην Ελλάδα είναι σαν να παίζεις στο καζίνο»

Η Γεννήτρια είναι ένας νέος εκδοτικός οίκος αφιερωμένος στη σύγχρονη λογοτεχνία. Ο εκδότης της, συγγραφέας και μεταφραστής, Παναγιώτης Κεχαγιάς, μιλά για τις δυσκολίες και τις χαρές του εγχειρήματος, για το πώς σκοπεύει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας ιδιαίτερα ανταγωνιστικής αγοράς, καθώς και για τους πρώτους τίτλους που ετοιμάζεται να εκδώσει.
M. HULOT
Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: «Ακούμε συνεχώς για ανάπτυξη, χωρίς να διερευνάται τι είναι το "καλό"»

Οι Αθηναίοι / Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: «Ακούμε συνεχώς για ανάπτυξη, χωρίς να διερευνάται τι είναι το "καλό"»

Η εκτέλεση του Μπελογιάννη τον έκανε αριστερό. Η αυτοκτονία του Νίκου Πουλαντζά, μπροστά στα μάτια του, τον καθόρισε. Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ένας από τους σημαντικότερους διανοούμενους της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, αφηγείται το προσωπικό του ταξίδι και την πνευματική περιπέτεια μιας ολόκληρης εποχής, από τη διανόηση του Παρισιού μέχρι τους δρόμους της πολιτικής και τις αίθουσες των πανεπιστημίων.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Βιβλίο / Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Δεν υπάρχει μελέτη για τον ελληνικό εθνικισμό που να μην έχει αναφορές στο έργο της. Η επανακυκλοφορία του βιβλίου της «Το “Πρότυπο Βασίλειο” και η Μεγάλη Ιδέα» από τις εκδόσεις Νήσος συνιστά αναμφίβολα εκδοτικό γεγονός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Μπακουνάκης: «Αυτή τη θέση δεν την παντρεύεσαι, ούτε είσαι θεός» ΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Νίκος Μπακουνάκης / Νίκος Μπακουνάκης: «Αυτή τη θέση δεν την παντρεύεσαι, ούτε είσαι θεός»

Ο πρόεδρος του ΕΛΙΒΙΠ, στην πρώτη του συνέντευξη, μιλά στη LIFO για τους στόχους και τις δράσεις του ιδρύματος και για το προσωπικό του όραμα για το βιβλίο. Ποιος ο ρόλος των μεταφράσεων στην πολιτιστική διπλωματία και πώς θα αυξηθεί η φιλαναγνωσία; 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζόναθαν Κόου

I was there / Τζόναθαν Κόου: «Το να είσαι κυνικός δείχνει τεμπελιά στη σκέψη»

Ο διάσημος Βρετανός συγγραφέας βρέθηκε στην Αθήνα και μίλησε για τη συγγραφή ως «πολυτέλεια για λίγους», την εκλογή Τραμπ ως «έκφραση απόγνωσης» και τη «woke» κουλτούρα ως πράξη ενσυναίσθησης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πολ Όστερ (1947-2024): Ο Mr. Vertigo των ονειρικών μας κόσμων

Σαν σήμερα  / Πολ Όστερ: «Οι χαμένες ευκαιρίες αποτελούν μέρος της ζωής στον ίδιο βαθμό με τις κερδισμένες»

Σαν σήμερα 30 Απριλίου, το 2024 πεθαίνει ο σπουδαίος Αμερικανός συγγραφέας και μετρ της σύμπτωσης, που κατάφερε να συνδυάσει την προοπτική των άπειρων φανταστικών κόσμων με το ατελείωτο κυνήγι των ευκαιριών και τη νουάρ ατμόσφαιρα με τα πιο ανήκουστα αυτοβιογραφικά περιστατικά.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ηλίας Μαγκλίνης: «Η ανάκριση»

Το Πίσω Ράφι / «Γιατί δεν μου μιλάς ποτέ για τον εφιάλτη σου, μπαμπά;»

Η «Ανάκριση» του Ηλία Μαγκλίνη, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πεζά των τελευταίων χρόνων, φέρνει σε αντιπαράθεση έναν πατέρα που βασανίστηκε στη Χούντα με την κόρη του που «βασανίζεται» ως περφόρμερ στα χνάρια της Μαρίνα Αμπράμοβιτς.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Πέντε κλασικά έργα που πρέπει κανείς να διαβάσει

Βιβλίο / 5 κλασικά βιβλία που κυκλοφόρησαν ξανά σε νέες μεταφράσεις

Η κλασική λογοτεχνία παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη, κι αυτό το αντιλαμβάνεται κανείς ανατρέχοντας στους τίτλους της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής και σε έργα των Τζόις, Κουτσί, Κάφκα, Αντρέγεφ και Τσβάιχ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τάσος Θεοφίλου: «Η φυλακή είναι το LinkedΙn των παρανόμων» ή «Το πορνό και το Κανάλι της Βουλής είναι από τα πιο δημοφιλή θεάματα στη φυλακή»

Βιβλίο / Τάσος Θεοφίλου: «Όταν μυρίζω μακαρόνια με κιμά θυμάμαι τη φυλακή»

Με αφορμή το βιβλίο-ντοκουμέντο «Η φυλακή», ο Τάσος Θεοφίλου μιλά για την εμπειρία του εγκλεισμού, για τον αθέατο μικρόκοσμο των σωφρονιστικών ιδρυμάτων –μακριά απ’ τις εικόνες που αναπαράγουν σειρές και ταινίες– και για το πώς η φυλακή λειτουργεί σαν το LinkedIn των παρανόμων.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Βιβλίο / Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Chanel, Dior και πολλοί ακόμα οίκοι υψηλής ραπτικής «ντύνουν» τα shows τους με τη μουσική του. Στο «Remixed», την αυτοβιογραφία-παλίμψηστο των επιρροών και των εμμονών του, ο ενορχηστρωτής της σύγχρονης catwalk κουλτούρας μας ξεναγεί σε έναν κόσμο όπου μουσική και εικόνα γίνονται ένα.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Βιβλίο / Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Λίγοι είναι οι ποιητικά γραμμένοι εκκλησιαστικοί στίχοι που δεν φέρουν τη σφραγίδα αυτού του ξεχωριστού υμνωδού και εκφραστή της βυζαντινής ποιητικής παράδοσης που τίμησαν οι σύγχρονοί μας ποιητές, από τον Οδυσσέα Ελύτη μέχρι τον Νίκο Καρούζο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Βιβλίο / Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Η τελευταία μεγάλη μορφή της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας που πίστευε πως «η λογοτεχνία μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα» έφυγε την Κυριακή σε ηλικία 89 ετών. Ξεχωρίσαμε πέντε από τα πιο αξιόλογα μυθιστορήματά του.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ