«Ομήρου Οδύσσεια» διά χειρός Μιχάλη Γκανά

«Ομήρου Οδύσσεια» διά χειρός Μιχάλη Γκανά Facebook Twitter
Εμπλέκοντας ιδανικά την προφορική αφήγηση με τα βασικά χαρακτηριστικά του διάσημου μύθου και τη γραπτή συνθήκη του πεζού λόγου, ο Μιχάλης Γκανάς διασκευάζει με έναν τρόπο ζωντανό και εύληπτο την Ομήρου Οδύσσεια, για νέους, όπως τονίζει, αναγνώστες.
0

Το Καράβι μας άφησε πίσω του τα δυνατά ρεύματα του Ωκεανού και βγήκε στην ανοιχτή θάλασσα. Μόλις είχαμε περάσει τη ρωγμή του χρόνου, εκεί που συνορεύει ο Πάνω με τον Κάτω Κόσμο. Χωρίς να το καταλάβουμε, βρεθήκαμε στο νησί της Κίρκης. Σύραμε το καράβι στην ακρογιαλιά και κοιμηθήκαμε μέχρι το ξημέρωμα. Τότε έστειλα μερικούς συντρόφους στην Κίρκη, να φέρουν τη σορό του άτυχου Ελπήνορα. Σκάψαμε έναν τάφο στην άκρη άκρη του γιαλού, κλαίγοντας για τον άδοξο θάνατο του συντρόφου μας. Αφού κάψαμε το σώμα του νεκρού και τα όπλα του, μπήξαμε πάνω στο μνήμα το κουπί του».

Από το απόσπασμα είναι σαφές πως μόνο ένας ποιητής μπορεί να προσεγγίσει την κλασική ιστορία του Ομήρου, να αφουγκραστεί τις εικόνες των μύθων και της αλληγορίας, να φαντασιωθεί τα κύματα που έσυραν τον Οδυσσέα στις άκρες του πελάγους. Εμπλέκοντας ιδανικά την προφορική αφήγηση με τα βασικά χαρακτηριστικά του διάσημου μύθου και τη γραπτή συνθήκη του πεζού λόγου, ο Μιχάλης Γκανάς διασκευάζει με έναν τρόπο ζωντανό και εύληπτο την Ομήρου Οδύσσεια, για νέους, όπως τονίζει, αναγνώστες (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο). Το βιβλίο ωστόσο, που διαβάζεται ιδανικά από όλες τις ηλικίες –και συνοδεύεται από την όμορφη εικονογράφηση του Βασίλη Γρίβα–, δείχνει να κρατάει ακέραιο τον κορμό της ιστορίας, ενσωματώνοντας κομμάτια της παράδοσής μας, όπως ανεξίτηλους στίχους – του Σεφέρη, του Καββαδία, αποσπάσματα από τον Ερωτόκριτο, σκηνές που παραπέμπουν στον Καραγκιόζη.

Ωστόσο, αν σε κάτι πρωτοτυπεί έντονα η διασκευή του Γκανά, είναι στο ότι διανθίζει με χιούμορ παρμένο από το δαιμόνιο του Οδυσσέα ακόμα και τις πιο δραματικές σκηνές.

 

Μιλώντας γι' αυτό τον ατελείωτο καμβά των πολλαπλών επιρροών, ο Μιχάλης Γκανάς μας εξηγεί πως είδε την Οδύσσεια «σαν μια κιβωτό που ταξιδεύει στους αιώνες. Θέλησα να "διασώσω" ψήγματα του "ανθηρού" λόγου των Ελλήνων, του ποιητικού κυρίως, αλλά όχι μόνο. Έτσι, ενσωμάτωσα στην αφήγηση στίχους επώνυμων Ελλήνων ποιητών και στιχουργών αλλά και δημοτικών τραγουδιών, για να τους βρουν οι νεότεροι. Στην ουσία, αυτό που θέλησα να κάνω είναι μια ομαδική αυτοβιογραφία όλων μας. Επειδή όμως εγώ κρατάω το μαχαίρι και το πεπόνι, ως αφηγητής ανθολόγησα στίχους που με παρηγόρησαν και με βοήθησαν να πορευτώ. Γι' αυτό και είναι από μνήμης, δεν έψαξα σε βιβλία. Ελπίζω να ενδιαφέρουν και τους άλλους, και ιδιαίτερα τους νέους». Σίγουρα, ωστόσο, δεν είναι λίγο να ξαναγράφει κανείς το ποίημα των ποιημάτων, την εμμονή όλων των ποιητών: «Όπως το λέτε. Η Οδύσσεια είναι το ποίημα των ποιημάτων. Το ποίημα των ποιητών και των αναγνωστών, ή ακροατών παλαιότερα. Το ποίημα των ανθρώπων εν τέλει. Είναι η απόλυτη αφήγηση που τέρπει και συγκινεί, αλλά ταυτόχρονα νομοθετεί και διδάσκει τρόπους ζωής και τρόπους γραφής. Η Οδύσσεια είναι το "όλον". Σ' έναν κόσμο κατακερματισμένο, όπως είναι ο δικός μας, πώς μπορεί να μη νοσταλγεί κανείς ένα ποίημα που διδάσκει ταυτόχρονα ηθική και αισθητική; Δεν είναι εμμονή, που μπορεί να σημαίνει και "κόλλημα". Είναι η νοσταλγία για έναν χαμένο παράδεισο. Για όλους μας χαμένο, όχι μόνο για τους ποιητές».

Ωστόσο, αν σε κάτι πρωτοτυπεί έντονα η διασκευή του Γκανά, είναι στο ότι διανθίζει με χιούμορ παρμένο από το δαιμόνιο του Οδυσσέα ακόμα και τις πιο δραματικές σκηνές. «Το χιούμορ δεν κάνει ποτέ κακό στην αφήγηση, και στη ζωή φυσικά» μας αντιτείνει. «Ίσα-ίσα, είναι το αλατοπίπερο που νοστιμίζει τον λόγο και φωτίζει αλλιώς το δραματικό στοιχείο. Δεν νομίζω ότι το παράκανα, ώστε να μιλάμε για "χιουμοριστική εκδοχή" της Οδύσσειας. Μέσα σε έναν ωκεανό λόγου, ρίχνω πού και πού μια σταγόνα, έτσι, για να σκάσει το χειλάκι μας λίγο και να πάμε παρακάτω». «Η προφορικότητα ήταν ένας από τους βασικούς στόχους αυτής της διασκευής» συμφωνεί μαζί μας. «Το ανάγνωσμα απευθύνεται σε νεαρούς αλλά και νέους αναγνώστες, πολλοί από τους οποίους δεν έχουν διαβάσει ούτε μία φορά ολόκληρη την Οδύσσεια. Σε ένα τέτοιο κοινό πρέπει να κάνεις εσύ, ο αφηγητής, την πρώτη κίνηση. Να πας εσύ προς αυτούς και όχι να περιμένεις να έρθουν εκείνοι. Φυσικά, εύχομαι η εν λόγω διασκευή να αρέσει και σε πιο απαιτητικούς αναγνώστες. Γιατί όχι και στους ειδικούς, και ιδιαίτερα στους φιλολόγους, που ίσως να τους βοηθήσει στη διδασκαλία του μαθήματος στην τάξη. Όσο για τη συνέχεια της προφορικής μας αφήγησης από τον Όμηρο μέχρι σήμερα, υπάρχουν πολλά κοινά στοιχεία. Ένα από αυτά είναι η γλώσσα μας. Σκεφτείτε ότι πολλές λέξεις της Οδύσσειας ακούγονται ολόιδιες ή ελάχιστα διαφοροποιημένες ακόμα και σήμερα. Αυτό και μόνο είναι μια "αμύθητη" προίκα για τα νέα ελληνικά, που επηρεάζει σίγουρα την ίδια την αφήγηση».

«Ομήρου Οδύσσεια» διά χειρός Μιχάλη Γκανά Facebook Twitter
Εικονογράφηση από το βιβλίο

Οι έντονες αναλογίες με το σήμερα ενίοτε δείχνουν να αποκτούν χροιά πολιτική. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα «Χτες βράδυ το καράβι του το λέγανε Ελπίδα/ και τώρα στην επιστροφή μια μαύρη Νυχτερίδα», κάτι που σε κάνει να αναρωτιέσαι κατά πόσο οι συμβολικές αυτές παραπομπές ανατέμνουν ένα ζοφερό πολιτικό τοπίο, με τον τρόπο που το έκανε φέρ' ειπείν η ανάγνωση της Οδύσσειας από τον Γιώργο Σεφέρη. «Τώρα που το λέτε, μπορούν να διαβαστούν και έτσι. Δεν ήταν, πάντως, στις προθέσεις μου. Για μένα, αυτοί οι στίχοι κυριολεκτούν. Φανταστείτε την απογοήτευση του νεαρού Τηλέμαχου όταν γυρίζει στην Ιθάκη από την Πύλο και τη Σπάρτη με πλούσια δώρα, αλλά με άδεια χέρια στην ουσία, αφού δεν έμαθε τίποτα νεότερο για τον πατέρα του». Ναι, αλλά χαρακτηριστικά όπως «λαϊκιστές», «ηλίθιοι», «χαραμοφάηδες» που επανέρχονται στην αφήγηση, καταδεικνύουν ότι μάλλον δεν έχουν αλλάξει και πολλά σε αυτήν τη χώρα. «Φοβάμαι, ναι. Πραγματικά, τρομάζει κανείς όταν διαπιστώνει κάποιες ομοιότητες συμπεριφοράς αλλά και τρόπους του λέγειν που υπάρχουν τόσους αιώνες μετά. Ένα παράδειγμα. Λίγο πριν από τη μνηστηροφονία, ο Ευρύμαχος, δεύτερος τη τάξει μετά τον Αντίνοο, "γλείφει" τον Οδυσσέα, αλλά ταυτόχρονα του "τη λέει": "Εσύ 'σαι, Οδυσσέα μου; Μα πώς να σε γνωρίσω/ έτσι που σε κατάντησαν ετούτοι οι αλήτες/ που έτρωγαν και έπιναν απ' το δικό σου "έχει"./ Τον γιο σου σχεδιάζανε να βγάλουν απ' τη μέση/ την Πηνελόπη ορέγονταν να ρίξουν στο κρεβάτι/ κι εσένα κουτσομπόλευαν και δίγαμο σε λέγαν./ Ακούστηκαν κι ονόματα, μια Καλυψώ, μια Κίρκη...". Εντάξει, ξέφυγα λίγο έως πολύ, από το "γράμμα" του Ομήρου, αλλά όχι και από το "πνεύμα" θέλω να πιστεύω».

Από την άλλη, και αφού μιλάμε γι' αυτό το παράδοξο μείγμα του δράματος με το πείραγμα, του πολιτικού με το προσωπικό, είναι ανατριχιαστικοί οι στίχοι «Είναι γλυκιά η πατρίδα, Οδυσσέα, αλλά ο νόστος είναι μέλι πικρό που τρώει τα σωθικά σου». «Σήμερα ζούμε καταστάσεις που ξυπνάνε οδυνηρές μνήμες. Τις έζησαν οι παλαιότεροι, αλλά τις "θυμούνται" και οι νέοι, μέσω της συλλογικής μνήμης, η οποία είναι γραμμένη με πυρωμένο σίδερο στο DNA κάθε λαού. Πρέπει να σας πω ότι εδώ χρησιμοποίησα έναν αναχρονισμό, φέρνοντας το χθες και το σήμερα πολύ κοντά. Αλλά διακριτικά νομίζω. "Ο Οδυσσέας έφτασε στο κτήμα του Λαέρτη/ εκεί που ο πατέρας του ζούσε με λίγους δούλους/ και μια σεβάσμια κυρά από τη Σικελία/ που είχε τη φροντίδα του και τον γηροκομούσε/ (Πρόσφυγας θα 'τανε κι αυτή όπως και τόσες άλλες/ που ήρθαν κι αναλάβανε παππούδες και γιαγιάδες.)". Τόσο μόνο. Αρκεί νομίζω».

«Ομήρου Οδύσσεια» διά χειρός Μιχάλη Γκανά Facebook Twitter
Εικονογράφηση από το βιβλίο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT
Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Ας μην αφήνουμε τον Θεό στους πιστούς» 

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Αν αξίζει ένα πράγμα στη ζωή, αυτό είναι η ομορφιά»

Εν όψει της εμφάνισής του στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στις 21 Μαΐου, ο Λατινοαμερικανός συγγραφέας-φαινόμενο Μπενχαμίν Λαμπατούτ μιλά στη LiFO για τον ρόλο της τρέλας στη συγγραφή, τη σχέση επιστήμης και λογοτεχνίας και το μεγαλείο της ήττας – και δηλώνει ακόμα φανατικός κηπουρός και εραστής της φύσης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Άντονι Μπέρτζες: «Έρνεστ Χέμινγουεϊ»

Το Πίσω Ράφι / Ο Χέμινγουεϊ ήταν ένας φωνακλάς νταής αλλά κι ένας σπουδαίος συγγραφέας του 20ού αιώνα

Η βιογραφία «Έρνεστ Χέμινγουεϊ - Μια ζωή σαν μυθοπλασία» του Βρετανού συγγραφέα Άντονι Μπέρτζες αποτυπώνει όχι μόνο την έντονη και περιπετειώδη ζωή του κορυφαίου Αμερικανού ομοτέχνου του αλλά και όλο το εύρος της αντιφατικής προσωπικότητάς του.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Βιβλίο / 21η ΔΕΒΘ: Εξωστρέφεια και καλύτερη οργάνωση αλλά μένουν ακόμα πολλά να γίνουν

Απολογισμός της 21ης ΔΕΒΘ που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά υπό την αιγίδα του νεοσύστατου ΕΛΙΒΙΠ. Σε ποιο βαθμό πέτυχε τους στόχους της και ποια στοιχήματα μένει ακόμα να κερδίσει;
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Η ποίηση όχι μόνο αλλάζει τον κόσμο, τον δημιουργεί» ​​​​​​/Μια νέα ανθολογία ελληνικής queer ποίησης μόλις κυκλοφόρησε στα ισπανικά /11 Έλληνες ποιητές σε μια νέα ισπανική queer ανθολογία /Queer ελληνική ποίηση σε μια νέα δίγλωσση ισπανική ανθολογία

Βιβλίο / Μια Ισπανίδα καθηγήτρια μεταφράζει ελληνική queer ποίηση

Η María López Villalba, καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, μετέφρασε 11 ελληνικά ποιήματα, σε μια πρόσφατη ανθολογία που προσφέρει στο ισπανόφωνο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη σύγχρονη ελληνική queer –και όχι μόνο– ποίηση.
M. HULOT
«Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Βιντσέντζο Λατρόνικο / «Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Ο Ιταλός συγγραφέας και υποψήφιος για το βραβείο Booker, Βιντσέντζο Λατρόνικο, μιλά στη LIFO για το πολυσυζητημένο βιβλίο του «Τελειότητα», στο οποίο αποτυπώνει την αψεγάδιαστη αλλά ψεύτικη ζωή μιας ολόκληρης γενιάς ψηφιακών νομάδων στην Ευρώπη, καθώς και τη μάταιη αναζήτηση της ευτυχίας στην ψηφιακή εποχή.
M. HULOT
Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Ηχητικά Άρθρα / Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Το όνομά της έχει συνδεθεί με την εικόνα μιας αδίστακτης, σεξουαλικά ακόρεστης και επικίνδυνης γυναίκας. Ένα νέο βιβλίο, όμως, έρχεται να αμφισβητήσει αυτή τη στερεοτυπική αφήγηση και να φωτίσει μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Rene Karabash

Βιβλίο / Rene Karabash: «Θέλω πίσω τη γυναικεία δύναμη που μου στέρησαν οι άνδρες»

Η Βουλγάρα συγγραφέας Rene Karabash μιλά για το μυθιστόρημά της «Ορκισμένη», που τιμήθηκε με το βραβείο Ελίας Κανέτι, και στο οποίο εστιάζει στην ιστορία των «ορκισμένων παρθένων» γυναικών των Βαλκανίων που επέλεξαν να ζήσουν ως άνδρες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ