«Τι ακριβώς εννοούσε ο Ελύτης»; Από την Ειρήνη Γιαννάκη.

 «Τι ακριβώς εννοούσε ο Ελύτης»; Από την Ειρήνη Γιαννάκη. Facebook Twitter
"Προσοχή στη συγκίνηση. Αν είναι γόησσα, δεν παύει να ’ναι και ρουφιάνα."
0

Το πλέον πρόσφατο τηλεοπτικό σποτ της ΝΔ, λίγο πριν κόψει το νήμα του προεκλογικού τερματισμού, με κεντρικό πρόσωπο τον Αντώνη Σαμαρά και  ενδεδυμένο με τον κατάλληλο για την περίσταση εθνικοπατριωτικό μανδύα, ανάμεσα σε άλλα σύμβολα περιέχει και τη μορφή του Οδυσσέα Ελύτη να συνοδεύει τους συγκεκριμένους στίχους από τον «Ήλιο τον Πρώτο»:

Κι ας μας φωνάζουν αεροβάτες
Φίλε μου όσοι δεν ένιωσαν ποτέ με τι
Σίδερο με τι πέτρες τι αίμα τι φωτιά
Χτίζουμε ονειρευόμαστε και τραγουδούμε!

Συνδράμουν κι αυτοί στο κλιμακούμενο κύμα ανάτασης του σποτ ύστερα από ιστορικά μνημεία, επιφανείς προσωπικότητες, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, το Βενιζέλο, τη Μαρία Κάλλας, κάτι από Βυζάντιο, κάτι από Μακεδονομάχους και την Αγία Σοφία χωρίς τους μιναρέδες –όταν και τα Computer Graphics ακόμα επιστρατεύονται στον εικονικό μεγαλοϊδεατισμό του γένους.

Πολλές οι αντιδράσεις που προκλήθηκαν, μαζί και της Ιουλίτας Ηλιοπούλου, συντρόφου του και διαχειρίστριας των πνευματικών δικαιωμάτων του, η οποία ζήτησε να αποσυρθεί η φωτογραφία του λέγοντας ότι «η ποίηση, το ήθος και η σκέψη του Ελύτη αποτελούν εθνικό κεφάλαιο υψίστης σημασίας και όχι ιδιοκτησία κανενός κόμματος». 

Φαίνεται πληρώνουμε ακόμα το γεγονός ότι πριν 19 χρόνια ο Ελύτης έδωσε την υποστήριξή του –και την έμπνευση για την ονομασία– στην τότε ανερχόμενη και φερέλπιδα Πολιτική Άνοιξη του Αντώνη Σαμαρά. Λες και αυτό του έδωσε a priori το χρίσμα να καρπώνεται ισοβίως αυτήν την τιμή, ο Σαμαράς συχνά τον μνημονεύει σε ομιλίες του απαγγέλλοντας στίχους ενώ είχε απευθύνει και χαιρετισμό σε εκδήλωση του Ινστιτούτου Δημοκρατίας για τον Οδυσσέα Ελύτη τον περασμένο Δεκέμβριο.

Το πώς οικειοποιείται κανείς στην πολιτική ένα έργο τέχνης ή ένα πολιτιστικό αγαθό είναι μια μεγάλη συζήτηση, που δυσχεραίνει όσο μεγαλώνει και η μυθολογία που κρύβεται από πίσω. Το τι ανήκει και σε ποιον είναι μια διελκυστίνδα που συχνά σέρνουν κληρονόμοι και σφετεριστές –κατά τους πρώτους. Λίγους μήνες πριν η Μυρσίνη Λοΐζου απαγόρευε στο ΠΑΣΟΚ να χρησιμοποιεί στις κομματικές συγκεντρώσεις του ΠΑΣΟΚ το τραγούδι του πατέρα της «Καλημέρα Ήλιε».

Ιδίως η ποίηση, έτσι όπως λόγω αποσπασματικότητας και συμπυκνωμένου λόγου ενδείκνυται για ερμηνείες κατά το δοκούν και ασαφείς υποκειμενικότητες, αποτελεί πρόσφορο έδαφος για παντός είδους –και όχι μόνο νοηματικές­­–  καπηλείες.

Η μοίρα που επιφυλάσσει η έρμη η αποδοχή στους ποιητές, όταν σπανίως κάνει τη χάρη να τους επισκεφτεί, είναι αδυσώπητη. Ο καθείς μπορεί ηθελημένα ή αθέλητα να ασελγεί ποικιλοτρόπως εις το σώμα της ποίησης. Βέβαια και σε κανέναν δεν ανήκουν αποκλειστικά οι Νομπελίστες μας. Αλλά όταν η ποίηση χρησιμοποιείται για οποιονδήποτε άλλο σκοπό πλην του αρχικού –την επίκληση στο συναίσθημα­– όταν την κινητοποιούμε για οποιαδήποτε άλλη ωφέλεια αυτό δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ασέλγεια;

 «Και τι ακριβώς εννοούσε ο Ελύτης όταν έγραφε για τον ελληνικό λαό» αναρωτιέται στη διαφήμιση ο Σαμαράς. Λαό, όμως, και όχι έθνος, όπως διατείνεται απροκάλυπτα η διαφήμιση. Ναι, αλήθεια τι εννοούσε ο Ελύτης; Τι ήθελε να πει ο ποιητής; Το χιλιοδιατυπωμένο κλισέ ερώτημα που στη σκιά του υποφώσκουν ένα σωρό παρανοήσεις. Το σίγουρο είναι ότι ο Ελύτης αναφερόταν μόνο στον ελληνικό λαό. Σε συνέντευξή του το 1958 στον Ρένο Αποστολίδη στην εφημερίδα «Ελευθερία», σε ερώτηση για το τι φταίει για την κακοδαιμονία της ελληνικής ζωής είχε πει: «Από τι πάσχουμε κυρίως; Θα σας το πως αμέσως: από μια μόνιμο, πλήρη και κακοήθη ασυμφωνία μεταξύ του πνεύματος της εκάστοτε ηγεσίας μας και του ήθους που χαρακτηρίζει τον βαθύτερο ψυχικό πολιτισμό του ελληνικού λαού στο σύνολό του!». Το σε πόσες οργιές βάθος έχει φτάσει σήμερα είναι ένα άλλο στοίχημα που ο καιρός θα αναδείξει.

Και συνεχίζει: «Από την ημέρα που έγινε η Ελλάδα κράτος, έως σήμερα, οι πολιτικές πράξεις θα έλεγε κανείς ότι σχεδιάζονται και εκτελούνται ερήμην των αντιλήψεων για τη ζωή, και γενικότερα των ιδανικών που είχε διαμορφώσει ο Ελληνισμός μέσα στην υγιή κοινοτική του οργάνωση και στην παράδοση των μεγάλων αγώνων για την ανεξαρτησία του».

«Η Ελλάδα θα τα καταφέρει» το κεντρικό σύνθημα της καμπάνιας της ΝΔ. Η Ελλάδα μπορεί και να τα καταφέρει αλλά το εδώ και καιρό νεκρό πολιτικό σύστημα –στο σύνολό του και πέρα από κόμματα­– όπως το ξέραμε, που όζει με την αποφορά του σίγουρα όχι. Λες και τονίζει ο ίδιος ο αρχηγός με την παρουσία του την αντίφαση που διέκρινε ο Ελύτης, ενώ αποσκοπεί, ελέω εκλογικής μάχης, να καρπωθεί τα οφέλη του ονόματός του.

Και μου θύμισε κάποιους φιλολόγους του σχολείου που στο πνεύμα του πως διδάσκεται η λογοτεχνία στα καθ’ ημάς μπορούσαν να σε κάνουν να νιώσεις μέχρι και απέχθεια για την ποίηση. Αυτό θυμίζει και στη διαφήμιση ο Σαμαράς. Καθηγητή –βοηθάει και το φυζίκ– που δίνει μάθημα περί πατριωτισμού μπροστά από πίνακα παρουσιάσεων και στο φόντο να παρελαύνουν σωρηδόν τα σύμβολα. Σαν μάθημα πατριδογνωσίας με εθνικοπατριωτικές κορώνες που δεν μπορεί παρά να κλείσει με ένα ποιητικό φοντανάκι που σου προσφέρεται στο τέλος. Η ποίηση πάντα το επιστέγασμα  –με αρνητική χροιά εδώ γιατί έχει και τη θετική του.

Μην τρομάξουμε τον κόσμο λοιπόν. Γιατί η Ελλάδα του Ελύτη ουδεμία σχέση έχει με την Ελλάδα της αδιαφάνειας, των μικρόνοων, της στενομυαλιάς, της πατριδοκαπηλείας και της περιχαράκωσης αλλά με την Ελλάδα της υπέρβασης, της διαύγειας, της γνησιότητας, του κοσμοπολιτισμού. Ο Ελύτης μίλησε για πολλά, μίλησε και για μια ζωή που δε θα έχει ανάγκη από υποσημειώσεις, αλλά επίπονος αυτός ο αφορισμός, δε μας βολεύει και πολύ.

Ψιλά γράμματα βέβαια αυτά για τους συμβούλους επικοινωνίας των κομμάτων που δεν τους απασχολούν τέτοιες λεπτομέρειες, όταν οι προγραμματικές θέσεις πάνε περίπατο λίγο πριν την τελική στροφή, επιδιώκοντας να προσελκύσουν τα δεξιόστροφα ρεύματα που όλο και ξεφεύγουν προς άλλες κατευθύνσεις. Και έτσι καταλήγουμε σε μια πιο εθνικιστική προσέγγιση, επικεντρώνοντας στα σύμβολα, όπως επιλέγουμε να τα ερμηνεύουμε κατά περίσταση.

Το θυμικό του ψηφοφόρου ασφαλώς και στοχεύουν τέτοιες ενέργειες. Αν και οι σύμβουλοι θα έπρεπε να γνωρίζουν ότι ο Ελύτης είχε πει και το εξής:

«Προσοχή στη συγκίνηση. Αν είναι γόησσα, δεν παύει να ’ναι και ρουφιάνα.»

Οπτική Γωνία
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Γιατί οι διεθνείς συγκυρίες δεν ευνοούν την Ελλάδα;

Οπτική Γωνία / Γιατί οι διεθνείς συγκυρίες δεν ευνοούν την Ελλάδα;

Από την Ουκρανία και την κρίση στη Γαλλία μέχρι τις αποφάσεις Τραμπ, η Ευρώπη περνάει κρίση ταυτότητας. Πώς επηρεάζεται η χώρα μας; Μιλά στη LiFO ο Σωτήρης Ντάλης, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης του τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Χωρίς αναισθητικό, χωρίς δικαιώματα: Τι συμβαίνει με τις θρησκευτικές σφαγές στην Ελλάδα;

Ρεπορτάζ / Χωρίς αναισθητικό: Τι συμβαίνει με τις θρησκευτικές σφαγές για halal και kosher στην Ελλάδα;

Παρά τις προσπάθειες νομιμοποίησης του εβραϊκού και ισλαμικού τρόπου σφαγής των ζώων χωρίς αναισθητοποίηση, το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα δεν έχει αλλάξει. Η σχεδιαζόμενη Εθνική Στρατηγική Halal επαναφέρει το θέμα.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Κάποτε στην Αμερική…

Ακροβατώντας / Η αμερικανική δημοκρατία οδεύει προς το τέλος της

Η κυβέρνηση Τραμπ έχει επιδοθεί σε ανελέητο κυνηγητό όσων αμφισβητούν την αλήθεια της. Κυνηγάει δημοσιογράφους, παρουσιαστές, ακτιβιστές, αντιφρονούντες, δικαστές, όποιον τολμήσει να την αμφισβητήσει.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
H εξέγερση της «κανονικότητας»

Οπτική Γωνία / H εξέγερση της «κανονικότητας»

Μια τάση που θέλει να προσελκύσει μετριοπαθή ακροατήρια, αντλώντας από μια ψευδή εκδοχή της Ιστορίας, η οποία θέλει τον δυτικό πολιτισμό να υποφέρει ή να παρακμάζει γιατί τάχα έπεσε θύμα του ανθρωπισμού του.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
EPEJERGAS HIV/AIDS: Σύντομα θα αποτελεί παρελθόν;

Οπτική Γωνία / HIV/AIDS: Σύντομα θα αποτελεί παρελθόν;

Οι κρίσιμοι σταθμοί μιας δύσκολης πορείας που ξεκίνησε το 1981, οπότε πιστοποιήθηκαν τα πρώτα κρούσματα HIV, μέχρι σήμερα, που στόχος πια είναι η πλήρης ύφεση της νόσου, με ορίζοντα την επίτευξη της ίασης.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Πάνος Ρούτσι: Ο απεργός πείνας που συγκλονίζει την Ελλάδα

Οπτική Γωνία / Πάνος Ρούτσι: Ο απεργός πείνας που συγκλονίζει την Ελλάδα

Επιστρατεύοντας το ύστατο μέσο πίεσης, ο Πάνος Ρούτσι ζητά δικαιοσύνη για τα Τέμπη και άδεια για να ξεθάψει το παιδί που έχασε στο μοιραίο τρένο, ώστε να ταυτοποιηθεί και να γίνουν τοξικολογικές εξετάσεις.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τα drones μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη: Η Κίνα αλλάζει την παγκόσμια ασφάλεια

Οπτική Γωνία / Από τα drones μέχρι το AI: Η Κίνα αλλάζει την παγκόσμια ασφάλεια

Πώς η στρατιωτική άνοδος της Κίνας και η στρατηγική σύμπλευση με τη Ρωσία διαμορφώνουν τις ευρωπαϊκές και παγκόσμιες προκλήσεις για την ασφάλεια; Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Τζέφρι Σακς: «Ο Τραμπ είναι διχαστικός και επικίνδυνος»

Οπτική Γωνία / Τζέφρι Σακς: «Ο Τραμπ είναι διχαστικός και επικίνδυνος»

Γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες μοιάζουν πιο διχασμένες από ποτέ; Και πού οφείλεται η άνοδος της πολιτικής βίας; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Οικονομικών και διευθυντής του Κέντρου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αντιδράσεις στην Πάρο για την τουριστική επένδυση στις Κολυμπήθρες ή Συλλογή υπογραφών κατά της στρατηγικής επένδυσης στην Πάρο

Ρεπορτάζ / Στις Κολυμπήθρες της Πάρου θα χτιστεί ένα τεράστιο ξενοδοχείο. Γιατί;

Η τοπική κοινωνία αντιδρά στην κατασκευή μεγάλου τουριστικού συγκροτήματος, προειδοποιώντας για αλλοίωση του τοπίου και επιβάρυνση των ήδη πιεσμένων υποδομών του νησιού.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Βαθαίνει η κρίση εμπιστοσύνης, αλλά κανένας δεν πτοείται 

Βασιλική Σιούτη / Βαθαίνει η κρίση εμπιστοσύνης, αλλά κανένας δεν πτοείται 

Στην Ελλάδα η κοινή γνώμη έχει τη χειρότερη άποψη για τα πολιτικά κόμματα της χώρας, αλλά αυτό δεν μοιάζει να πτοεί κανέναν, παρά τον υπαρκτό κίνδυνο απονομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Ο Γιάννης Σίνα Ούγκο Αντετοκούνμπο…

Ακροβατώντας / Ο Γιάννης Σίνα Ούγκο Αντετοκούνμπο και ο κάθε Γιάννης

Σαν αυτόν υπάρχουν χιλιάδες ακόμα άνθρωποι που ζουν στη χώρα μας, πολλές χιλιάδες «καταραμένοι» που για διάφορους λόγους έφτασαν και φτάνουν ως εδώ με κάτι καρυδότσουφλα, σε μια προσπάθεια να επιβιώσουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Η φωτιά στο Γηροκομείο Πατρών και τα πορίσματα που αλλάζουν τα δεδομένα

Ρεπορτάζ / Η φωτιά στο Γηροκομείο Πατρών και τα πορίσματα που αλλάζουν τα δεδομένα

Ενώ τα πορίσματα της Πυροσβεστικής δεν εντοπίζουν στοιχεία εμπρησμού, δύο φοιτητές εξακολουθούν να κρατούνται προσωρινά για τη φωτιά στην περιοχή του Γηροκομείου Πατρών, με την υπόθεση να ξυπνά μνήμες από παλαιότερες δικαστικές πλάνες.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ