«Τι ακριβώς εννοούσε ο Ελύτης»; Από την Ειρήνη Γιαννάκη.

 «Τι ακριβώς εννοούσε ο Ελύτης»; Από την Ειρήνη Γιαννάκη. Facebook Twitter
"Προσοχή στη συγκίνηση. Αν είναι γόησσα, δεν παύει να ’ναι και ρουφιάνα."
0

Το πλέον πρόσφατο τηλεοπτικό σποτ της ΝΔ, λίγο πριν κόψει το νήμα του προεκλογικού τερματισμού, με κεντρικό πρόσωπο τον Αντώνη Σαμαρά και  ενδεδυμένο με τον κατάλληλο για την περίσταση εθνικοπατριωτικό μανδύα, ανάμεσα σε άλλα σύμβολα περιέχει και τη μορφή του Οδυσσέα Ελύτη να συνοδεύει τους συγκεκριμένους στίχους από τον «Ήλιο τον Πρώτο»:

Κι ας μας φωνάζουν αεροβάτες
Φίλε μου όσοι δεν ένιωσαν ποτέ με τι
Σίδερο με τι πέτρες τι αίμα τι φωτιά
Χτίζουμε ονειρευόμαστε και τραγουδούμε!

Συνδράμουν κι αυτοί στο κλιμακούμενο κύμα ανάτασης του σποτ ύστερα από ιστορικά μνημεία, επιφανείς προσωπικότητες, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, το Βενιζέλο, τη Μαρία Κάλλας, κάτι από Βυζάντιο, κάτι από Μακεδονομάχους και την Αγία Σοφία χωρίς τους μιναρέδες –όταν και τα Computer Graphics ακόμα επιστρατεύονται στον εικονικό μεγαλοϊδεατισμό του γένους.

Πολλές οι αντιδράσεις που προκλήθηκαν, μαζί και της Ιουλίτας Ηλιοπούλου, συντρόφου του και διαχειρίστριας των πνευματικών δικαιωμάτων του, η οποία ζήτησε να αποσυρθεί η φωτογραφία του λέγοντας ότι «η ποίηση, το ήθος και η σκέψη του Ελύτη αποτελούν εθνικό κεφάλαιο υψίστης σημασίας και όχι ιδιοκτησία κανενός κόμματος». 

Φαίνεται πληρώνουμε ακόμα το γεγονός ότι πριν 19 χρόνια ο Ελύτης έδωσε την υποστήριξή του –και την έμπνευση για την ονομασία– στην τότε ανερχόμενη και φερέλπιδα Πολιτική Άνοιξη του Αντώνη Σαμαρά. Λες και αυτό του έδωσε a priori το χρίσμα να καρπώνεται ισοβίως αυτήν την τιμή, ο Σαμαράς συχνά τον μνημονεύει σε ομιλίες του απαγγέλλοντας στίχους ενώ είχε απευθύνει και χαιρετισμό σε εκδήλωση του Ινστιτούτου Δημοκρατίας για τον Οδυσσέα Ελύτη τον περασμένο Δεκέμβριο.

Το πώς οικειοποιείται κανείς στην πολιτική ένα έργο τέχνης ή ένα πολιτιστικό αγαθό είναι μια μεγάλη συζήτηση, που δυσχεραίνει όσο μεγαλώνει και η μυθολογία που κρύβεται από πίσω. Το τι ανήκει και σε ποιον είναι μια διελκυστίνδα που συχνά σέρνουν κληρονόμοι και σφετεριστές –κατά τους πρώτους. Λίγους μήνες πριν η Μυρσίνη Λοΐζου απαγόρευε στο ΠΑΣΟΚ να χρησιμοποιεί στις κομματικές συγκεντρώσεις του ΠΑΣΟΚ το τραγούδι του πατέρα της «Καλημέρα Ήλιε».

Ιδίως η ποίηση, έτσι όπως λόγω αποσπασματικότητας και συμπυκνωμένου λόγου ενδείκνυται για ερμηνείες κατά το δοκούν και ασαφείς υποκειμενικότητες, αποτελεί πρόσφορο έδαφος για παντός είδους –και όχι μόνο νοηματικές­­–  καπηλείες.

Η μοίρα που επιφυλάσσει η έρμη η αποδοχή στους ποιητές, όταν σπανίως κάνει τη χάρη να τους επισκεφτεί, είναι αδυσώπητη. Ο καθείς μπορεί ηθελημένα ή αθέλητα να ασελγεί ποικιλοτρόπως εις το σώμα της ποίησης. Βέβαια και σε κανέναν δεν ανήκουν αποκλειστικά οι Νομπελίστες μας. Αλλά όταν η ποίηση χρησιμοποιείται για οποιονδήποτε άλλο σκοπό πλην του αρχικού –την επίκληση στο συναίσθημα­– όταν την κινητοποιούμε για οποιαδήποτε άλλη ωφέλεια αυτό δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ασέλγεια;

 «Και τι ακριβώς εννοούσε ο Ελύτης όταν έγραφε για τον ελληνικό λαό» αναρωτιέται στη διαφήμιση ο Σαμαράς. Λαό, όμως, και όχι έθνος, όπως διατείνεται απροκάλυπτα η διαφήμιση. Ναι, αλήθεια τι εννοούσε ο Ελύτης; Τι ήθελε να πει ο ποιητής; Το χιλιοδιατυπωμένο κλισέ ερώτημα που στη σκιά του υποφώσκουν ένα σωρό παρανοήσεις. Το σίγουρο είναι ότι ο Ελύτης αναφερόταν μόνο στον ελληνικό λαό. Σε συνέντευξή του το 1958 στον Ρένο Αποστολίδη στην εφημερίδα «Ελευθερία», σε ερώτηση για το τι φταίει για την κακοδαιμονία της ελληνικής ζωής είχε πει: «Από τι πάσχουμε κυρίως; Θα σας το πως αμέσως: από μια μόνιμο, πλήρη και κακοήθη ασυμφωνία μεταξύ του πνεύματος της εκάστοτε ηγεσίας μας και του ήθους που χαρακτηρίζει τον βαθύτερο ψυχικό πολιτισμό του ελληνικού λαού στο σύνολό του!». Το σε πόσες οργιές βάθος έχει φτάσει σήμερα είναι ένα άλλο στοίχημα που ο καιρός θα αναδείξει.

Και συνεχίζει: «Από την ημέρα που έγινε η Ελλάδα κράτος, έως σήμερα, οι πολιτικές πράξεις θα έλεγε κανείς ότι σχεδιάζονται και εκτελούνται ερήμην των αντιλήψεων για τη ζωή, και γενικότερα των ιδανικών που είχε διαμορφώσει ο Ελληνισμός μέσα στην υγιή κοινοτική του οργάνωση και στην παράδοση των μεγάλων αγώνων για την ανεξαρτησία του».

«Η Ελλάδα θα τα καταφέρει» το κεντρικό σύνθημα της καμπάνιας της ΝΔ. Η Ελλάδα μπορεί και να τα καταφέρει αλλά το εδώ και καιρό νεκρό πολιτικό σύστημα –στο σύνολό του και πέρα από κόμματα­– όπως το ξέραμε, που όζει με την αποφορά του σίγουρα όχι. Λες και τονίζει ο ίδιος ο αρχηγός με την παρουσία του την αντίφαση που διέκρινε ο Ελύτης, ενώ αποσκοπεί, ελέω εκλογικής μάχης, να καρπωθεί τα οφέλη του ονόματός του.

Και μου θύμισε κάποιους φιλολόγους του σχολείου που στο πνεύμα του πως διδάσκεται η λογοτεχνία στα καθ’ ημάς μπορούσαν να σε κάνουν να νιώσεις μέχρι και απέχθεια για την ποίηση. Αυτό θυμίζει και στη διαφήμιση ο Σαμαράς. Καθηγητή –βοηθάει και το φυζίκ– που δίνει μάθημα περί πατριωτισμού μπροστά από πίνακα παρουσιάσεων και στο φόντο να παρελαύνουν σωρηδόν τα σύμβολα. Σαν μάθημα πατριδογνωσίας με εθνικοπατριωτικές κορώνες που δεν μπορεί παρά να κλείσει με ένα ποιητικό φοντανάκι που σου προσφέρεται στο τέλος. Η ποίηση πάντα το επιστέγασμα  –με αρνητική χροιά εδώ γιατί έχει και τη θετική του.

Μην τρομάξουμε τον κόσμο λοιπόν. Γιατί η Ελλάδα του Ελύτη ουδεμία σχέση έχει με την Ελλάδα της αδιαφάνειας, των μικρόνοων, της στενομυαλιάς, της πατριδοκαπηλείας και της περιχαράκωσης αλλά με την Ελλάδα της υπέρβασης, της διαύγειας, της γνησιότητας, του κοσμοπολιτισμού. Ο Ελύτης μίλησε για πολλά, μίλησε και για μια ζωή που δε θα έχει ανάγκη από υποσημειώσεις, αλλά επίπονος αυτός ο αφορισμός, δε μας βολεύει και πολύ.

Ψιλά γράμματα βέβαια αυτά για τους συμβούλους επικοινωνίας των κομμάτων που δεν τους απασχολούν τέτοιες λεπτομέρειες, όταν οι προγραμματικές θέσεις πάνε περίπατο λίγο πριν την τελική στροφή, επιδιώκοντας να προσελκύσουν τα δεξιόστροφα ρεύματα που όλο και ξεφεύγουν προς άλλες κατευθύνσεις. Και έτσι καταλήγουμε σε μια πιο εθνικιστική προσέγγιση, επικεντρώνοντας στα σύμβολα, όπως επιλέγουμε να τα ερμηνεύουμε κατά περίσταση.

Το θυμικό του ψηφοφόρου ασφαλώς και στοχεύουν τέτοιες ενέργειες. Αν και οι σύμβουλοι θα έπρεπε να γνωρίζουν ότι ο Ελύτης είχε πει και το εξής:

«Προσοχή στη συγκίνηση. Αν είναι γόησσα, δεν παύει να ’ναι και ρουφιάνα.»

Οπτική Γωνία
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Κι ύστερα γίναμε ωραία φωτογραφία…» που τη ζωντάνεψε το AI / Ποιος θα ήθελε να δει τους νεκρούς του να «ζωντανεύουν»; / AI, η αθανασία σού πάει πολύ / Ο θάνατος στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης 

Οπτική Γωνία / Ποιος θα ήθελε να δει τους νεκρούς του να «ζωντανεύουν»;

Οι φωτογραφίες νεκρών αγαπημένων μας αποκτούν «ζωή» μέσω εφαρμογών AI. Πώς αλλάζει η Τεχνητή Νοημοσύνη τον τρόπο που βλέπουμε τον θάνατο σήμερα και ποια διλήμματα και φιλοσοφικά ερωτήματα θέτει;
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Οι διακοπές που δεν κάναμε φέτος

Ρεπορτάζ / Οι διακοπές που δεν κάναμε φέτος

Με τους μισθούς καθηλωμένους και τα κόστη των διακοπών να έχουν ξεφύγει, οι μεγάλες καλοκαιρινές εξορμήσεις που συνηθίζαμε μέχρι πρόσφατα, κατέληξαν σε «long weekends» για πολλούς, ενώ για άλλους ούτε καν αυτό δεν είναι πια επιλογή.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Βέτο τριών υπουργείων για τη Βασιλίσσης Όλγας – Αμετακίνητος ο Χάρης Δούκας

Αθήνα / Βέτο τριών υπουργείων για τη Βασιλίσσης Όλγας – Αμετακίνητος ο Χάρης Δούκας

Σε τροχιά μετωπικής σύγκρουσης μεταξύ κεντρικής διοίκησης και Δήμου Αθηναίων βρίσκεται πλέον το θέμα της λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας, μετά την απόφαση του δημοτικού συμβουλίου να προχωρήσει, κατά πλειοψηφία, στην επαναφορά της κυκλοφορίας οχημάτων και στη μετατροπή της σε δρόμο ήπιας κυκλοφορίας.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Η Νέα Δημοκρατία και οι δύο επιστροφές που θέλει

Ρεπορτάζ / Η Νέα Δημοκρατία και οι δύο επιστροφές που θέλει

Κάποιοι ελπίζουν στην επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και άλλοι ζητάνε την επιστροφή του Γρηγόρη Δημητριάδη. Οι πληροφορίες της LiFO επιβεβαιώνουν τις συζητήσεις για την επιστροφή του Δημητριάδη, αλλά στο κόμμα και όχι στο Μαξίμου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Μετανάστες, ΜΚΟ και δικαιώματα στο στόχαστρο – η κυβέρνηση νομοθετεί τον αποκλεισμό

Οπτική Γωνία / Μετανάστες, ΜΚΟ και δικαιώματα στο στόχαστρο – η κυβέρνηση νομοθετεί τον αποκλεισμό

Η κυβέρνηση σκληραίνει ακόμα περισσότερο την αντιμεταναστευτική της πολιτική, στοχοποιώντας επιπλέον ξανά τις ΜΚΟ, ευτυχώς όμως όχι χωρίς «αντίλογο», παρά την απουσία ικανής αντιπολίτευσης και σε αυτό το πεδίο. 
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Με απειλούν από τις ΗΠΑ επειδή λέω “Free Palestine”»

Οπτική Γωνία / «Δέχομαι απειλές από τις ΗΠΑ επειδή λέω “Free Palestine”»

Η Ιωάννα Αλυγιζάκη μιλά για το γράμμα που έλαβε στο μαγαζί της στα Χανιά ενώ ο πρώην πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών Μίνος Μωυσής σχολιάζει τις συνέπειες του περιστατικού και περιγράφει την ανησυχία του για τη μισαλλοδοξία στην Ελλάδα. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Δυο καράβια των παιδικών χρόνων

Οπτική Γωνία / Η αριστοκρατική Μαριλένα και η τραχιά Μυρτιδιώτισσα όργωσαν τις ελληνικές θάλασσες, αφήνοντας το στίγμα τους

Βίος και πολιτεία δυο καραβιών που έγραψαν τη δική τους ξεχωριστή ιστορία στα όχι άγνωστα αλλά και όχι πάντοτε ήρεμα νερά της Ελλάδας.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
«Η μόνη καλλιέργεια που σώθηκε είναι της καταναλωτικής πλάνης»

Ρεπορτάζ / «Η μόνη καλλιέργεια που σώθηκε είναι της καταναλωτικής πλάνης»

Ο συγγραφέας Γιάννης Μακριδάκης, που ζει στη Χίο και καλλιεργεί εκεί ο ίδιος τη δική του γη, περιγράφει στη LiFo την καθημερινότητα, που έχει αλλάξει ριζικά μετά τις φωτιές, και την προσπάθεια των κατοίκων να σταθούν ξανά στα πόδια τους.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Θα λήξει τον πόλεμο στην Ουκρανία ο Τραμπ και με ποιους όρους;

Βασιλική Σιούτη / Θα λήξει τον πόλεμο στην Ουκρανία ο Τραμπ και με ποιους όρους;

Πώς θα τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία και πόσο κοντά βρισκόμαστε σε αυτό το τέλος; Τραμπ και Πούτιν μοιάζουν αποφασισμένοι, αλλά ο Ζελένσκι και οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν βιάζονται.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Μαζωνάκης: Το χρονικό μιας (ακόμα) διαπόμπευσης

Οπτική Γωνία / Μαζωνάκης: Το χρονικό μιας (ακόμα) διαπόμπευσης

Αν έβγαζε κάποιος ένα συμπέρασμα από τον χειρισμό της υπόθεσης αυτής, θα έλεγε πως «όλα ήταν ένα λάθος». Ένα λάθος το οποίο πολλοί δεν το βλέπουν ως τέτοιο, καθώς θεωρούν αυτονόητο να μαθαίνουν πληροφορίες για τις ζωές των άλλων, ακόμα και αν αυτές έχουν δυσκολίες και απαιτούν σεβασμό.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Για τους «εμπρηστές της Πάτρας»: Ιδεολογικές καταχρήσεις μιας φωτογραφίας

Οπτική Γωνία / Για τους «εμπρηστές της Πάτρας»: Ιδεολογικές καταχρήσεις μιας φωτογραφίας

Από που προκύπτει το αναρχικό, πόσο μάλλον κάποιο «κομμουνιστικό» προφίλ των «εμπρηστών»; Από ένα σκουλαρίκι, την είδηση για το χασίς και τα τσίπουρα, τα ρούχα που είναι αυτά που συναντάς σε πλήθος εικοσάρηδων σε πλατείες και δρόμους της χώρας;
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ