Το 2006 έφτασε στα χέρια μου ένα βιβλίο του δημοσιογράφου Βασίλη Τσακίρογλου με τον τίτλο «Ayrton Senna: Adeus», που ολοκληρώθηκε τελικά σε δύο τόμους, 1200 σελίδων συνολικά. Πάντα μου φάνταζε υπερβολή και ο βαρύγδουπος τίτλος και ο όγκος του. Έστω κι αν πρόκειται για τη βιογραφία του διασημότερου πιλότου της Formula 1, που πέθανε σε ηλικία 34 ετών και ο τραγικός του θάνατος του, όπως ήταν φυσικό, τον μετέτρεψε σε θρύλο. Μέχρι που το «Senna», ένα ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε πριν λίγες μέρες στις Νύχτες Πρεμιέρας με έκανε να αλλάξω άρδην γνώμη. Γιατί πήγα πιστεύοντας πως θα δω μια ταινία για ένα μύθο και αντί γι' αυτό είδα έναν άνθρωπο, χωρίς όμως να έχει ξεθωριάσει ούτε σπιθαμή από τη λάμψη του. Και δεν δηλώνω καν φαν της F1...
Το «Senna», σε σκηνοθεσία του Βρετανού Asif Kapadia, κέρδισε φέτος το Βραβείο Κοινού στο φεστιβάλ ανεξάρτητων παραγωγών του Σάντανς και έχει βάλει πλώρη και για τις λίστες των επόμενων Όσκαρ. Η ταινία παρακολουθεί την εξέλιξη του Βραζιλιάνου Ayrton Senna da Silva από το 1984 που έκανε το ντεμπούτο του στη F1 με την άσημη Toleman –για να μεταπηδήσει κατά σειρά στις Lotus, McLaren και Williams– τις κόντρες με τον μεγάλο του αντίπαλο τον Γάλλο Alain Prost, την κούρσα προς την κορυφή με τα τρία παγκόσμια πρωταθλήματα, τις 33 νίκες σε Grand Prix, τις 65 pole positions και το δραματικό τέλος την Πρωτομαγιά του 1994 στην πίστα της Ίμολα, στο Grand Prix του San Marino.
Η αφήγηση πραγματοποιείται μέσα από αρχειακό υλικό, ευφυέστατα μονταρισμένο και επιλεγμένο μέσα από χιλιάδες ώρες προβολής, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου παρουσιάζεται για πρώτη φορά στη δημοσιότητα. Πλάνα αγώνων, συνεντεύξεις τύπου, meeting παραγόντων, home videos με προσωπικές στιγμές, τηλεοπτικές εκπομπές, σε μια καταιγιστική ροή, διανθίζονται από συνεντεύξεις ανθρώπων που τον έζησαν από κοντά, σε voice-over πάντα και χωρίς να προβάλλονται οι ίδιοι.
Νιώθεις σαν να μπαίνεις στα άδυτα των αδύτων της F1. Είσαι μέσα στο cockpit και νιώθεις την υπερπροσπάθεια, τρέχεις μαζί με τον Senna, ακούς τους τροχούς που αφηνιάζουν στην άσφαλτο. Τα άγρια ουρλιαχτά χαράς που ακούγονται από την ενσωματωμένη κάμερα τη στιγμή που τερματίζει δονούν και σένα.
Η ταινία εστιάζει στην αιώνια αντιπαλότητά του με τον Prost, που έκανε ακόμα πιο δημοφιλές το άθλημα. Το ύφος του στις πρώτες συνεντεύξεις είναι άνετο, χωρίς αλαζονεία, σε αντίθεση με τον αρχικά ομόσταυλο του στην McLaren, που δεν μπορεί να κρύψει το φόβο του. Εκπροσωπούν δύο διαφορετικές σχολές. Από τη μια οι πολιτικοί ελιγμοί και η αποφυγή του κινδύνου του Prost, από την άλλη η έμπνευση του Senna με focus μόνο στη νίκη. Μια μονομαχία γιγάντων που επαναλαμβάνεται αέναα σε όλα τα πεδία, από την τέχνη μέχρι τον μηχανοκίνητο αθλητισμό. Ο νέος που κουβαλά κάτι φρέσκο κι ο παλιός που προσπαθεί να διατηρήσει τα κεκτημένα. Απλά στις πίστες οι προνομιακές γραμμές εκκίνησης είναι οριοθετημένες...
Η βροχή για τον μάγο της πρόσφυσης ήταν το καλύτερο του. Η ειδοποιός διαφορά φάνηκε από την αρχή της καριέρας του όταν μετέτρεψε σε προτέρημα την αδυναμία των άλλων. Στο Grand Prix του Μονακό η καταρρακτώδης βροχή που εξουδετέρωσε όλους τους αντιπάλους αυτόν τον ανέδειξε και τον έκανε να χορεύει στη βρεγμένη πίστα.
Το «Senna» αποτελεί λαμπρό παράδειγμα για το πώς θα έπρεπε να είναι τα ντοκιμαντέρ και οι βιογραφικές ταινίες αυτού του τύπου. Συνήθως, είτε βλέπουμε έναν ωραιοποιημένο μύθο και αναρωτιόμαστε για τα μη εμφανή τρωτά του σημεία, είτε παρακολουθούμε μια δήθεν απομυθοποίηση, που μοιάζει να έχει μοναδικό σκοπό να αποκαθηλώσει αλλά και πάλι χωρίς να πείθει.
Εδώ αντίθετα έχουμε ισορροπία σε τεντωμένο σκοινί. Ο Senna δείχνει γήινος χωρίς αυτό απαραίτητα να σημαίνει αδυναμία και αποδόμηση της εικόνας του και συγκινεί με την αλήθεια του, χωρίς να εκτρέπεται προς το μελό. Ο Kapadia σκηνοθετεί μια κατά βάσιν συγκινητική και ανθρώπινη ταινία κι ας έχει για ήρωες ακριβοπληρωμένους παγκόσμιους σταρ και μονοθέσια.
1Ο4 λεπτά προβολής, εξ ολοκλήρου από αρχειακό υλικό, χωρίς καθόλου δραματοποίηση; Θα περίμενε κανείς πως ένας αμύητος στη F1 θα κουραζόταν. Το αντίθετο συμβαίνει. Δεν χρειάζεται κανείς να γνωρίζει καν στοιχεία της ζωής του για να τον συνεπάρει η δράση. Στην πρώτη προβολή στον Δαναό 1 το αποτέλεσμα ήταν το πλήθος στην κατάμεστη αίθουσα να γελά, να δακρύζει, να επευφημεί τις εκρήξεις του και να χειροκροτεί στο τέλος λυτρωμένο. Δυστυχώς, μετά από δύο προβολές στις Νύχτες Πρεμιέρας η ταινία μάλλον δε θα πάρει διανομή για τις ελληνικές αίθουσες.
.jpg)
Όταν έχεις ένα τέτοιο σπάνιο υλικό, έναν χαρισματικό πρωταγωνιστή και το χειρίζεσαι με άψογο τρόπο, τότε δεν μπορεί παρά το αποτέλεσμα να είναι εκρηκτικό.
Πίσω από αυτή την ταινία που μιλά για το πάθος του Senna κρύβεται και το πάθος κάποιων άλλων για τη F1: του σκηνοθέτη και του σεναριογράφου και παραγωγού Manish Pandey, οι οποίοι έδωσαν αγώνα για να αποσπάσουν την έγκριση της οικογένειας και την πρόσβαση στα αρχεία της F1.
Τα πλάνα κινηματογραφούν τον Senna με τις αναπόφευκτες φωτοσκιάσεις του. Βλέπεις ένα μείγμα αυθορμητισμού και star quality, αίσθησης φυσικής υπεροχής και σεμνότητας, ανεπιτήδευτης γοητείας και αθωότητας. Εύθραστος και δυνατός μαζί, ριψοκίνδυνος αλλά και με αίσθηση θνητότητας, φιλάνθρωπος για τα παιδιά της Βραζιλίας αν και από προνομιούχα οικογένεια ο ίδιος, πιστός στις αρχές του αλλά και με αμφιλεγόμενες τακτικές προς τους αντιπάλους του. Εκλογίκευση και ευφυΐα στην τεχνική αλλά και βαθιά πίστη στο θεό και μεταφυσική.
Παρ' όλες τις αντιφάσεις του κατάφερε κάπου να χωρέσει το όνειρο και τον ενθουσιασμό και γι' αυτό προκαλούσε εκδηλώσεις λατρείας. Όταν τον ρωτούν με ποιον αντίπαλο χαιρόταν να αγωνίζεται περισσότερο δεν αναφέρει κανέναν από τους τρομερούς άσους της F1 παρά έναν οδηγό αγώνων go-kart, όταν δεν ήταν στο προσκήνιο ακόμα παρά μόνο η χαρά της νίκης.
Η μεγαλύτερη τραγωδία δεν είναι ο θάνατός του. Είναι ίσως το γεγονός ότι δεν μπορούσε να ξεφύγει από την μοίρα των «μεγάλων», από ό,τι τον έσπρωχνε προς το πάθος του και την ένθεη τρέλα του. Ξεχνούσε τα πάντα στο cockpit και το μόνο που λαχταρούσε ήταν να δει την καρό σημαία. Λίγο πριν τον τελευταίο του αγώνα ο γιατρός του τον ρωτά: «Είσαι τρεις φορές παγκόσμιος πρωταθλητής. Σ' αρέσει το ψάρεμα. Γιατί δεν τα εγκαταλείπεις όλα να πάμε για ψάρεμα; Δεν σου αρκεί;». Και ο Ayrton απαντά: «Δεν μπορώ να εγκαταλείψω. Είναι στο αίμα μου. Πρέπει να συνεχίσω».
Η ταινία αφήνει να διαφανεί αυτό που υποψιαζόμαστε, πως το ίχνος που αφήνουν πίσω τους άνθρωποι σαν κι αυτόν δεν είναι ποτέ μόνο θέμα επιτυχίας και τίτλων. Αντίπαλοι του με περισσότερους τίτλους, όπως ο Schumacher, δεν ασκούσαν την ίδια μαγεία στα πλήθη. Είναι τελικά λιγότερο μια ταινία για τη F1 και περισσότερο μια πραγματεία για τα συστατικά από τα οποία φτιάχνονται οι προσωπικότητες που λατρεύονται και μισούνται με την ίδια ένταση, γιατί έχουν ξεπεράσει κατά πολύ κάποια όρια.
Τον ακούς να λέει: «Είμαστε φτιαγμένοι από συναισθήματα, ουσιαστικά όλοι αυτά αναζητούμε, το ζήτημα είναι να βρεις τρόπο να τα βιώσεις. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να τα βιώσεις. Ίσως ένα συγκεκριμένο πράγμα που σου προσφέρει η Φόρμουλα.»
Συναισθήματα προσφέρει κι η ταινία μέχρι και την τελευταία στιγμή που ο Senna, ενώ οδηγεί την κούρσα με το μονοθέσιο της Williams, στην πίστα της Ίμολα, στον τρίτο γύρο δεν ακολουθεί την καμπή στην στροφή Tamburello αλλά συνεχίζει ευθεία προς την αθανασία...
σχόλια