Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΠΟΠ στη δεκαετία του ’70, ο ήχος της δηλαδή, διαμορφώθηκε μέσα από το Ελληνικό Φεστιβάλ Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης. Για του λόγου το αληθές...
Η Μαρίνα με τα τραγούδια «Οι αριθμοί» (1970) των Γιώργου Ρωμανού-Δημήτρη Ιατρόπουλου, «Το τραίνο τώρα…» (1971) του Χάρη Βρουλή και κυρίως με το «Ένα καλοκαίρι μόνο» (1974) των Γιώργου Μανίκα-Νίκου Ελληναίου, η Ελπίδα με το «Δεν τον είδα» (1972) των Άκη Σκαμάγκα-Γιώργου Ματαράγκα και κυρίως με το «Στάξε μέλι στην καρδιά σου» (1973) των ιδίων, η Χριστίνα με τον «Μάγο» (1973) του Ηλία Ασβεστόπουλου, η Μπέσσυ Αργυράκη με την «Ηλεκτρονική εποχή» (1973) του Δημήτρη Κωνσταντάρα, η Φρύνη με το «Σαν ένα φεγγάρι» (1973) της Λίτσας Σταματοπούλου, η Μίλλη με τη «Νέα γενιά» (1974) των Νίκου Λαβράνου-Διονύση Τζεφρώνη και ορισμένες ακόμη στηρίχτηκαν και πρότειναν έναν ήχο, τον οποίο θα διαμόρφωναν, βασικά, οι ενορχηστρωτές της εποχής. Λέμε για τους Κώστα Κλάββα, Γιώργο Χατζηνάσιο, Κώστα Καπνίση, Τάκη Αθηναίο, Ζακ Ιακωβίδη, Γιώργο Θεοδοσιάδη και μερικούς ακόμη.
Αυτός ο συνδυασμός στοιχείων της ποπ από τη μια μεριά, με τον ελαφρύ ήχο της ορχήστρας του Φεστιβάλ από την άλλη, θα δημιουργούσε ένα «ελληνικό» υβρίδιο που μπορεί να έπασχε από έναν μικρομεγαλισμό κάποιες φορές, αλλά ορισμένες άλλες θα κατόρθωνε να δώσει μερικές άξιες και αληθινά εμπνευσμένες στιγμές.
Φυσικά, δεν θα περνούσαν όλες οι ποπ τραγουδίστριες της εποχής από το Ελληνικό Φεστιβάλ Τραγουδιού. Όμως κι εκείνες που δεν θα βρίσκονταν στη σκηνή του, όπως η Τζέσσικα για παράδειγμα, στα ίδια χνάρια θα πατούσαν. Ανάλογο ήχο είχαν.
Αυτός ο συνδυασμός στοιχείων της ποπ από τη μια μεριά, με τον ελαφρύ ήχο της ορχήστρας του Φεστιβάλ από την άλλη, θα δημιουργούσε ένα «ελληνικό» υβρίδιο, που μπορεί να έπασχε από έναν... μικρομεγαλισμό κάποιες φορές, αλλά ορισμένες άλλες θα κατόρθωνε να δώσει μερικές άξιες και αληθινά εμπνευσμένες στιγμές. Και είναι αυτές που θα άκουγε πριν από καμιά 20αριά χρόνια ο γνωστός βρετανός DJ, μουσικός, compiler και παραγωγός Andy Votel κάνοντάς μας... διάσημους στα πέρατα του κόσμου. Σφηνώνοντας, εννοώ, αυτές τις ενορχηστρώσεις στο μυαλό διαφόρων DJs-συλλεκτών του εξωτερικού, μα και ουκ ολίγων Ελλήνων –πολλοί εκ των οποίων αγνοούσαν το συγκεκριμένο υλικό– και οι οποίοι θα αναδείκνυαν το «Θάρθη θάρθη» των Γιάννη Ρενιέρη-Ηλία Ασβεστόπουλου (Ελπίδα) και το «Ένα καλοκαίρι μόνο» (Μαρίνα) σε «εναλλακτικούς» κλαμπίστικους ύμνους. Αυτά στα 2000s…
Τώρα, ένα από τα τελευταία και ωραιότερα δείγματα εκείνου του ήχου –της γυναικείας ελληνικής ποπ των σέβεντις εννοώ– αποτελεί το LP της Τζέσσικας «Έλα τώρα... που δε θες...» [EMI/ Columbia], που θα κυκλοφορούσε το 1977 σε παραγωγή του σημαντικού Γιώργου Πετσίλα.
Λέω «τελευταία και ωραιότερα δείγματα», γιατί από ’κει και πέρα δεν αλλάζει μόνο η εξωτερική ποπ αντίληψη, αλλάζει συν τω χρόνω και η ουσία της (πάνε μαζί αυτά). Γίνεται, δηλαδή, περισσότερο πεζή και λιγότερο αφελής σε σχέση με τη θεματολογία της (στο μέλλον η αφέλεια θα παρέμενε σ’ ένα βαθμό, αλλά θα ήταν επιτηδευμένη), ενώ και από πλευράς ενορχηστρώσεων θα εισβάλλουν σιγά-σιγά τα σύνθια, αντικαθιστώντας (ανεπαρκώς εννοείται) τα φυσικά όργανα.
Ήδη από το 1977 ο ποπ ήχος του Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού ήταν κατά κάποιο τρόπο ξεπερασμένος. Τραγούδια όπως τα «Ας κάνουμε απόψε μια αρχή» (1977) με την Άννα Βίσση και «Κράτα με» (1978) με τους Τάκη Αντωνιάδη-Χριστίνα θυμίζουν πιο πολύ τα... δυσκίνητα φεστιβάλ ελαφρού τραγουδιού του εξωτερικού της εποχής (όπως του βουλγάρικου Golden Orpheus για παράδειγμα), ενώ ο Γιώργος Πολυχρονιάδης με το «Αν ξανακατεβείς Χριστέ στη Γη μας», το 1979, θα έβαζε ταφόπλακα στο παλιό στυλ, το οποίο θα έμπαινε οριστικά στο χρονοντούλαπο στα πρώτα χρόνια του ’80.
Η Τζέσσικα σκάει στη δισκογραφία με κάποια 45άρια στην αρχή («Άφησέ με / Βρέχει βρέχει» στην Pan-Vox, το 1974 και «Αμαζόνα / Τώρα γιατί» στην EMI, το 1975), για να κάνει την πιο τρανή έξοδό της με το LP «Έλα Tώρα… Που δε Θες…» [EMI/ Columbia] δύο χρόνια αργότερα. Δεν θα ήταν άτοπο αν έλεγα πως όλα αυτά θα περνούσαν σχεδόν απαρατήρητα στον καιρό τους...
Με τον Άκη Σκαμάγκα ν’ αποτελεί έναν από τους πιο βασικούς συνεργάτες της, ήδη από την εποχή των 45αριών –o Σκαμάγκας ήταν μέλος των Skamagas το 1966 και αργότερα του γκρουπ Φοίνικες– υπογράφοντας τα πέντε από τα δώδεκα τραγούδια του δίσκου, και με τον Νέστορα Δάνα (κι αυτός από τα συγκροτήματα του ’60, αφού είχε περάσει από τους Monks) να επιμελείται τις ενορχηστρώσεις, διευθύνοντας και την ορχήστρα, η Τζέσσικα είχε τον τρόπο να προτείνει ένα μεγαλεπήβολο ποπ άλμπουμ, και από πλευράς παραγωγής, το οποίο όμως θα έπεφτε σε βράχο.
Να ήταν η γενικότερη κακή εποχή τής τότε Columbia, όταν τυπώνονταν οι πιο αλλοπρόσαλλοι δίσκοι της; Να ήταν το πενιχρό promotion; Να ήταν το σέξι εξώφυλλο, που, όσο… τραβηχτικό κι αν φάνταζε στα μάτια ορισμένων, παρέπεμπε, περισσότερο, σε δίσκο τουριστικής χρήσης; Να ήταν ο πονηρός τίτλος του δίσκου, που προκαλούσε αμηχανία; Να ήταν το γενικότερο κλίμα των πρώτων χρόνων της μεταπολίτευσης; Σίγουρα όλα αυτά μαζί. Η ουσία είναι, πάντως, πως το άλμπουμ θα το έτρωγε το σκοτάδι. Και η ίδια η Τζέσσικα, εν τω μεταξύ, δεν φαίνεται να ξανα-απασχόλησε, έκτοτε, τη δισκογραφία...
Το καλοκαίρι του ’74 η Τζέσσικα θα τραγουδούσε στην Παλιά Αθήνα, ενώ δύο χρόνια αργότερα θα πετούσε μέχρι το Μόντρεαλ, εκεί όπου θα εμφανιζόταν δίπλα στον Γιώργο Κοινούση. Επιστρέφοντας στα πάτρια, τον χειμώνα του 1976-77, ο κόσμος θα άκουγε και θα έβλεπε την Τζέσσικα στον Διογένη (στον Πειραιά) μαζί με την Νέλλη Γκίνη, τον Σπύρο Σερεμέτη, την Χαρούλα Ντάνου και τον μεγάλο λαϊκό τραγουδιστή Κώστα Κόλλια, υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Ζακ Ιακωβίδη. Τι ωραίο πρόγραμμα που θα ήταν αυτό! Υπήρξαν κι άλλες εμφανίσεις της τότε, αλλά είναι καιρός να περάσουμε στο βασικό μενού, που δεν είναι άλλο από τα τραγούδια του μοναδικού μεγάλου δίσκου της...
«Έλα τώρα… που δε θες…»
Το «Έλα Τώρα... Που δε Θες...» άνοιγε με το φερώνυμο κομμάτι, που ήταν ξένη σύνθεση με ελληνικούς στίχους του Ηλία Ηλιόπουλου. Αν και δεν μου αρέσει σαν τραγούδι, εντούτοις η ενορχηστρωτική κάλυψη του Δάνα (με τα σύνθια, τo φλάουτο και το χάμοντ να προσφέρουν ό,τι καλύτερο σε ηχοχρώματα) προετοίμαζε εκείνο που θ’ ακολουθούσε. Το κομμάτι αυτό, ερμηνευμένο πάντα από την Τζέσσικα, είχε ακουστεί και στον διαγωνισμό τραγουδιού της Intervision, το 1980, που ήταν κάτι ανάλογο της Eurovision, και που οργανωνόταν από τις χώρες του ανατολικού μπλοκ, ανά τις δεκαετίες. Στο τέλος των σέβεντις ο διαγωνισμός διεξαγόταν στο Sopot της Πολωνίας, που είχε από παλιά, λόγω του γνωστού φεστιβάλ, τις σχετικές υποδομές κι ένα κλιπ από εκείνη τη διοργάνωση μας δίνει τη μοναδική ευκαιρία να ακούσουμε και να δούμε «ζωντανά» την Τζέσσικα...
Τζέσσικα * Live * Έλα τώρα που δεν θες
Το επόμενο τραγούδι, το «Ξέχνα τα παλιά» (Λάκης Τζιλιάνος-Δώρα Δάνα) είναι ένα από τα καλύτερα του άλμπουμ. Ένα ελαφρύ rhythm n’ blues με μελιστάλαχτα φωνητικά, άψογο πνευστό τμήμα, ωραίο μέλοτρον, και γενικώς φεστιβαλική ενορχηστρωτική προσέγγιση για σεμινάριο. Ένα «πλούσιο» τραγούδι, που θα μπορούσε να αποτελεί ένα διαχρονικό ελληνικό ποπ στάνταρντ. Κρατείστε το όνομα του Τζιλιάνου για τη συνέχεια...
Τζέσσικα - Ξέχνα τα παλιά
Το «Ραντεβού» (Α. Θεοδωρόπουλος-Η. Ηλιόπουλος) έχει ενδιαφέρον λόγω των παιξιμάτων. Με το ρυθμικό τμήμα να κάνει πολύ καλή δουλειά, με τα πλήκτρα να ζωγραφίζουν στο background και με την Τζέσσικα να ερμηνεύει πειστικά, το κομμάτι δεν μπορεί παρά να ανήκει μεταξύ εκείνων που ξεχωρίζουν.
Το «Αγόρι μου» είναι το πρώτο κομμάτι του Σκαμάγκα. Εντάξει οι στίχοι δεν είναι το ζητούμενο, όμως η σύνθεση και βεβαίως η ενορχήστρωση είναι ζηλευτές. Μόνο και μόνο για το «χαμοντικό» break, και το καθαρόαιμο «Jethro Tull-ικό» φλάουτο στο τέλος, το τραγούδι παίρνει βαθμό «πολύ καλό».
Τζέσσικα - Αγόρι μου
Γιατί «δέκα με τόνο» βάζω στο «Μια αγάπη καινούργια» (Σταύρος Λαδάς-Σώβερ Μεταξάς – κιθαρίστας και μάνατζερ των Sover Group αντιστοίχως), το ωραιότερο ελληνόφωνο ποπ τραγούδι εκείνης της περιόδου και οπωσδήποτε ένα από τα ωραιότερα της δεκαετίας. Δεν είναι το fuzz στην κιθάρα, το τζάζι πιάνο που κάνει στράκες, το rhythm section που τα χώνει, τα γεμίσματα από το φλάουτο, η ερμηνεία της Τζέσσικας οι πολύ ωραίοι στίχοι («Με το χρόνο η αγάπη ξεχνιέται / όταν έχει βαριά πληγωθεί / το μυαλό πια δεν τη συλλογιέται / είναι νόμος αυτός στη ζωή. Όμως δίπλα του εκείνος ποια να ’χει / να της λέει γλυκά σ’ αγαπώ / κι εγώ μένω στο σπίτι μονάχη / δίχως να ’χω κανένα σκοπό;»), είναι το συνολικό drive που βγάζει το τραγούδι (ελαφροροκιά για πολλά λεφτά). Θα το είχα ξεσκίσει στα τζουκ-μποξ το ’77, αν έβγαινε σε 45άρι. Το λέω, γιατί εκείνη τη χρονιά «τάιζα» το «Έλα πιο κοντά» (Θέμης Ανδρεάδης & Άινα Μάουρερ), που ναι μεν ήταν ωραίο, αλλά το «Μια αγάπη καινούργια» ήταν ασύγκριτο και άπαιχτο...
Τζέσσικα - Μια αγάπη καινούργια
Η πλευρά θα έκλεινε με το «Ας ήταν όνειρο» του Νέστορα Δάνα (στίχοι Γ. Ρέμου), που έχει τραβηχτική μελωδία «βγαλμένη» στο σαξόφωνο.
Η όψη Β ανοίγει με το απελευθερωτικό «Μπέλλα Τζέσσυ», που δεν είναι άλλο από το “Linda bella Linda” των Ιταλών Daniel Sentacruz Ensemble με ελληνικούς στίχους του Ηλία Ηλιόπουλου. Παρότι το τραγούδι είχε καταταγεί όγδοο στο Sanremo 1976, στην Ελλάδα ακούστηκε δεόντως, αφού είχε «κοπεί» και σε (ελληνικό) 45άρι ως “Linda bella Linda / Scaramouche” [ΕΜΙ]. Η ελληνική διασκευή είναι πολύ καλή και προσωπικώς την προτιμώ από το original λόγω της ενορχήστρωσης. Όμως και η Τζέσσικα κάνει το κομμάτι δικό της.
Τζέσσικα - Μπέλλα Τζέσσυ
Τα επόμενα τέσσερα τραγούδια ανήκουν στον Άκη Σκαμάγκα. Το «Παίρνεις και μια πόζα» είναι φάνκι με ωραία χρήση του χάμοντ και rhythm section που ίπταται. Χορευτικό και το «Αλήθεια σας λέω» έχει μία «άπλα» σαν τραγούδι, είναι «ντυμένο σωστά» από τον Δάνα, με το μπάσο να κρατάει όλη την ουσία. Άσσος και το «Έλα πιάσε με από το χέρι» που είναι αρκούντως τζάζι, με τα πνευστά και τα πλήκτρα να υποστηρίζουν με πάθος τη μελωδία (ένα από τα 2-3 ωραιότερα tracks του δίσκου). Όμως και το «Ένα καλοκαίρι μόνη» είναι ξεχωριστό. Μπαλάντα με ρεφρέν ελκυστικό και την Τζέσσικα να δείχνει πως έχει φωνή εύπλαστη (αν και χαριτωμένα και μάλλον από τη φύση της... αλλοιωμένη), ανεβαίνοντας και κατεβαίνοντας με άνεση.
Τζέσσικα - Έλα πιάσε με από το χέρι
Το κομμάτι που συμπληρώνει την πλευρά και το άλμπουμ είναι το «Τα χείλη μου διψάνε» του Νίκου Τζαβάρα. Ένα τραγούδι που θα μπορούσε να ήταν λαϊκό ή μάλλον ελαφρολαϊκό, ανακαλώντας στη μνήμη μου κάτι από το ρεπερτόριο της Χριστιάνας (εκείνης της εποχής).
Γενικώς, το «Έλα Tώρα... Που δε Θες...», που έχει τουλάχιστον δύο τραγουδάρες, είναι ένα πολύ ενδιαφέρον ποπ άλμπουμ και κακώς το υποτιμούν, ακόμη, όσοι το υποτιμούν.
Στα δίχτυα της Εκάτης
Το καλοκαίρι του 1989 –τότε πρέπει να ήταν, αν δεν με απατά η μνήμη μου– είχα βρεθεί με μια παρέα, αποτελούμενη από Κερκυραίους και κορίτσια από τον... Άξονα (Ιταλίδες και Γερμανίδες εννοώ), σ’ ένα κοσμικό κέντρο του νησιού, στις Αλυκές, στα περίχωρα της «χώρας», που το έλεγαν Εκάτη.
Εκεί τραγουδούσαν διάφοροι και βασικά η Τζέσσικα και ο Λάκης Τζιλιάνος (αργότερα έμαθα πως το μαγαζί ήταν δικό του), ένας καλλιτέχνης (Κερκυραίος), που είχε κάποια σχέση (και) με το ελληνικό ροκ (συμμετείχε στους Solistes, όπως και στο σάουντρακ της ταινίας του Όμηρου Ευστρατιάδη «Κυνηγημένοι εραστές» το 1972).
Το όνομα του Τζιλιάνου το ήξερα από τότε, εννοώ, θες γιατί το συναντούσα σε διαφημίσεις μαγαζιών στον τοπικό Τύπο, θες γιατί είχα ακούσει κάποιο δικό του τραγούδι που μου άρεσε, η ουσία είναι πως εκείνο το βράδυ είχαμε περάσει τόσο καλά, με τα δικά του τραγούδια και της Τζέσσικας, διαγράφοντας από τη μνήμη μου ακόμη και τον Σάκη Ρουβά(!) – ο οποίος ξεκινούσε τότε την καριέρα του από την Εκάτη, καιρό πριν γίνει γνωστός τοις πάσι.
Την Τζέσσικα την ήξερα, σαν τραγουδίστρια, στο τέλος των 80s, αφού είχα ήδη το δίσκο της, επειδή είχε τύχει ν’ ακούσω στο ραδιόφωνο (B Πρόγραμμα), στo μέσο εκείνης της δεκαετίας, το «Μια αγάπη καινούργια» από τον «πατριάρχη του ροκ» Γρηγόρη Βάιο (ήταν στην εκπομπή του «22 χρόνια ελληνικό ροκ»), ενώ ψάχνοντας εσχάτως στο δίκτυο (στο fb του Τζιλιάνου) βρήκα δύο φωτογραφίες από εκείνη τη φάση της Εκάτης (τέλος 80s), με τον νεαρό και άβγαλτο Σάκη Ρουβά στη σκηνή, την Άννα Μελίτη, με την οποία πηγαίναμε στο ίδιο Λύκειο, στην Πάτρα (ήταν κανα-δυο χρόνια μικρότερή μου), τον Λάκη Τζιλιάνο και βεβαίως την Τζέσσικα. Πολύ χάρηκα! Τη μία φωτογραφία την αναδημοσιεύω.
Άλλες εποχές...
ΛΑΚΗΣ ΤΖΙΛΙΑΝΟΣ AND HIS FRIENDS - TALKING WITH THE PEOPLE
