«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας

«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας Facebook Twitter
Alice Austen, "The Darned Club," 1891. Credit: Collection of Historic Richmond Town
0

Μέχρι και σχετικά πρόσφατα, η επικρατούσα ιδέα για την ομοφυλοφιλία ήταν ότι ήταν έμφυτη. Αν ήσουν γκέι, σύμφωνα με το σκεπτικό αυτό, το μόνο που χρειαζόταν ήταν να ανακαλύψεις αυτή τη βαθιά βιολογική αλήθεια για τον εαυτό τους (και να ξεπεράσει με κάποιο τρόπο τις βαθιές κοινωνικές προκαταλήψεις) για να ζήσεις μια αυθεντική ζωή. Όμως, όσο ζωτικής σημασίας και αν αποδείχθηκε στον αγώνα για τα βασικά δικαιώματα, η ιδέα ότι «γεννήθηκες έτσι» [“born this way”], όπως το έθεσε ο ύμνος της Lady Gaga, έπρεπε να εφευρεθεί πριν διαλυθεί τελικά, όπως συμβαίνει τελευταία μεταξύ των νέων ανθρώπων που είναι πρόθυμοι να υιοθετήσουν μια πιο πειραματική και δυναμική προσέγγιση της σεξουαλικής έλξης και της σεξουαλικής αυτοπραγμάτωσης.

Μια νέα μεγάλη έκθεση στο Σικάγο με τίτλο «Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι: Η γέννηση μιας νέας ταυτότητας, 1869-1939», παρέχει κρίσιμο ιστορικό πλαίσιο στις αλλαγές αυτές, εξετάζοντας την γκέι ταυτότητα ως ιστορικό φαινόμενο μέσα από τον φακό της τέχνης και των εικαστικών καλλιτεχνών. Η έκθεση παρουσιάζει περίπου 300 έργα από 125 καλλιτέχνες. Μια μεγάλη ενότητα είναι αφιερωμένη σε πορτρέτα επιφανών queer προσωπικοτήτων όπως η Γερτρούδη Στάιν, ο Όσκαρ Ουάιλντ, ο Αρθούρος Ρεμπώ, ο Γουόλτ Γουίτμαν, ο Ζαν Κοκτώ και ο Τζέιμς Μπόλντουιν.

Ο υπαινιγμός της έκθεσης είναι σαφής: Σε έναν κόσμο που ορίζεται από πολιτικές ταυτότητας, η κατάκτηση δικαιωμάτων μπορεί εύκολα να ανατραπεί και να γίνει έναυσμα για καταστολή.

Ο όρος «ομοφυλόφιλος» επινοήθηκε από τον Ουγγρο-Γερμανό δημοσιογράφο Καρλ Μαρία Κερτμπένι σε μια επιστολή του 1868 και σε ένα φυλλάδιο την επόμενη χρονιά. Ο Κερτμπένι πίστευε ότι «ομοφυλόφιλος» δεν ήταν κάτι που ήσουν – ήταν μια πράξη, ένα γούστο, μια κλίση και, ως εκ τούτου, έρχονταν σε αντίθεση με την ιδέα της παγιωμένης ταυτότητας. Η επιστολή του Κερτμπένι απευθυνόταν στον Καρλ Χάινριχ Ούλρικς, δικηγόρο και πρώιμο υποστηρικτή των δικαιωμάτων των ανθρώπων που αποκαλούσε “urnings” (άνδρες που έλκονται σεξουαλικά από άλλους άνδρες) και “urinden” (γυναίκες που έλκονται από άλλες γυναίκες). Αυτές τις θεωρούσε παγιωμένες ταυτότητες, που προέκυπταν όταν το σώμα του ενός φύλου περιείχε, από τη γέννησή του, την ψυχή του αντίθετου φύλου. Η ορολογία του Ούλρικς άλλαξε, καθώς οι Γερμανοί ψυχίατροι υιοθέτησαν αργότερα τον όρο «ομοφυλόφιλος», αλλά, κατά ειρωνικό τρόπο, ήταν το όραμά του για μια έμφυτη σεξουαλική ταυτότητα αυτό που επικράτησε.

«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας Facebook Twitter
Andreas Andersen, “Interior With Hendrik Andersen and John Briggs Potter in Florence,” 1894. National Museums Directorate of the City of Rome / Hendrik Christian Andersen Museum

Η έκθεση θέτει ως στόχο να διερευνήσει τις προεκτάσεις αυτής της ιστορικής καμπής, η οποία σηματοδότησε «την αυγή», όπως γράφουν οι επιμελητές, «της σύγχρονης, δυαδικής αντίληψής μας για τη σεξουαλικότητα με τους όρους ακριβώς που ο εισηγητής της [Κερτμπένι] απεχθανόταν».

Η έκθεση περιλαμβάνει ένα προοίμιο αρχαίας, νεοκλασικής και μη ευρωπαϊκής τέχνης, αλλά επικεντρώνεται στην περίοδο μεταξύ του 1869 -όταν δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά η λέξη «ομοφυλόφιλος»- και του 1939. Εκείνη η χρονιά σηματοδότησε το ξέσπασμα ενός πολέμου που έφερνε τον φασισμό αντιμέτωπο με την ελευθερία, και ήρθε έξι χρόνια μετά την εκστρατεία των Ναζί να διαπομπεύσουν, να απαγορεύσουν, να εξαναγκάσουν σε εξορία και να δολοφονήσουν καλλιτέχνες που θεωρούσαν «εκφυλισμένους»,  συμπεριλαμβανομένων των Εβραίων και των ομοφυλόφιλων. Ο υπαινιγμός της έκθεσης είναι σαφής: Σε έναν κόσμο που ορίζεται από πολιτικές ταυτότητας, η κατάκτηση δικαιωμάτων μπορεί εύκολα να ανατραπεί και να γίνει έναυσμα για καταστολή.

«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας Facebook Twitter
Saturnino Herrán, “Nuestros Dioses Antiguos,” 1916, oil on canvas. Credit: Colección Andrés Blaisten, México
«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας Facebook Twitter
Osmar Schindler, “Muskelspiel" "Muscle Play", 1907. Elke Estel/Hans-Peter Klut/Bpk Bildagentur/Art Resource/Staatliche Kunstsammlungen
«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας Facebook Twitter
Ο κύκλος του Eakins, Thomas Eakins and students, swimming nude, περ. 1883. Courtesy of the Pennsylvania Academy of the Fine Arts, Philadelphia Charles Bregler’s Thomas Eakins Collection, purchased with the partial support of the Pew Memorial Trust
«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας Facebook Twitter
Romaine Brooks, “Self Portrait,” 1923, oil on canvas. Credit: Smithsonian American Art Museum
«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας Facebook Twitter
Van Leo, “Self Portrait,” 1942, gelatin silver print. Credit: Van Leo Photograph Collection, Rare Books and Special Collections Library, The American University in Cairo
«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας Facebook Twitter
Louise Abbéma, Sarah Bernhardt et Louise Abbéma sur un lac, 1883. Collections Comédie-Française
«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας Facebook Twitter
Saya Chone, “Royal Family,” late 19th century, gouache on cloth. Credit: Collection of Fukuoka Asian Art Museum
«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας Facebook Twitter
Félix Vallotton, “Gertrude Stein,” 1907. Credit: The Baltimore Museum of Art: The Cone Collection
«Οι πρώτοι ομοφυλόφιλοι» και η γέννηση μιας νέας ταυτότητας Facebook Twitter
Tomioka Eisen, kuchi-e (frontispiece) with artist’s seal Shisen, c. 1906. (Tirey-van Lohuizen Collection)

Με στοιχεία από The Washington Post

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Photography - A Queer History

Φωτογραφία / Η queer πλευρά της φωτογραφίας σε μια μνημειακή φωτογραφική έκδοση

Δύο Βρετανοί ιστορικοί τέχνης επιμελήθηκαν το «Photography – A Queer History», μια πολυεπίπεδη συλλογή αφιερωμένη στη φωτογραφία που προκαλεί τις κατεστημένες αντιλήψεις για τη σεξουαλικότητα, την ταυτότητα και την έκφραση φύλου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Εικαστικά / Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Σε μια σειρά έργων που παρουσιάζει το θαύμα της ανθοφορίας των λουλουδιών και των φυτών, μια από τις πιο αξιοσέβαστες καλλιτέχνιδες της Σουηδίας στρέφεται σε έναν κόσμο ομορφιάς, γαλήνης και ισορροπίας για να αποκαλύψει αλήθειες για την ανθρώπινη κατάσταση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση που μας ταξιδεύει στις διαχρονικές του συνδέσεις

Εικαστικά / Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση για τις διαχρονικές του συνδέσεις

Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει δημιουργικά με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά; Στην ΕΦΑ Κυκλάδων πίστεψαν στο «στοίχημα» και έτσι προέκυψε μια έκθεση με ξεχωριστό ενδιαφέρον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Εικαστικά / Η Χίλμα αφ Κλιντ έβρισκε γαλήνη ζωγραφίζοντας λουλούδια

Σε μια σειρά έργων που παρουσιάζει το θαύμα της ανθοφορίας των λουλουδιών και των φυτών, μια από τις πιο αξιοσέβαστες καλλιτέχνιδες της Σουηδίας στρέφεται σε έναν κόσμο ομορφιάς, γαλήνης και ισορροπίας για να αποκαλύψει αλήθειες για την ανθρώπινη κατάσταση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση που μας ταξιδεύει στις διαχρονικές του συνδέσεις

Εικαστικά / Το «Πλέγμα των Κυκλάδων» και μια έκθεση για τις διαχρονικές του συνδέσεις

Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να συνομιλήσει δημιουργικά με την αρχαία πολιτιστική κληρονομιά; Στην ΕΦΑ Κυκλάδων πίστεψαν στο «στοίχημα» και έτσι προέκυψε μια έκθεση με ξεχωριστό ενδιαφέρον στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τον Περικλή Βυζάντιο και τον Jean Tinguely μέχρι τον Robert McCabe

Εικαστικά / «Νήματα επιλογής»: Μια αθηναϊκή έκθεση δένει φωνές και γενιές

Μια ομαδική έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με έργα των Περικλή Βυζάντιου, Robert McCabe και Jean Tinguely, μεταξύ άλλων, φέρνει σε διάλογο Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες διαφορετικών αναφορών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Εικαστικά / Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Μια ρετροσπεκτίβα δεκαπέντε χρόνων η οποία αποτελείται από έναν καταιγισμό εικόνων που δημιούργησε με την κάμερά του ο γνωστός video artist για μια σειρά σημαντικών παραστάσεων, οι οποίες παρουσιάζονται αποδεσμευμένες από τη θεατρική τους υπόσταση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ξεκινάει το Back to Athens 2025

Εικαστικά / Back to Athens: Ο ετήσιος εικαστικός θεσμός επιστρέφει στο Μέγαρο Ησαΐα

Με κεντρική θεματική «Η διαίρεση της ζωής», το Back to Athens 2025 παρουσιάζει 30 εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και προβολές από καλλιτέχνες και επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Εικαστικά / Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Με μια μεγάλη έκθεση σε δύο μέρη, στην Αθήνα και στην Άνδρο, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή γιορτάζει τα εκατό χρόνια του Takis, μίας από τις σημαντικότερες σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα τοιχογραφία με τη ζωή των σεξεργατριών σε έναν δρόμο του Μεταξουργείου

Εικαστικά / Μια νέα τοιχογραφία για την αόρατη ζωή των σεξεργατριών στην οδό Ιάσωνος

Η διεθνής εικαστικός Paulina Olowska δημιουργεί μια τοιχογραφία στον πεζόδρομο του Μεταξουργείου για τις γυναίκες και γειτόνισσές της με τις οποίες καλημερίζεται και πίνει καφέ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Εικαστικά / Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Μια σειρά από εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών χαρακτηρίζουν την έναρξη του καλοκαιριού. Από τα Plásmata 3 της Στεγης έως την αναδρομική έκθεση του Takis κι από τη Marlene Dumas έως την Charline von Heyl.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ