Η τοξικότητα ως άλλοθι των ισχυρών

Η τοξικότητα ως άλλοθι των ισχυρών Facebook Twitter
Όταν η δημοκρατία γίνεται περισσότερο ένα αριστοκρατικό κλαμπ και λιγότερο ένα πολίτευμα λογοδοσίας και κοινωνικού ελέγχου, τότε η ίδια είναι που «παρακινεί» στην τοξικότητα. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


ΠΟΛΛΗ ΣΚΟΝΗ ΣΗΚΩΘΗΚΕ –και τις τελευταίες μέρες με αφορμή το θέμα του Αρίστου Δοξιάδη και της παραίτησής του– σε σχέση με την τοξικότητα. Τοξικά λόγια, τοξικοί άνθρωποι, τοξικές επιθέσεις, κάπως έτσι διαχέεται μια ολόκληρη σχολιογραφία για την κατάντια του… «σχολίου», μια κριτική του τοξικού λόγου, ανάλογα φυσικά με την πολιτική πλευρά με την οποία συντάσσεται κανείς.

Η διοχέτευση των δημόσιων διενέξεων στα social είναι, όπως έχει ειπωθεί συχνά, ένας τροφοδότης τοξικότητας. Μια επιθετικότητα που τις παλαιότερες εποχές της «σωματικής μάχης» εκφραζόταν με τη φυσική βία πέρασε στο περιβάλλον των πληκτρολογίων. Το ίδιο, άλλωστε, συνέβη με το συναίσθημα, και αυτό επενδύθηκε στα αρνητικά και θετικά vibes του συναισθηματικού μας καπιταλισμού.

Είναι μεγάλη η συγκεκριμένη συζήτηση και όχι πάντοτε απλή, αφού από το 2007-8 κι έπειτα, κυρίως όμως τα τελευταία χρόνια, η καταβύθιση στο σύμπαν των κοινωνικών μέσων έγινε βαθύτερη και διαρκέστερη σε σχέση με τις πρώιμες, λιγότερων δυνατοτήτων, εκδοχές τους.

Η κουβέντα περί τοξικότητας όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε πολλές άλλες χώρες στεγάζει μια συγκεκριμένη αντίληψη: ότι η σύγχρονη δημοκρατία υποφέρει από την «οχλοκρατία» και ιδίως από αυτήν.

Υπάρχουν, όμως, κάποια σοβαρά ζητήματα με αυτή την επαναλαμβανόμενη ρητορική περί τοξικότητας. Έχουν αρχίσει να τη χρησιμοποιούν κατά κόρον πρόσωπα και δυνάμεις που προβάλλουν τον εαυτό τους ως θύμα. Και ενώ μπορεί να είναι ισχυροί, να κατέχουν θέσεις εξουσίας ή να έχουν μεγάλο λόγο στο πώς περνούν τη ζωής τους οι άλλοι, οι πιο «καθημερινοί» πολίτες δεν αντέχουν τον αντίλογο και τις φωνές των πολιτών. Επιλέγουν, λοιπόν, να σταθούν στις πιο κραυγαλέες και όντως τοξικές περιπτώσεις (στις πιο ακραίες επί προσωπικού επιθέσεις εναντίον τους) για να κρυφτούν από τον έλεγχο του δήμου.

Η «τοξικότητα» μεταβάλλεται έτσι σε άλλοθι ισχυρών προσώπων όταν τους κρίνουν αυστηρά και ενδεχομένως άδικα. Γιατί, βέβαια, στη δημόσια ζωή αλλά και στις καθημερινές μας σχέσεις υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο να μας αδικήσουν, να μας πικράνουν και να μας εξοργίσουν. Σε ανταγωνιστικά πεδία και περιβάλλοντα πολιτικών παθών το ενδεχόμενο είναι σχεδόν βέβαιο. Δεν είναι όμως τοξικότητα η διαπάλη των γνωμών και η ένταση των αντιθέσεων.

Αν ήταν έτσι, θα έπρεπε να δούμε την ίδια τη δημοκρατία ως τοξικό πολίτευμα και να προσφύγουμε σε αεροστεγείς συσκευασίες μικρών εκλεκτορικών σωμάτων, ολιγομελών επιτροπών ή «έξυπνων» εμπειρογνωμόνων. Και αυτό θα καταργούσε τη δημοκρατία στο όνομα μιας «αντι-τοξικής» σύναξης των σοφών και ώριμων να κυβερνούν.

Όλο και πιο συχνά, λοιπόν, η κουβέντα περί τοξικότητας όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε πολλές άλλες χώρες στεγάζει μια συγκεκριμένη αντίληψη: ότι η σύγχρονη δημοκρατία υποφέρει από την «οχλοκρατία» και ιδίως από αυτήν. Προφανώς, οι πάντες έχουν δει αυτόν τον καιρό την άνοδο των ολιγαρχιών και των δισεκατομμυριούχων, έχω όμως την εντύπωση ότι ο κύριος, συναισθηματικός και υπαρξιακός αντίπαλος ορισμένων ελίτ φαίνεται να είναι ο λαός ως «όχλος» και οι όποιες διαμαρτυρίες του.

Ενώ έτσι, πράγματι, η μεταμοντέρνα σκηνή συναισθημάτων και εκτονώσεων έχει σκοτεινές και βάναυσες πλευρές, η συζήτηση περί «τοξικότητας» δεν είναι τόσο αυτονόητη και αθώα. Πολλοί απ’ όσους σπεύδουν να καταγγείλουν τοξικές επιθέσεις εναντίον τους φαίνεται πως αντιλαμβάνονται τη δημοκρατική ζωή ως ένα θέατρο επιμελημένων και απαλών συγκρούσεων. Σαν να έχουμε απλώς έναν αριθμό φιλόδοξων ανθρώπων που ανταγωνίζονται για τα αξιώματα, καταθέτουν προτάσεις και ανταλλάζουν τροποποιήσεις και αμοιβαίες φιλοφρονήσεις.

Αυτή όμως η αίσθηση για τους «από πάνω» δίνει προς τα έξω και «κάτω» την εικόνα ενός κλειστού συστήματος αξιωματούχων και θεσμικών προυχόντων. Και είναι αυτή η εντύπωση που θερμαίνει μια πραγματική, αντιπολιτική τοξικότητα. Η τοξικότητα παράγεται περισσότερο όταν κάποιος/-α αισθάνεται ότι περιφρονούν το λόγο του/της, τις σκέψεις και τις υποψίες του/της για το ένα ή άλλο δημόσιο ζήτημα.

Όταν η δημοκρατία γίνεται περισσότερο ένα αριστοκρατικό κλαμπ και λιγότερο ένα πολίτευμα λογοδοσίας και κοινωνικού ελέγχου, τότε η ίδια είναι που «παρακινεί» στην τοξικότητα, δηλαδή σε λόγο προσωπικού μίσους ή χυδαιότητας. Και όταν θεσμικά και ορθολογικά (όπως διατείνονται τα ίδια) πρόσωπα της δημόσιας σκηνής αποκαλούν όχλο ένα τεράστιο μέρος του λαού, τότε κάνουν αυτό ακριβώς που καταγγέλλουν: ασκούν τοξικά τον λόγο τους και επιδεικνύουν περιφρόνηση.

Είναι λάθος να αρνηθεί κανείς πως υπάρχουν και διαχέονται συμπεριφορές και λόγια που ο σκοπός τους είναι να καταφέρουν πλήγματα στον αντίπαλο, να τον «ξεσχίσουν» και να τον κάνουν, με κάποιον τρόπο, να πονέσει. Πρέπει όμως να δούμε την ίδια τη δημόσια ζωή και τη ζωή μας στην κοινωνία ως πεδία όπου αντιμετωπίζουμε την πρόκληση του άλλου/των άλλων. Πού το αντιμετωπίζουμε όμως; Κυρίως στη διαφωνία, στην αντίρρηση αλλά και μέχρι τη μεγαλύτερη αντιπαράθεση και την τραυματική ένταση.

Δεν είναι όμως «τοξική» κάθε επίθεση που μας κάνουν οι αντίπαλοί μας ούτε αυτή που ασκούμε από τη δική μας πλευρά στον εκάστοτε αντίπαλο. Ασκούμε αμοιβαίο έλεγχο και καμιά φορά (αν είμαστε οικονομικά και κοινωνικά πιο εύρωστοι από τους πολλούς) θα εισπράττουμε μεγαλύτερο μερίδιο δυσαρέσκειας και απόρριψης. Το ξέρουμε από καταβολής πολιτικού σύμπαντος: η ισχύς και η άνοδος σε αξιώματα φέρνουν μαζί τους το κόστος της σύγκρουσης. Τοξική δεν είναι ούτε η άρνηση καθαυτή ούτε η πολιτική επίθεση. Είναι μόνο οι χυδαίες και απολύτως προσωπικού τύπου χειρονομίες, που κι αυτές συχνά παράγονται από την πολιτική της περιφρόνησης και της ανισότητας.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO. 

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«To TikTok πέτυχε γιατί σε διασκεδάζει»

Enrico Bellini / «To TikTok πέτυχε γιατί σε διασκεδάζει»

Ο επικεφαλής Κυβερνητικών Σχέσεων και Δημόσιας Πολιτικής του TikTok στη Νότια Ευρώπη, Enrico Bellini, περιγράφει το μυστικό της επιτυχίας της δημοφιλούς πλατφόρμας και εξηγεί γιατί η προστασία των δεδομένων των Ευρωπαίων χρηστών είναι υψίστης σημασίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πόσο απέχει ένα βιντεοπαιχνίδι για βιασμούς από την incel πραγματικότητα που ζούμε;

Οπτική Γωνία / Πόσο απέχει ένα βιντεοπαιχνίδι για βιασμούς από την incel πραγματικότητα που ζούμε;

Ορθώς μας σοκάρει το «No Mercy» που «παίζει» με τον βιασμό και την αιμομιξία, όμως την ίδια στιγμή ζούμε σε μια κοινωνία όπου η γυναικεία υποταγή πλασάρεται ως κανονικότητα.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Τα νέα στοιχεία για τον Κώστα Αχ. Καραμανλή τον επαναφέρουν στο προσκήνιο 

Πολιτική / Nέα στοιχεία για τον Κώστα Αχ. Καραμανλή τον επαναφέρουν στο προσκήνιο 

Η υπόθεση των Τεμπών επιστρέφει στη Βουλή μέσω της δικογραφίας για τον Κώστα Αχ. Καραμανλή, αλλά στελέχη της κυβέρνησης υποστηρίζουν ότι αυτήν τη φορά είναι καλά προετοιμασμένοι. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
κωνσταντοπουλου

Βασιλική Σιούτη / Ποιος είναι, τελικά, αξιωματική αντιπολίτευση;

Οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν πλέον στη δεύτερη θέση το κόμμα της Πλεύσης Ελευθερίας. Θα διατηρήσει η Ζωή Κωνσταντοπούλου τη δυναμική που απέκτησε; Θα αλλάξει σύντομα πάλι η σειρά των κομμάτων; Το σίγουρο είναι πως η ρευστότητα είναι η νέα πολιτική συνθήκη. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Tίτλος: Explainer: Το κίνημα "Cute Winter Boots" και το κριντζ της ψηφιακής πολιτικοποίησης

Explainer / «Cute Winter Boots»: Όσο κι αν το υποτιμάτε, το TikTok παράγει πολιτική

Το hashtag #CuteWinterBoots συγκεντρώνει τους προβληματισμούς των χρηστών για την άνοδο της παγκόσμιας ακροδεξιάς και για τον τρόπο που εφαρμόζεται η δημοκρατία σήμερα. Έχουμε αφήσει πίσω μας για πάντα το «για να συμμετέχω στην πολιτική πάω σε συνελεύσεις και γράφομαι σε κόμμα».
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Τι μας δείχνουν τα πρώτα ίχνη ζωής εκτός της Γης;

Διάστημα / Βρέθηκαν όντως ίχνη εξωγήινης ζωής;

Τι ανακάλυψε ακριβώς το τηλεσκόπιο James Webb; Θα υπάρξει σύντομα κατοικήσιμος πλανήτης; Πόσο κοντά είμαστε στην κατάκτηση του Διαστήματος; Ο αστρονόμος και καθηγητής Φυσικής του Διαστήματος Ξενοφών Μουσάς εξηγεί τι σηματοδοτεί η ανακάλυψη του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θέλει τρίτη θητεία και τα δίνει όλα για να αλλάξει το κλίμα

Βασιλική Σιούτη / Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θέλει τρίτη θητεία και τα δίνει όλα για να αλλάξει το κλίμα

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ξεκαθάρισε ότι θα διεκδικήσει και τρίτη πρωθυπουργική θητεία και τα δίνει όλα με στόχο την άμεση αντιστροφή του αρνητικού πολιτικού κλίματος.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Χριστόφορος Πισσαρίδης: «Με ενοχλεί που η Ελλάδα, σε όλες τις λίστες, βρίσκεται στην τελευταία θέση»

Χριστόφορος Πισσαρίδης / «Με ενοχλεί που η Ελλάδα βρίσκεται παντού στην τελευταία θέση»

Από τον Τραμπ και την AI μέχρι την ελληνική γραφειοκρατία και την παγκόσμια ύφεση, ο νομπελίστας καθηγητής Οικονομικών Σερ Χριστόφορος Πισσαρίδης μιλά στη LIFO για το μέλλον της εργασίας και την απειλή του λαϊκισμού, εξηγώντας γιατί η Ελλάδα χρειάζεται λιγότερο Δημόσιο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Τζέφρι Σακς: «Η κατάληψη των πανεπιστημίων από τον Τραμπ δεν θα πετύχει»

Οπτική Γωνία / Τζέφρι Σακς: «Η κατάληψη των πανεπιστημίων από τον Τραμπ δεν θα πετύχει»

Ο καθηγητής Οικονομικών και διευθυντής του Κέντρου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια σχολιάζει στη LiFO τη σύγκρουση που έχει ξεσπάσει μεταξύ της κυβέρνησης Τραμπ και των αμερικανικών πανεπιστημίων και πώς βλέπει την επόμενη μέρα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αθήνα: Τα ηλεκτρικά πατίνια και το χάος της μικροκινητικότητας/ Πώς θα μπει τάξη στο χάος με τα ηλεκτρικά πατίνια στην Αθήνα;/ «Δεν γίνεται να μην έχουμε πατίνια γιατί είναι επικίνδυνο να κυκλοφορήσουν»

Ρεπορτάζ / Τι θα γίνει επιτέλους με τα ηλεκτρικά πατίνια στην Αθήνα;

Τα ηλεκτρικά πατίνια είναι η νέα τάση μετακίνησης στην πόλη αλλά προς το παρόν δημιουργούν αρκετά προβλήματα και προκαλούν αντιδράσεις. Πώς θα μπουν όρια στην άναρχη κυκλοφορία τους και τη στάθμευσή τους και ποιες υποδομές χρειάζονται;
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Τα μεγάλα έργα που αλλάζουν τη χώρα: Ποια προχωρούν και ποια καθυστερούν

Ρεπορτάζ / Τα μεγάλα έργα που αλλάζουν τη χώρα: Ποια προχωρούν και ποια καθυστερούν

Νέοι αυτοκινητόδρομοι, νέες γραμμές μετρό, νοσοκομεία, σιδηρόδρομοι, αεροδρόμια. Στις μακέτες όλα φαίνονται φανταστικά. Πότε όμως στ' αλήθεια παραδίδονται, πόσο κοντά στις μακέτες θα είναι η πραγματικότητα; Και ποια οφέλη μπορεί να προσφέρουν στην κοινωνία και την οικονομία;
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Απειλείται η οικονομία από νέο κραχ;

Οπτική Γωνία / Έρχεται νέο παγκόσμιο κραχ;

Εμπορικοί πόλεμοι, γεωπολιτικές απειλές και ο κίνδυνος παγκόσμιας ύφεσης. Πόσο θα επηρεαστεί η Ελλάδα από τη νέα εποχή Τραμπ; Ο καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, Κώστας Μήλας, μιλά στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μπορεί μια φεμινίστρια να είναι χριστιανή; 

Οπτική Γωνία / Μπορεί μια φεμινίστρια να είναι χριστιανή; 

Υπάρχει τελικά ασυμβίβαστο μεταξύ χριστιανισμού και φεμινισμού; Μπορούν οι δύο ταυτότητες να συνυπάρξουν ή πρόκειται για έναν αδύνατο συνδυασμό; Δύο γυναίκες παραθέτουν τα επιχειρήματα κάθε πλευράς.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Το πράσινο της Αθήνας και τα πάθη του

Ρεπορτάζ / Το πράσινο της Αθήνας και τα πάθη του

Το πράσινο της πόλης μπορεί να είναι περιορισμένο, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις είναι αξιόλογο - και η άνοιξη το φέρνει ξανά στο προσκήνιο, μαζί με τα προβλήματά του. Λύσεις υπάρχουν· το ζητούμενο είναι να εισακουστούν.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ