Τι γράφει η Gen-Z: Η λογοτεχνία που δημιουργεί αυτή η γενιά

ΕΠΕΞ Τι γράφει η Gen-Z; Facebook Twitter
Πέρα απ’ την προαιώνια ανάγκη του ατόμου να εκφραστεί, το γράψιμο σήμερα λαμβάνει και τον χαρακτήρα της αντίστασης στο υπάρχον. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0

ΚΑΠΟΙΕΣ ΦΟΡΕΣ ΤΑ πράγματα συμβαίνουν όλα μαζί κι εκείνη η κοινή στιγμή δεν είναι ούτε σύμπτωση ούτε συγχρονικότητα, μόνο η ύφανση ενός «εδώ και σήμερα», «ένα στιλπνό παρόν που δονείται διακριτικά».¹ Θέλω να πω: πριν από έναν μήνα η LiFO έκανε ένα ρεπορτάζ γύρω από το «Τι διαβάζει η Gen-Z;»∙ πριν από δέκα μέρες συμμετείχα, μαζί με τον Φοίβο Οικονομίδη και τον Μιχάλη Μαλανδράκη, σε μια εκδήλωση του Βιβλιοτρόπιου με τίτλο «Η Gen-Z πεζογραφεί»∙ πριν από μία βδομάδα βρέθηκα, μαζί με άλλους οκτώ συγγραφείς που προσκάλεσε ο Αναγνώστης, σε μια συζήτηση γύρω απ’ τον τρόπο με τον οποίο οι νέες συγγραφικές γενιές σχετίζονται με την έως τώρα λογοτεχνική παραγωγή. Όλα αυτά, εξυπακούεται, γέννησαν διάφορες σκέψεις.

Τι γράφει η Gen-Z; Ποια λογοτεχνία δημιουργεί; Οφείλουμε να δείχνουμε προσοχή όταν προσεγγίζουμε αυτές τις ερωτήσεις, τόσο επειδή οι «γενιές» είναι (εν γένει) μη ενιαίες και τεχνητές όσο και επειδή η συγκεκριμένη γενιά περιλαμβάνει άτομα γεννημένα μεταξύ 1996 και το 2012, ως εκ τούτου πολλά μέλη της είναι ακόμα ανήλικα. Eνώ μπορεί κάποια στιγμή να γίνουν συγγραφείς, δεν έχουν παρουσιάσει ακόμα κάποιο δείγμα γραφής. Χωρίς να ξεχνάω αυτούς τους περιορισμούς, πιστεύω ότι μπορεί κανείς να εντοπίσει κάποια κοινά στοιχεία ως προς το τι γράφει η Gen-Z.

Οι υποχρεώσεις έχουν πολλαπλασιαστεί, η αβεβαιότητα έχει οξυνθεί, ο ελεύθερος χρόνος εξαφανίζεται και το άγχος οργιάζει. Βομβαρδιζόμαστε καθημερινά από διαρκώς εναλλασσόμενες πληροφορίες, εικόνες και ερεθίσματα που διασπούν την προσοχή και δομούν νέες μορφές εθισμού. Οι σιγουριές διαγράφονται. Η σιωπή έχει χαθεί.

Αρχικά, είναι εμφανές ότι τα νέα παιδιά δείχνουν μια ξεκάθαρη προτίμηση για την ποίηση. Συχνά, αυτή συνδυάζεται με το performance και γίνεται προφορική, σε επιτελέσεις spoken word και poetry slam. Αυτές οι μορφές είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς στους εικοσάρηδες δημιουργούς (και σ’ ένα εξίσου νεαρό κοινό), γεμίζοντας αίθουσες εκδηλώσεων και συσσωρεύοντας views στα μέσα. Τα μέλη της Gen-Z που πεζογραφούν είναι λίγα και συνήθως προτιμούν το διήγημα ή τη νουβέλα. Στις σπάνιες περιπτώσεις που γράφουν μυθιστόρημα, αυτό είναι σχεδόν πάντα ολιγοσέλιδο.

Η ροπή της Gen-Z προς τη μικρή φόρμα οφείλεται, ως έναν βαθμό, στην περιορισμένη πείρα των δημιουργών, συνεπώς δεν είναι κάτι πρωτοφανές. Φυσικά και είναι πιο εύκολο να ξεκινάς με ένα έργο λιγότερο περίπλοκο και εκτενές. Σ’ ένα βαθύτερο, όμως, επίπεδο, αυτή η προτίμηση προκύπτει από την ίδια την εποχή. Ζούμε στους ρευστούς καιρούς της επισφάλειας, της ταχύτητας και της πληροφορίας.

Οι υποχρεώσεις έχουν πολλαπλασιαστεί, η αβεβαιότητα έχει οξυνθεί, ο ελεύθερος χρόνος εξαφανίζεται και το άγχος οργιάζει. Βομβαρδιζόμαστε καθημερινά από διαρκώς εναλλασσόμενες πληροφορίες, εικόνες και ερεθίσματα που διασπούν την προσοχή και δομούν νέες μορφές εθισμού. Οι σιγουριές διαγράφονται. Η σιωπή έχει χαθεί. Όλοι μας ζούμε σ’ αυτήν τη συνθήκη, μα η Gen-Z μεγάλωσε εντός της, γαλουχήθηκε απ’ αυτή, καθορίστηκε αναπόδραστα και ανεπιστρεπτί.

Η υποκειμενικότητα της Gen-Z –ευλύγιστη κι ευάλωτη, διχασμένη και θραυσματική– ευνοεί τη μικρή φόρμα. Οι αντικειμενικές της δυνατότητες, η (αποδεδειγμένη πλέον) αδυναμία της να συγκεντρωθεί για μεγάλα διαστήματα ή να αντιληφθεί τον κόσμο της με όρους σαφήνειας και συνοχής, καθιστούν τη «μακρά αφήγηση» ενός (συμβατικού) μυθιστορήματος ιδιαίτερα απαιτητική. Παράλληλα, οι περιορισμοί στον χρόνο και την αταραξία –ένα απ’ τα δύο είναι σίγουρα βασική προϋπόθεση της δημιουργίας– δυσχεραίνουν κάθε απόπειρα πεζογραφίας.

Η σχέση μεταξύ γενιάς και εποχής δεν καθορίζει μόνο τη φόρμα της γραφής της Gen-Z αλλά και τη θεματολογία που εκείνη επιλέγει όταν πεζογραφεί. Η πεζογραφία –ως η κατεξοχήν αναστοχαστική τέχνη που απορροφά το σήμερα και το ξερνά ως μύθο– τοποθετείται «κριτικά και κλινικά» στα φαινόμενα της εποχής. Ψηλαφεί, δηλαδή, τα συμπτώματα της ταχύτητας, της συνδεσιμότητας και της διαρκούς επικοινωνίας και ασκεί κριτική με την ιδιάζουσα ματιά μιας ζαλισμένης κοινωνιολόγου, ενός απαυδισμένου ψυχολόγου ή ενός πολυλογά ποιητή.

Το δεύτερο μυθιστόρημα του Μαλανδράκη, για παράδειγμα, ακολουθεί τον Χάρη Αλεξιάδη, ο οποίος, έχοντας βιώσει τη φρίκη του Σαράγιεβο ως πολεμικός ανταποκριτής, γυρνάει στην Αθήνα και γίνεται διάσημος τηλεπαρουσιαστής. Παρ’ όλο που η πλοκή αφορά την Ελλάδα των ’90s και των 2000s, της ιδιωτικής τηλεόρασης και του ενθουσιασμού, καθίσταται σαφές πως η συγγραφική φωνή δεν παύει να μιλά για το σήμερα και για τους χίλιους τρόπους με τους όποιους ξορκίζουμε το άλγος και το άγχος (και την πολιτική) καθώς ανοιγόμαστε σε διάφορα δίκτυα διασκέδασης και πληροφορίας.

Η σχέση με την εποχή –και, πιο συγκεκριμένα, ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούμε τα ερεθίσματα του εξωτερικού κόσμου για ν’ απωθήσουμε τον πόνο– κατέχει περίοπτη θέση και στον Βορρά του Οικονομίδη. Εκεί, ο ήρωας θα δοκιμάσει τα πάντα για να μη χρειαστεί ν’ αντιμετωπίσει τις υπαρξιακές του δυσκολίες – θεάματα, επιφανειακές συναναστροφές, ουσίες, τόσο πολλοί εθισμοί που υπόσχονται την ίαση, ενώ την αναιρούνε.

Μέσω αυτής της διαλεκτικής, η εποχή τροφοδοτεί τη θεματολογία των έργων της Gen-Z. Ταυτόχρονα, όμως, το ασίγαστο περιβάλλον μας εγείρει ερωτήματα ως προς την ίδια τη χειρονομία της γραφής. Σε αντίθεση με την εποχή, το γράψιμο είναι αργό∙ απαιτεί συγκέντρωση, μοναξιά και προσοχή. Πώς φτάνει εκεί το αγχώδες και κατακερματισμένο υποκείμενο της Gen-Z;

Πέρα απ’ την προαιώνια ανάγκη του ατόμου να εκφραστεί, το γράψιμο σήμερα λαμβάνει και τον χαρακτήρα της αντίστασης στο υπάρχον. Γράφοντας επιβραδύνουμε, αποσιωπούμε την πληροφορία, υψώνουμε τείχη απέναντι στην επικοινωνιακή της φλυαρία, δημιουργούμε απ’ την αρχή μια εξαιρετικά πολυπληθή μοναξιά.

Πεζογραφώντας ανακαλύπτουμε μια άλλη χρήση της γλώσσας, έναν κώδικα που δεν είναι πληροφοριακός, επικοινωνιακός ή αλγοριθμικός, έναν ρυθμό που οικοδομεί καινούργιες συγκινήσεις, νέες σχέσεις με τα πράγματα, τα πλάσματα ή το σύμπαν. Η λογοτεχνία, συνεπώς, δεν λειτουργεί μοναχά ως η ύψιστη περιπέτεια αλλά και ως «μια υπεξαίρεση του λόγου», υφαίνοντας «κενά μη-επικοινωνίας», «διακοπές» που ίσως μας βοηθάνε «να ξεφεύγουμε από τον έλεγχο».²


[1] Ευγένιος Αρανίτσης, Λάθη Τεσσάρων Εποχών, «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», 2005.
[2] Ζιλ Ντελέζ, στο Deleuze-Negri: To επαναστατικό γίγνεσθαι και τα πολιτικά δημιουργήματα, μτφρ. Nomadic Universality, 2022 [1990].

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η Gen Z αγαπάει τη γιαγιά που πλέκει στο πανηγύρι του χωριού

The Happy Reader / Η Gen Z αγαπάει τη γιαγιά που πλέκει στο πανηγύρι του χωριού

Η Γενιά Ζ γράφει και διαβάζει, καταρρίπτοντας τα στερεότυπα. Βιογραφίες, ταξιδιωτικοί οδηγοί και υγεία οδηγούν τους Ευρωπαίους στα βιβλιοπωλεία. Οι γιοι του Μάρκες, Ροδρίγκο και Γκονζάλες, απολογούνται για το δικαίωμά τους στο έργο του πατέρα τους. Εκδοτικό γεγονός, η μετάφραση του πρώτου μυθιστορήματος του Τζέιμς Μπόλντουιν.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Γιατί οι διεθνείς συγκυρίες δεν ευνοούν την Ελλάδα;

Οπτική Γωνία / Γιατί οι διεθνείς συγκυρίες δεν ευνοούν την Ελλάδα;

Από την Ουκρανία και την κρίση στη Γαλλία μέχρι τις αποφάσεις Τραμπ, η Ευρώπη περνάει κρίση ταυτότητας. Πώς επηρεάζεται η χώρα μας; Μιλά στη LiFO ο Σωτήρης Ντάλης, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης του τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Κάποτε στην Αμερική…

Ακροβατώντας / Η αμερικανική δημοκρατία οδεύει προς το τέλος της

Η κυβέρνηση Τραμπ έχει επιδοθεί σε ανελέητο κυνηγητό όσων αμφισβητούν την αλήθεια της. Κυνηγάει δημοσιογράφους, παρουσιαστές, ακτιβιστές, αντιφρονούντες, δικαστές, όποιον τολμήσει να την αμφισβητήσει.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Χωρίς αναισθητικό, χωρίς δικαιώματα: Τι συμβαίνει με τις θρησκευτικές σφαγές στην Ελλάδα;

Ρεπορτάζ / Χωρίς αναισθητικό: Τι συμβαίνει με τις θρησκευτικές σφαγές για halal και kosher στην Ελλάδα;

Παρά τις προσπάθειες νομιμοποίησης του εβραϊκού και ισλαμικού τρόπου σφαγής των ζώων χωρίς αναισθητοποίηση, το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα δεν έχει αλλάξει. Η σχεδιαζόμενη Εθνική Στρατηγική Halal επαναφέρει το θέμα.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
H εξέγερση της «κανονικότητας»

Οπτική Γωνία / H εξέγερση της «κανονικότητας»

Μια τάση που θέλει να προσελκύσει μετριοπαθή ακροατήρια, αντλώντας από μια ψευδή εκδοχή της Ιστορίας, η οποία θέλει τον δυτικό πολιτισμό να υποφέρει ή να παρακμάζει γιατί τάχα έπεσε θύμα του ανθρωπισμού του.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
EPEJERGAS HIV/AIDS: Σύντομα θα αποτελεί παρελθόν;

Οπτική Γωνία / HIV/AIDS: Σύντομα θα αποτελεί παρελθόν;

Οι κρίσιμοι σταθμοί μιας δύσκολης πορείας που ξεκίνησε το 1981, οπότε πιστοποιήθηκαν τα πρώτα κρούσματα HIV, μέχρι σήμερα, που στόχος πια είναι η πλήρης ύφεση της νόσου, με ορίζοντα την επίτευξη της ίασης.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Πάνος Ρούτσι: Ο απεργός πείνας που συγκλονίζει την Ελλάδα

Οπτική Γωνία / Πάνος Ρούτσι: Ο απεργός πείνας που συγκλονίζει την Ελλάδα

Επιστρατεύοντας το ύστατο μέσο πίεσης, ο Πάνος Ρούτσι ζητά δικαιοσύνη για τα Τέμπη και άδεια για να ξεθάψει το παιδί που έχασε στο μοιραίο τρένο, ώστε να ταυτοποιηθεί και να γίνουν τοξικολογικές εξετάσεις.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τα drones μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη: Η Κίνα αλλάζει την παγκόσμια ασφάλεια

Οπτική Γωνία / Από τα drones μέχρι το AI: Η Κίνα αλλάζει την παγκόσμια ασφάλεια

Πώς η στρατιωτική άνοδος της Κίνας και η στρατηγική σύμπλευση με τη Ρωσία διαμορφώνουν τις ευρωπαϊκές και παγκόσμιες προκλήσεις για την ασφάλεια; Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αντιδράσεις στην Πάρο για την τουριστική επένδυση στις Κολυμπήθρες ή Συλλογή υπογραφών κατά της στρατηγικής επένδυσης στην Πάρο

Ρεπορτάζ / Στις Κολυμπήθρες της Πάρου θα χτιστεί ένα τεράστιο ξενοδοχείο. Γιατί;

Η τοπική κοινωνία αντιδρά στην κατασκευή μεγάλου τουριστικού συγκροτήματος, προειδοποιώντας για αλλοίωση του τοπίου και επιβάρυνση των ήδη πιεσμένων υποδομών του νησιού.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Τζέφρι Σακς: «Ο Τραμπ είναι διχαστικός και επικίνδυνος»

Οπτική Γωνία / Τζέφρι Σακς: «Ο Τραμπ είναι διχαστικός και επικίνδυνος»

Γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες μοιάζουν πιο διχασμένες από ποτέ; Και πού οφείλεται η άνοδος της πολιτικής βίας; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Οικονομικών και διευθυντής του Κέντρου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Βαθαίνει η κρίση εμπιστοσύνης, αλλά κανένας δεν πτοείται 

Βασιλική Σιούτη / Βαθαίνει η κρίση εμπιστοσύνης, αλλά κανένας δεν πτοείται 

Στην Ελλάδα η κοινή γνώμη έχει τη χειρότερη άποψη για τα πολιτικά κόμματα της χώρας, αλλά αυτό δεν μοιάζει να πτοεί κανέναν, παρά τον υπαρκτό κίνδυνο απονομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Ο Γιάννης Σίνα Ούγκο Αντετοκούνμπο…

Ακροβατώντας / Ο Γιάννης Σίνα Ούγκο Αντετοκούνμπο και ο κάθε Γιάννης

Σαν αυτόν υπάρχουν χιλιάδες ακόμα άνθρωποι που ζουν στη χώρα μας, πολλές χιλιάδες «καταραμένοι» που για διάφορους λόγους έφτασαν και φτάνουν ως εδώ με κάτι καρυδότσουφλα, σε μια προσπάθεια να επιβιώσουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Η φωτιά στο Γηροκομείο Πατρών και τα πορίσματα που αλλάζουν τα δεδομένα

Ρεπορτάζ / Η φωτιά στο Γηροκομείο Πατρών και τα πορίσματα που αλλάζουν τα δεδομένα

Ενώ τα πορίσματα της Πυροσβεστικής δεν εντοπίζουν στοιχεία εμπρησμού, δύο φοιτητές εξακολουθούν να κρατούνται προσωρινά για τη φωτιά στην περιοχή του Γηροκομείου Πατρών, με την υπόθεση να ξυπνά μνήμες από παλαιότερες δικαστικές πλάνες.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ