Το ουκρανικό αλλάζει τον κόσμο περισσότερο απ’ ό,τι η πανδημία

ΠΕΜΠΤΗ Το ουκρανικό αλλάζει τον κόσμο περισσότερο απ’ ό,τι η πανδημία Facebook Twitter
O δυτικός κόσμος βίωσε αλλεπάλληλες αναταράξεις ως απόρροια όλων αυτών: ισλαμιστική τρομοκρατία, οικονομική κρίση μετά το 2008, κρίση της Ε.Ε. (Βrexit), μεταναστευτική και κλιματική κρίση, πολιτισμικοί πόλεμοι, υγειονομική και ενεργειακή κρίση και τελευταία μια μεγάλη γεωπολιτική κρίση σχετιζόμενη με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Eικονογράφηση: Ατελιέ/LIFO
0



Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΙΚΟΣΑΕΤΙΑ
 μπορεί κάλλιστα να χαρακτηριστεί παγκοσμίως ως περίοδος ριζοσπαστικοποίησης των αλλαγών που διαμορφώνουν την ύστερη νεωτερικότητα του εικοστού πρώτου αιώνα.

Αυτό που ονομάζουμε ύστερη νεωτερικότητα χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη ανοιχτότητα και σύγκλιση των οικονομικών συστημάτων διαμέσου ειρηνικού ανταγωνισμού (παγκοσμιοποίηση), από τη σαρωτική τεχνολογική επανάσταση και την ενίσχυση του ρόλου της επιστήμης, από τις διαρκείς μετακινήσεις ανθρώπων, κεφαλαίων και υπηρεσιών, όπως και από τον βαθύτερο κοινωνικό κατακερματισμό που συνεπάγεται και ριζικές αλλαγές στα μοντέλα ζωής (κρίση της πυρηνικής οικογένειας) και στη συναφή κουλτούρα των κοινωνιών.

Η ριζοσπαστικοποίηση αυτή επέφερε ωστόσο και πολλαπλές κρίσεις που άρχισαν να ξεπηδούν απανωτά από τη μεγάλη χοάνη της Ιστορίας, σαν τις μπάμπουσκες, επηρεάζοντας όλες μαζί, αν και με διαφορετικούς τρόπους η καθεμία, την εξέλιξη των πραγμάτων. Ιδίως ο δυτικός κόσμος που βρίσκεται στην πρωτοπορία των αλλαγών αυτών βίωσε αλλεπάλληλες αναταράξεις ως απόρροια όλων αυτών: ισλαμιστική τρομοκρατία (μέσα στο έδαφος των ΗΠΑ και της Ευρώπης και όχι στην περιφέρεια, όπως παλιότερα), οικονομική κρίση μετά το 2008, κρίση της Ε.Ε. (Βrexit), μεταναστευτική και κλιματική κρίση, πολιτισμικοί πόλεμοι (διαμάχες για τις έμφυλες ταυτότητες, ΜeΤoo κ.λπ.), υγειονομική και ενεργειακή κρίση και τελευταία μια μεγάλη γεωπολιτική κρίση σχετιζόμενη με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Η περίοδος αυτή των πολυ-κρίσεων (poly-crisis) δεν θα μπορούσε να μην επηρεάσει και το πολιτικό πεδίο, ενισχύοντας τις εθνολαϊκιστικές φωνές που αντιμετωπίζουν φοβικά και με εθνική εσωστρέφεια τις προκλήσεις αυτές (βλ. την άνοδο των λαϊκιστών σε ΗΠΑ, Αγγλία, Ελλάδα και οψίμως στη Γαλλία εν όψει και των προεδρικών εκλογών). Ενίσχυσε επίσης τον «αντισυστημισμό» και τον αντι-ελιτισμό, δηλαδή την αντίδραση απέναντι στα ορθόδοξα κανάλια παραγωγής της γνώσης και της πληροφορίας, δημιουργώντας εναλλακτικές, αλλά απολύτως έωλες πηγές αντι-γνώσης.

Η διάχυτη συνωμοσιολογία, τα fake news και η μετα-αλήθεια είναι εν τέλει οι τρόποι αντίστασης στην «επίσημα αποδεκτή» γνώση όσων την παράγουν. Αν το δούμε από απόσταση, πάντως, όλες οι βιομηχανικές επαναστάσεις και οι κρίσεις τους από το δέκατο ένατο αι. και μετά επέφεραν τέτοια αντίδραση, ορισμένες φορές προκαλώντας πολύ πιο επικίνδυνα φαινόμενα, όπως η γέννηση των ολοκληρωτισμών και οι δύο καταστροφικότατοι παγκόσμιοι πόλεμοι.

Ο διαφαινόμενος οικονομικός και πολιτικός αποκλεισμός της Ρωσίας του Πούτιν για καιρό από τον υπόλοιπο κόσμο, με την εξαίρεση των μεγάλων δυνάμεων της Ασίας, όπως η Κίνα, η Ινδία, η Τουρκία και το Ιράν, μας προκαταλαμβάνει για έναν κόσμο οικονομικά κατακερματισμένο και με ζώνες επιρροής που δεν θα επικοινωνούν η μία με την άλλη, θυμίζοντας τους προηγούμενους αιώνες.

Ο υψηλότατος αριθμός των θανάτων εξαιτίας της πανδημίας (πάνω από 6 εκατ. παγκοσμίως), τα πρωτοφανή lockdowns με δυστοπικούς όρους σε άλλοτε σφύζουσες από ζωή πόλεις του πρώτου κόσμου, τα μεγάλα προβλήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας, η πρόσκαιρη αδυναμία μετακινήσεων, η εφαρμογή της τηλεργασίας και η επιβολή της κοινωνικής αποστασιοποίησης έδωσαν την εντύπωση ότι η υγειονομική κρίση θα επέφερε δομικές αλλαγές στον κόσμο μας.

Στην πραγματικότητα, εκείνο που έκανε είναι να επισπεύσει αλλαγές που ήταν ήδη διαμορφωμένες στο πλαίσιο της μετανεωτερικότητας, όπως η κοινωνική αποστασιοποίηση, οι άυλες επαφές και η εξ αποστάσεως επικοινωνία και συνεργασία, καθώς και να επιβεβαιώσει τον καθοριστικό ρόλο της επιστήμης σε κάθε πτυχή της ζωής μας, μαζί με την ανάγκη για παγκόσμιο συντονισμό απέναντι σε παγκοσμιοποιημένες απειλές. Με άλλα λόγια, χωρίς να θέλει κανείς να υποτιμήσει τη σημασία της και τις ζοφερές της παρενέργειες, η πανδημία λειτούργησε μάλλον ως επιταχυντής εξελίξεων στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης παρά ως ανατροπέας.

Εκείνη η κρίση που αντιθέτως φαίνεται ότι θα λειτουργήσει πολύ πιο ανατρεπτικά είναι η ουκρανική, καθώς θέτει καίρια ζητήματα, τόσο γεωπολιτικά όσο και πολιτικο-ιδεολογικά. Κυρίως, δε, όσα θέτει, αμφισβητούν ευθέως τη βάση του κόσμου της μετανεωτερικότητας.

Πρώτα απ’ όλα, επαναφέρει τον πόλεμο ως μέσο αναθεώρησης του ευρωπαϊκού, μετακομμουνιστικού status quo. Ως γνωστόν, η E.E., από καταβολής της ύπαρξής της, μεταπολεμικά, συστάθηκε ως μια ειρηνική δύναμη ήπιας διπλωματίας, με το ΝΑΤΟ να αναλαμβάνει να καλύψει το κενό ασφάλειάς της που προέκυπτε από αυτή την υπαρξιακή επιλογή. Ο ιμπεριαλιστικός και άκρως επικίνδυνος ρωσικός αναθεωρητισμός επαναφέρει τους στρατιωτικούς ανταγωνισμούς στο προσκήνιο με νέους ψυχροπολεμικούς όρους. Πρόκειται για μεγάλο πισωγύρισμα.

Ανατρέπει όμως και το παγιωμένο σχήμα της παγκοσμιοποίησης. Ο διαφαινόμενος οικονομικός και πολιτικός αποκλεισμός της Ρωσίας του Πούτιν για καιρό από τον υπόλοιπο κόσμο, με την εξαίρεση των μεγάλων δυνάμεων της Ασίας, όπως η Κίνα, η Ινδία, η Τουρκία και το Ιράν, μας προκαταλαμβάνει για έναν κόσμο οικονομικά κατακερματισμένο και με ζώνες επιρροής που δεν θα επικοινωνούν η μία με την άλλη, θυμίζοντας τους προηγούμενους αιώνες.

Αυτό σημαίνει ότι οι μετακινήσεις προσώπων και κεφαλαίων, οι διασυνοριακές επικοινωνίες και οι διεθνείς συνεργασίες θα περιοριστούν εντός αυτών των νέων περίκλειστων περιφερειών, με σοβαρή επίπτωση σε μια σειρά θεμάτων οικουμενικής σημασίας που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς παγκόσμια συνεργασία, όπως η διαχείριση της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής κ.λπ.

Αμφισβητεί, τέλος, και την πορεία της πολιτικής φιλελευθεροποίησης και του παγκόσμιου εκδημοκρατισμού μετά το 1991, κάτι που αποτελεί το αναγκαίο πολιτικό συμπλήρωμα της παγκοσμιοποίησης, καθώς ευνοεί την απελευθέρωση και τη χειραφέτηση ατόμων και κοινωνιών παντού στον πλανήτη. Μια κατάκτηση που πήρε χιλιάδες χρόνια στην ανθρωπότητα για να την επιτύχει, προφανώς με όλες τις αδυναμίες που μένουν να αντιμετωπιστούν. Και που αν αντιμετωπιστούν, θα είναι με τους όρους της δημοκρατίας και όχι του αυταρχισμού.

Αντιθέτως, τα ανελεύθερα καθεστώτα και οι συγκαλυμμένες δικτατορίες που έχουν επικρατήσει στη Ρωσία, στην Κίνα, στην Τουρκία και αλλού συνιστούν, χάρη στην εξαγόμενη επιθετικότητά τους, απειλή για τις φιλελεύθερες δημοκρατίες της Δύσης ‒ απειλή εξωτερική και εσωτερική. Εξωτερική διότι τις αμφισβητούν με όρους αυτοκρατορικού επεκτατισμού. Και εσωτερική διότι ενισχύουν εντός της Δύσης τις αντιφιλελεύθερες αντισυστημικές δυνάμεις του φιλοαυταρχισμού, ακροδεξιού και ακροαριστερού. Υπονομεύουν δηλαδή τον κόσμο που τόσο πασχίζουμε να οικοδομήσουμε όλες αυτές τις μεταπολεμικές και μεταψυχροπολεμικές δεκαετίες: ανοικτό, ελεύθερο, δημοκρατικό, ειρηνικό, όσο το δυνατόν πιο συμπεριλητπικό και δίκαιο. Ευχής έργο θα ήταν να ακολουθήσουν όλοι στον πλανήτη σε αυτό. Αν κάποιοι δεν θέλουν από μίσος γι’ αυτό που είμαστε, ας φροντίσουμε τουλάχιστον από την πλευρά μας να μη συνιστούν απειλή σε όσα έχουμε καταφέρει.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το κρασί, το λάδι και ένας υπουργός του Τραμπ

Οπτική Γωνία / Ειδήσεις που περνούν στα ψιλά και είναι πιο σημαντικές από το μαλλί ενός υπουργού

Η σύγχρονη ακροδεξιά από τη μία κλείνει το μάτι στην πιο παραδοσιακή, αδιάφορη για θέματα υγείας και περιβάλλοντος, κουλτούρα, ενώ από την άλλη, ορισμένοι εκπρόσωποί της, όπως ο Ρόμπερτ Κένεντι Τζούνιορ, δείχνουν ευαισθησία απέναντι στους κινδύνους του τεχνολογικού καπιταλισμού.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Το δικαίωμα στην απομόνωση

Ιλεκτρίσιτυ / Ας αφήσουμε τους ιθαγενείς στην ησυχία τους

Οι φυλές ιθαγενών που ζουν αποκομμένες από τον ανθρώπινο πολιτισμό χαίρουν νομικής προστασίας, καθώς η επαφή τους με τα οργανωμένη κράτη ενέχει καταστροφικές συνέπειες για τις κοινότητές τους.
ΧΑΡΗΣ ΚΑΛΑΪΤΖΙΔΗΣ
«To TikTok πέτυχε γιατί σε διασκεδάζει»

Enrico Bellini / «To TikTok πέτυχε γιατί σε διασκεδάζει»

Ο επικεφαλής Κυβερνητικών Σχέσεων και Δημόσιας Πολιτικής του TikTok στη Νότια Ευρώπη, Enrico Bellini, περιγράφει το μυστικό της επιτυχίας της δημοφιλούς πλατφόρμας και εξηγεί γιατί η προστασία των δεδομένων των Ευρωπαίων χρηστών είναι υψίστης σημασίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πόσο απέχει ένα βιντεοπαιχνίδι για βιασμούς από την incel πραγματικότητα που ζούμε;

Οπτική Γωνία / Πόσο απέχει ένα βιντεοπαιχνίδι για βιασμούς από την incel πραγματικότητα που ζούμε;

Ορθώς μας σοκάρει το «No Mercy» που «παίζει» με τον βιασμό και την αιμομιξία, όμως την ίδια στιγμή ζούμε σε μια κοινωνία όπου η γυναικεία υποταγή πλασάρεται ως κανονικότητα.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Τα νέα στοιχεία για τον Κώστα Αχ. Καραμανλή τον επαναφέρουν στο προσκήνιο 

Πολιτική / Nέα στοιχεία για τον Κώστα Αχ. Καραμανλή τον επαναφέρουν στο προσκήνιο 

Η υπόθεση των Τεμπών επιστρέφει στη Βουλή μέσω της δικογραφίας για τον Κώστα Αχ. Καραμανλή, αλλά στελέχη της κυβέρνησης υποστηρίζουν ότι αυτήν τη φορά είναι καλά προετοιμασμένοι. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
κωνσταντοπουλου

Βασιλική Σιούτη / Ποιος είναι, τελικά, αξιωματική αντιπολίτευση;

Οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν πλέον στη δεύτερη θέση το κόμμα της Πλεύσης Ελευθερίας. Θα διατηρήσει η Ζωή Κωνσταντοπούλου τη δυναμική που απέκτησε; Θα αλλάξει σύντομα πάλι η σειρά των κομμάτων; Το σίγουρο είναι πως η ρευστότητα είναι η νέα πολιτική συνθήκη. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Tίτλος: Explainer: Το κίνημα "Cute Winter Boots" και το κριντζ της ψηφιακής πολιτικοποίησης

Explainer / «Cute Winter Boots»: Όσο κι αν το υποτιμάτε, το TikTok παράγει πολιτική

Το hashtag #CuteWinterBoots συγκεντρώνει τους προβληματισμούς των χρηστών για την άνοδο της παγκόσμιας ακροδεξιάς και για τον τρόπο που εφαρμόζεται η δημοκρατία σήμερα. Έχουμε αφήσει πίσω μας για πάντα το «για να συμμετέχω στην πολιτική πάω σε συνελεύσεις και γράφομαι σε κόμμα».
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Τι μας δείχνουν τα πρώτα ίχνη ζωής εκτός της Γης;

Διάστημα / Βρέθηκαν όντως ίχνη εξωγήινης ζωής;

Τι ανακάλυψε ακριβώς το τηλεσκόπιο James Webb; Θα υπάρξει σύντομα κατοικήσιμος πλανήτης; Πόσο κοντά είμαστε στην κατάκτηση του Διαστήματος; Ο αστρονόμος και καθηγητής Φυσικής του Διαστήματος Ξενοφών Μουσάς εξηγεί τι σηματοδοτεί η ανακάλυψη του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θέλει τρίτη θητεία και τα δίνει όλα για να αλλάξει το κλίμα

Βασιλική Σιούτη / Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θέλει τρίτη θητεία και τα δίνει όλα για να αλλάξει το κλίμα

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ξεκαθάρισε ότι θα διεκδικήσει και τρίτη πρωθυπουργική θητεία και τα δίνει όλα με στόχο την άμεση αντιστροφή του αρνητικού πολιτικού κλίματος.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Χριστόφορος Πισσαρίδης: «Με ενοχλεί που η Ελλάδα, σε όλες τις λίστες, βρίσκεται στην τελευταία θέση»

Χριστόφορος Πισσαρίδης / «Με ενοχλεί που η Ελλάδα βρίσκεται παντού στην τελευταία θέση»

Από τον Τραμπ και την AI μέχρι την ελληνική γραφειοκρατία και την παγκόσμια ύφεση, ο νομπελίστας καθηγητής Οικονομικών Σερ Χριστόφορος Πισσαρίδης μιλά στη LIFO για το μέλλον της εργασίας και την απειλή του λαϊκισμού, εξηγώντας γιατί η Ελλάδα χρειάζεται λιγότερο Δημόσιο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Τζέφρι Σακς: «Η κατάληψη των πανεπιστημίων από τον Τραμπ δεν θα πετύχει»

Οπτική Γωνία / Τζέφρι Σακς: «Η κατάληψη των πανεπιστημίων από τον Τραμπ δεν θα πετύχει»

Ο καθηγητής Οικονομικών και διευθυντής του Κέντρου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια σχολιάζει στη LiFO τη σύγκρουση που έχει ξεσπάσει μεταξύ της κυβέρνησης Τραμπ και των αμερικανικών πανεπιστημίων και πώς βλέπει την επόμενη μέρα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αθήνα: Τα ηλεκτρικά πατίνια και το χάος της μικροκινητικότητας/ Πώς θα μπει τάξη στο χάος με τα ηλεκτρικά πατίνια στην Αθήνα;/ «Δεν γίνεται να μην έχουμε πατίνια γιατί είναι επικίνδυνο να κυκλοφορήσουν»

Ρεπορτάζ / Τι θα γίνει επιτέλους με τα ηλεκτρικά πατίνια στην Αθήνα;

Τα ηλεκτρικά πατίνια είναι η νέα τάση μετακίνησης στην πόλη αλλά προς το παρόν δημιουργούν αρκετά προβλήματα και προκαλούν αντιδράσεις. Πώς θα μπουν όρια στην άναρχη κυκλοφορία τους και τη στάθμευσή τους και ποιες υποδομές χρειάζονται;
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Τα μεγάλα έργα που αλλάζουν τη χώρα: Ποια προχωρούν και ποια καθυστερούν

Ρεπορτάζ / Τα μεγάλα έργα που αλλάζουν τη χώρα: Ποια προχωρούν και ποια καθυστερούν

Νέοι αυτοκινητόδρομοι, νέες γραμμές μετρό, νοσοκομεία, σιδηρόδρομοι, αεροδρόμια. Στις μακέτες όλα φαίνονται φανταστικά. Πότε όμως στ' αλήθεια παραδίδονται, πόσο κοντά στις μακέτες θα είναι η πραγματικότητα; Και ποια οφέλη μπορεί να προσφέρουν στην κοινωνία και την οικονομία;
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Απειλείται η οικονομία από νέο κραχ;

Οπτική Γωνία / Έρχεται νέο παγκόσμιο κραχ;

Εμπορικοί πόλεμοι, γεωπολιτικές απειλές και ο κίνδυνος παγκόσμιας ύφεσης. Πόσο θα επηρεαστεί η Ελλάδα από τη νέα εποχή Τραμπ; Ο καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, Κώστας Μήλας, μιλά στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μπορεί μια φεμινίστρια να είναι χριστιανή; 

Οπτική Γωνία / Μπορεί μια φεμινίστρια να είναι χριστιανή; 

Υπάρχει τελικά ασυμβίβαστο μεταξύ χριστιανισμού και φεμινισμού; Μπορούν οι δύο ταυτότητες να συνυπάρξουν ή πρόκειται για έναν αδύνατο συνδυασμό; Δύο γυναίκες παραθέτουν τα επιχειρήματα κάθε πλευράς.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ