Tο «Τουρκικό Άχθος» του Τζενγκίζ Ακτάρ. Γράφει ο Πέτρος Μάρκαρης

Tο «Τουρκικό Άχθος» του Τζενγκίζ Ακτάρ. Γράφει ο Πέτρος Μάρκαρης. Facebook Twitter
Όπως γράφει ο Τζενγκίζ Ακτάρ: «Οι εκδυτικοποιημένες οθωμανικές ελίτ απορρίπτουν πλέον συνολικά το Ισλάμ, το οποίο θεωρούν ως την πηγή των κακών που εξασθενίζουν την Αυτοκρατορία».
0
μαρκαρης
Πέτρος Μάρκαρης

Η ENTAΣΗ ΣΤΙΣ ελληνοτουρκικές σχέσεις έφερε στο προσκήνιο, εκτός από τα προβλήματα μεταξύ των δύο χωρών, και μια σειρά από ειδικούς στα ελληνοτουρκικά θέματα, οι οποίοι λένε με κάθε ευκαιρία και τις απόψεις τους.

Όταν τους ακούω, έχω συχνά την εντύπωση ότι οι γνώσεις τους για την Τουρκία περιορίζονται αποκλειστικά στο παρόν, χωρίς να παίρνουν υπόψη τους τη δημιουργία και την εξέλιξη του τουρκικού κράτους και πόσο η εξέλιξη αυτή επηρέασε τις πολιτικές θέσεις και την πορεία της σημερινής Τουρκίας.

Η μελέτη του Τούρκου πολιτικού επιστήμονα Τζενγκίζ Ακτάρ Το τουρκικό άχθος, που κυκλοφόρησε πρόσφατα στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Επίμετρο, σε μια εξαιρετική μετάφραση της Τίνας Πλυτά, προσφέρει μια τεκμηριωμένη ανάλυση για την εξέλιξη της Τουρκίας από την Οθωμανική Αυτοκρατορία ως σήμερα. Το Τουρκικό Άχθος κυκλοφόρησε στα γαλλικά, έχει μεταφραστεί, εκτός από τα ελληνικά, και στα γερμανικά, ενώ μεταφράζεται ήδη στα αγγλικά, στα ιταλικά και στα αρμένικα.

Η μελέτη επικεντρώνεται στη δημιουργία της Τουρκικής Δημοκρατίας ως μετεξέλιξη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και καταλήγει στη σημερινή Τουρκία και την επικράτηση του πολιτικού Ισλάμ.

Το καθεστώς εκμεταλλεύτηκε το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, το οποίο, κατά τον Τζενγκίζ Ακτάρ, σκόπιμα δεν διαλευκάνθηκε από το Κοινοβούλιο, γιατί του χρησίμευε ως πρόσχημα για εκκαθαρίσεις αντιφρονούντων σε πρωτοφανή έκταση, οι οποίες κατάληξαν σε ένα «κυνήγι μαγισσών» με μοναδικό στόχο τη διατήρηση της τρομοκρατίας και της απολυταρχικής εξουσίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. 

Αφετηρία αυτής της πορείας είναι, σύμφωνα με τον Τζενγκίζ Ακτάρ, η στροφή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας προς τη Δύση. Σε αντίθεση με αυτό που πιστεύουν οι Ευρωπαίοι, αλλά και εμείς οι Έλληνες, η στροφή προς τη Δύση δεν εγκαινιάστηκε από τον Κεμάλ Ατατούρκ αλλά είχε ξεκινήσει ήδη από τα τέλη του δέκατου όγδοου αιώνα, με τις μεταρρυθμίσεις του Σουλτάνου Σελίμ Γ’, και κορυφώθηκε στη διάρκεια του δέκατου ένατου αιώνα.  

Αιχμή του δόρατος των μεταρρυθμίσεων ήταν η δημόσια διοίκηση. Πέραν αυτής, όμως, οι μεταρρυθμίσεις ήταν ο κινητήριος μοχλός για θεμελιώδεις αλλαγές στη θρησκεία, και στην παιδεία.

Τζενγκίζ Ακτάρ
Τζενγκίζ Ακτάρ

Όπως γράφει ο Τζενγκίζ Ακτάρ: «Οι εκδυτικοποιημένες οθωμανικές ελίτ απορρίπτουν πλέον συνολικά το Ισλάμ, το οποίο θεωρούν ως την πηγή των κακών που εξασθενίζουν την Αυτοκρατορία».

Η μεγάλη ανατροπή, ωστόσο, έγινε στην παιδεία ήδη από τα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα. Οι μεγάλοι κερδισμένοι των μεταρρυθμίσεων ήταν οι μη μουσουλμάνοι υπήκοοι της Αυτοκρατορίας, που έζησαν έναν χρυσό αιώνα. Οι μουσουλμάνοι ήταν αποκλεισμένοι από αυτόν τον χρυσό αιώνα, συχνά με τη θέλησή τους. 

Σχετικά με την Τουρκική Δημοκρατία, ο Τζενγκίζ Ακτάρ επαναλαμβάνει μια πάγια θέση του: η Τουρκική Δημοκρατία γεννήθηκε ανάπηρη, γιατί η ιδρυτική πράξη της υπήρξε το μεγάλο έγκλημα της γενοκτονίας των Αρμενίων, αλλά και των Ποντίων και των Ασσυρίων, που ακολούθησαν. «Η γενοκτονία, που αποκλήθηκε εκείνη την εποχή από τους Αρμένιους “η Μεγάλη Καταστροφή”, δεν ήταν μόνο δική τους καταστροφή, αλλά καταστροφή ολόκληρης της χώρας», γράφει και προσθέτει παρακάτω: «Το κοινό της Τουρκίας στη μεγάλη πλειοψηφία του φέρει τις ουλές των γενοκτονιών, των πογκρόμ και των λεηλασιών που σημειώθηκαν πριν από εκατό χρόνια. (…) Αυτό το έθνος, που έχει οικοδομηθεί πάνω σε όλα αυτά τα ανθρώπινα λείψανα, έχει αναγκαστικά εξαιρετικά εύθραυστα θεμέλια».

Ο Ακτάρ αποδίδει, όμως, ευθύνες και στους Ευρωπαίους, κυρίως στον Πρόεδρο της Γαλλίας, Σαρκοζί, που απέρριψαν την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό θα ήταν το τελευταίο βήμα στην ολοκλήρωση της πορείας προς τη Δύση, αλλά έμεινε μετέωρο.

Η αναμονή της Τουρκίας στο κατώφλι της Ευρώπης με κλειστή την είσοδο ωφέλησε πολύ τον Ερντογάν. Από το 2013 επανέφερε το πολιτικό Ισλάμ, που είχε αποπεμφθεί από τις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα από τον πυρήνα της κρατικής εξουσίας, αλλά αποκλειστικά ως σουνίτικο Ισλάμ. 

Το καθεστώς εκμεταλλεύτηκε το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, το οποίο, κατά τον Τζενγκίζ Ακτάρ, σκόπιμα δεν διαλευκάνθηκε από το Κοινοβούλιο, γιατί του χρησίμευε ως πρόσχημα για εκκαθαρίσεις αντιφρονούντων σε πρωτοφανή έκταση, οι οποίες κατάληξαν σε ένα «κυνήγι μαγισσών» με μοναδικό στόχο τη διατήρηση της τρομοκρατίας και της απολυταρχικής εξουσίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. 

Το τουρκικό άχθος
KANTE ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Τζενγκίζ Ακτάρ, Το τουρκικό άχθος, εκδόσεις Επίμετρο

Σε ένα άλλο άρθρο του υποστηρίζει πως όλες οι γενοκτονίες ξεπλύθηκαν με την ατιμωρησία και το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα να καταστήσει την ατιμωρησία συστατικό του τουρκικού κράτους και των φορέων του. Οι διωγμοί και οι εκκαθαρίσεις δεν είναι παρά το πέπλο που καλύπτει την ατιμωρησία.

Ωστόσο, αυτή η απολυταρχική εξουσία, πέρα από τις εντάσεις που δημιουργεί στην ανατολική Μεσόγειο, βρίσκεται αντιμέτωπη τελευταία στην εξωτερική πολιτική με μια σειρά από αδιέξοδα, των οποίων η επίλυση είναι κάθε άλλο παρά εύκολη για το καθεστώς, και δυσχεραίνεται ακόμα περισσότερο από την καταρρέουσα οικονομία της χώρας.

Η ίδια εξέλιξη αρχίζει να διαφαίνεται και στο εσωτερικό. Οι χιλιάδες κρατούμενοι στις φυλακές, στρατιωτικοί, δημοσιογράφοι, καθηγητές και επιχειρηματίες, δεν απέτρεψαν τη νέα γενιά φοιτητών του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου να οργανώσει, συχνά μαζί με τους καθηγητές του πανεπιστημίου, μια σειρά από εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, όταν ο Ερντογάν διόρισε τον δικό του πρύτανη. Το ίδιο συνέβη και με τις διαμαρτυρίες των γυναικών, όταν ο Ερντογάν απέσυρε την Τουρκία από τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης για τα δικαιώματα των γυναικών.

Όσοι πιστέψαμε ότι οι διαμαρτυρίες στο πάρκο Γκεζί, στην Κωνσταντινούπολη, το 2013, ήταν απλώς ένα μεμονωμένο γεγονός, αναρωτιόμαστε σήμερα μήπως ήταν τελικά ένας προάγγελος. Προάγγελος μιας οπισθοδρόμησης που ξεκίνησε από το 2013 και κορυφώθηκε με πρόσχημα το πραξικόπημα του 2016, αλλά και προάγγελος ενός κινήματος αντίστασης, που μόλις διακρίνουμε τα πρώτα του σκιρτήματα.

Θα συνιστούσα σε όλους που ενδιαφέρονται και ασχολούνται με την Τουρκία να διαβάσουν τη μελέτη του Τζενγκίζ Ακτάρ. Θα τους βοηθήσει να καταλάβουν πολύ καλύτερα αυτό που συμβαίνει στη σημερινή Τουρκία, όπως επίσης τις καταβολές και τα αίτια της επιθετικής πολιτικής που εφαρμόζει.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Γιατί η Τουρκία είναι πραγματικά στριμωγμένη από τις ΗΠΑ μετά την αποχώρηση του Τραμπ;

LiFO politics / Γιατί η Τουρκία είναι πραγματικά στριμωγμένη από τις ΗΠΑ μετά την αποχώρηση του Τραμπ;

Γιατί ο Μπάιντεν δεν πήρε τηλέφωνο τον Ερντογάν; Μπορει να φτιάξουν σύντομα οι σχέσεις τους; Ποιες είναι οι προυποθέσεις για αυτό; Ποιοι είναι οι υποστηρικτές των ελληνικών θέσεων στις ΗΠΑ; Σε αυτό το επεισόδιο της σειράς Lifo Politics η Λένα Αργύρη, ανταποκρίτρια της ΕΡΤ στην Ουάσιγκτον, απαντά στις ερωτήσεις της Βασιλικής Σιούτη.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Πατρίτσια Χάισμιθ: «Ο κόσμος και τα μαρτίνι του είναι δικά μου!»

Βιβλίο / Πατρίτσια Χάισμιθ: «Ο κόσμος και τα μαρτίνι του είναι δικά μου!»

Τα πολυσυζητημένα ημερολόγια της Χάισμιθ αποκαλύπτουν κρυφές σκέψεις της συγγραφέως του «Ταλαντούχου κύριου Ρίπλεϊ», τους άγνωστους έρωτες και την εξάρτησή της από τη γραφή και το αλκοόλ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής και της επιτυχίας της»

Βιβλίο / Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής της»

Από τη Βαβυλώνα ως την Αθήνα, ο διάσημος ιστορικός και συγγραφέας βλέπει τις πόλεις ως ζωντανούς οργανισμούς, όπου η ιστορία γράφεται από τους ανθρώπους και όχι από τα κτίρια – με δημόσιες διεκδικήσεις και αντιστάσεις στο gentrification.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
10 βιβλία που διαπνέονται από 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Βιβλίο / 10 βιβλία για 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Δεν είναι λίγα τα βιβλία που ξεδίπλωσαν και ενίοτε αποθέωσαν κρυφές ή φανερές μεριές της Ελλάδας και κατέληξαν να γίνουν συνώνυμα συγκεκριμένων τόπων. Από τις ονειρικές, σχεδόν ψυχεδελικές Σπέτσες στον Μάγο του Φόουλς μέχρι τη Μάνη του Φέρμορ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ / Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

Ο Αυτοκράτορας της Χαράς είναι ένα λογοτεχνικό επίτευγμα. Ένα μεγάλο μυθιστόρημα με ιστορίες απλών ανθρώπων που τις σχέσεις τους ορίζουν η καλοσύνη και η αλληλεγγύη. Με αφορμή την κυκλοφορία του, ένας από τους πιο ταλαντούχους συγγραφείς της γενιάς του μιλάει για τη λογοτεχνία, τους ήρωές του, την queer ταυτότητα και την κατάσταση όπως διαμορφώνεται στην Αμερική του Τραμπ σε μια συνέντευξη-ποταμό.
M. HULOT
Η Λυδία Κονιόρδου διαβάζει τον μονόλογο της Λούλας Αναγνωστάκη «Ο oυρανός κατακόκκινος»

Lifo Videos / «Ιδού εγώ»: Η Λυδία Κονιόρδου ερμηνεύει το «Ουρανός Κατακόκκινος» της Λούλας Αναγνωστάκη στο LIFO.gr

O απολογισμός ζωής μιας γυναίκας που βλέπει γύρω της τον κόσμο να διαλύεται, η προσωπική εμπλοκή στη συλλογική μνήμη, μια ποιητική εκδοχή της δυστυχίας που γεννά η σύγχρονη πραγματικότητα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

The Review / Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου, με αφορμή τη νέα έκδοση του έργου του Ζαν Ζενέ, εξετάζουν τους λόγους που μπορεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα το θρυλικό βιβλίο του 1945. ― ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ