ΟΤΑΝ ΕΡΧΕΤΑΙ ΙΟΥΝΗΣ, θυμάμαι πάντα το πρώτο μου Pride. Ήταν 2011, ήμουν out μόνο σε δύο-τρεις φίλες, για κείνη τη μέρα δεν έβρισκα παρέα να πάω και είχα φουλ αγωνία τι ψέμα να πω στους γονείς μου.
Θυμάμαι όλη την αγωνία, όλο το βάρος της τότε ντουλάπας μου, που για κάποιες ώρες σαν κάποιος να το πήρε από τους ώμους μου, και ότι για πρώτη φορά ένιωσα, μεταξύ αγνώστων, μια αίσθηση του ανήκειν, αδιανόητη ως τότε.
Τις επόμενες χρονιές τις πέρασα στήνοντας περίπτερα οργανώσεων, μοιράζοντας ενημερωτικά φυλλάδια, γράφοντας ή και εκφωνώντας ομιλίες χαιρετισμών στο stage, βάφοντας πανό και πικέτες, σαν να λέμε το έμαθα το Pride από την καλή και απ’ την ανάποδη, μέχρι που πλέον έμοιαζε περισσότερο από οτιδήποτε άλλο με ετήσιο reunion (με όλα τα καλά και τα κακά του). Αλλά για κάποιο λόγο η πρώτη ανάμνηση που μου έρχεται στο μυαλό είναι πάντα εκείνη η πρώτη χρονιά.
Κάποιες φορές νιώθω ότι για τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα (ή, έστω, για την ακτιβιστική ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα) το Pride είναι κάπως σαν Πρωτοχρονιά. Κάθε χρόνο γίνεται αφορμή για έναν γρήγορο απολογισμό του πού βρισκόμαστε, πόσα έχουμε πετύχει και πόσα μένουν ακόμα να διεκδικήσουμε, αλλά και για κριτική και αυτοκριτική, για ανάδειξη βασικών ζητημάτων που μας ενώνουν και μας χωρίζουν.
Και η αλήθεια είναι πως είμαστε πολλ@ που το Pride δεν μας καλύπτει πολιτικά ή/και ιδεολογικά, και κάποιες από τις διαφορές μας είναι πολύ πιθανό ότι θα μείνουν για πάντα αγεφύρωτες.
Ωστόσο είναι αναγκαίες οι πολιτικές ζυμώσεις που θα βοηθήσουν το Pride να είναι όσο το δυνατόν πιο συμπεριληπτικό (και η αλήθεια είναι ότι τα προηγούμενα χρόνια έγιναν βήματα συμπερίληψης) ειδικά απέναντι στα πιο ευάλωτα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα (ή και τα πιο ευάλωτα άτομα γενικά), τους ανθρώπους εκείνους που κουβαλούν το μεγαλύτερο βάρος στους ώμους τους, άρα έχουν περισσότερη ανάγκη κάποιος να το πάρει, σε κάποιο βαθμό έστω, από τους ώμους τους.
«Έλα στη θέση μου» λέει ακόμα η μητέρα μου, όταν μου ζητάει να ξαναμπώ στην ντουλάπα προκειμένου η ίδια να μη διαχειριστεί την αντίδραση της γειτόνισσας αν αναφερθώ τυχαία στην κοπέλα μου.
Ειδικά μετά το 2018, πολλ@ από εμάς ερχόμαστε στο Pride κουβαλώντας το βάρος ενός τεράστιου συλλογικού τραύματος, του λιντσαρίσματος ενός από τα πιο προβεβλημένα άτομα της κοινότητάς μας, που συνοδεύτηκε από τον μετά θάνατον διασυρμό του αλλά και από σκανδαλώδεις διαδικασίες συγκάλυψης και κάλυψης, ηθικής και νομικής, των δραστών. Και όλο αυτό στο πλαίσιο της κορύφωσης της αστυνομικής βίας γενικά τα τελευταία χρόνια.
Η τραγική ειρωνεία είναι ότι o Ζακ ήταν κατά βάση ένας άνθρωπος με «απαλή» προσέγγιση στα πράγματα, «έναν έναν τη φορά θα αλλάξουμε τους ανθρώπους» έλεγε, που ως όπλα είχε πάντα την ευγένεια και την ενσυναίσθηση.
Μαζί του, για πολλ@ από εμάς, που αυτή η συμβιβαστική, η περισσότερο συναισθηματική παρά οτιδήποτε άλλο οπτική κάποιες φορές έμοιαζε με καταφύγιο όταν τα πράγματα παραγίνονταν συγκρουσιακά για τις αντοχές μας, πέθανε και αυτή του η αθωότητα. Και έγινε προφανές, μέχρι και σε πολλ@ που ίσως απέφευγαν ως τότε να το δουν, και ίσως ακόμα με κάποιο τρόπο επένδυαν στα respectability politics ως εργαλείο ΛΟΑΤΚΙ+ ακτιβισμού, πως ορισμένες φορές, αν βάσει κάποιων χαρακτηριστικών της προσωπικότητάς σου θεωρηθείς αρκετά «διαφορετικός» ή αρκετά «περιθωριακός», μπορεί να συνθλιβείς, να ισοπεδωθείς ολοκληρωτικά από την αντιμετώπιση ενός σημαντικού μέρους της κοινωνίας, άσχετα από τη δική σου προσέγγιση, την ποιότητα του χαρακτήρα σου και την κοινωνική σου προσφορά.
Υπό τη σκιά αυτού του συλλογικού τραύματος πραγματοποιήθηκε φέτος ο δημόσιος διάλογος για ένα από τα έτσι κι αλλιώς πιο ζόρικα πολιτικά ζητήματα που το αφορούν: τη συμμετοχή ή όχι σε αυτό ένστολων αστυνομικών, έστω και ΛΟΑΤΚΙ+. Ανεξάρτητα από την προσωπική μου άποψη, δεν μπορώ να αρνηθώ πως υπάρχουν καλά επιχειρήματα τόσο υπέρ όσο και κατά της συμμετοχής τους.
Ένα πράγμα όμως με ξένισε πιο πολύ: η επιμονή των αστυνομικών να αγνοούν αυτό το συλλογικό τραύμα και να αρνούνται να κατανοήσουν ότι, όταν γίνεται κανείς μάρτυρας μιας τόσο ακραίας αυθαιρεσίας εκ μέρους της αστυνομίας –και της υπόρρητης ιεραρχίας που η ανοχή της επιβάλλει, όπου ο φέρων την ιδιότητα του αστυνομικού τοποθετείται σε σκανδαλωδώς προνομιακή θέση έναντι του πολίτη– ίσως δεν είναι χωρίς αιτία η δυσφορία του στη θέα της στολής με βασικό επιχείρημα το «μα ελάτε στη θέση μας».
Γιατί, ξέρεις, αυτό το «έλα στη θέση μου» από θέση προνομίου πολλ@ από εμάς το έχουμε φάει με το κουτάλι. «Έλα στη θέση μου» λέει ακόμα η μητέρα μου, όταν μου ζητάει να ξαναμπώ στην ντουλάπα προκειμένου η ίδια να μη διαχειριστεί την αντίδραση της γειτόνισσας αν αναφερθώ τυχαία στην κοπέλα μου. «Έλα στη θέση μου» λένε οι γονείς που ζορίζονται να δεχτούν το transition του παιδιού τους. «Έλα στη θέση μου» λένε πολλοί που καθώς πλησιάζει το Pride διαμαρτύρονται ότι τάχα οι εκδηλώσεις παραείναι φανταχτερές και σεξουαλικοποιημένες (spoiler: δεν είναι), και δεν κάνει.
Και η αλήθεια είναι πως όλο τον υπόλοιπο καιρό, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, συχνά αναγκαζόμαστε όντως να έρθουμε στη θέση τους. Είτε επειδή δεν μπορούμε ή δεν θέλουμε να τους ξεκόψουμε εντελώς από τη ζωή μας, είτε γιατί, αντί της κατά μέτωπο σύγκρουσης διαλέγουμε κάποιες φορές να διατηρούμε την ψυχραιμία μας, ώστε να αντικρούσουμε εσφαλμένες αντιλήψεις για να κερδίσουμε δυνητικά λίγα ακόμα εκατοστά ζωτικού χώρου.
Αλλά κάποτε πρέπει να γίνει κατανοητό, ειδικά από ανθρώπους που θέλουν να λογίζονται ως «σύμμαχοι», πως κάποτε κι εκείνοι πρέπει να μπουν στη θέση των πιο ευάλωτων, του ανθρώπου που σπρώχνουν στην ντουλάπα, του ατόμου που λοιδορείται και στερείται τα δικαιώματά του επειδή «η κοινωνία δεν είναι έτοιμη», του ανθρώπου που έχει δεχτεί αστυνομική βία, του ανθρώπου που βιώνει μια ζόρικη πραγματικότητα και χρειάζεται, έτσι για αλλαγή, μια φορά να μπορεί να συνυπάρξει σε έναν χώρο με τους δικούς του όρους. Το να απαιτείς μονόπλευρα, και δη από ανθρώπους πιο ευάλωτους από εσένα, να «μπουν στη θέση σου» δεν είναι αίτημα για συνύπαρξη: είναι απαίτηση υποταγής.
Κι αν κάτι θα ’θελα να έχουμε ως σημείο εκκίνησης, με όλες τις συμφωνίες και τις διαφωνίες που αναπόφευκτα θα έχουμε, αν συνόψιζα κάπως το τι θα έπρεπε να είναι το Pride, είναι αυτό: ο χώρος για τη φωνή, την οπτική και την παρουσία ειδικά των πιο παραγκωνισμένων. Άνευ απαιτήσεων για συμμόρφωση, άνευ συστάσεων για μακιγιάρισμα τραυμάτων. Άνευ όρων.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
