«Του Θεού το μάτι»: Mια νουβέλα-σχόλιο για την Ελλάδα στα πρώτα χρόνια της κρίσης

Γιάννης Μακριδάκης «Του Θεού το μάτι» Facebook Twitter
Ο Μακριδάκης επιστρατεύει ένα γεγονός του δημόσιου βίου για να το παντρέψει με μυθοπλαστικά στοιχεία, χωρίς ο ίδιος ν’ απομακρύνεται από τον μικρόκοσμο του γενέθλιου τόπου του. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO
0


ΜΙΑ ΧΩΡΑ ΧΑΜΟΓΕΛΑΣΤΩΝ ΔΟΥΛΩΝ. Μια χώρα εξαρτημένων επιχειρηματιών και κοστουμαρισμένων στελεχών, μια χώρα εργατών με στολές, με κράνη, με γιλέκα, μια χώρα που ξεπουλά τη γη και τους φυσικούς πόρους της ώστε να μη σηκώσουμε κεφάλι ποτέ. Αυτή ήταν η εικόνα της Ελλάδας στις αρχές της περασμένης δεκαετίας για τον Γιάννη Μακριδάκη, και μέσα απ’ αυτή την Ελλάδα ξεχώρισε ο ίδιος με όλες του τις ιδιότητες: ως ζωντανή μνήμη του νησιού του, της Χίου, ως οικολόγος-ακτιβιστής και, πάνω απ’ όλα, ως συγγραφέας που προτείνει ένα εναλλακτικό μοντέλο ζωής, μέσα στη φύση, ριζωμένο στην ελληνική παράδοση.

Ένα σχόλιο για την Ελλάδα τα πρώτα χρόνια της κρίσης αποτελεί και η νουβέλα του «Του Θεού το μάτι» (Εστία, 2013), στην οποία πρωταγωνιστεί ένας γέροντας Χιώτης ονόματι Θόδωρος Πεπόνας, ενώ κουβεντιάζει με το σκιάχτρο που φτιάχνει για το χωράφι του. Παραδοσιακός σε όλα του, φυτεύει σπόρους από καλή γενιά που δεν θέλει να χαθεί, απεχθάνεται τα μεταλλαγμένα όπως ο διάολος το λιβάνι και η παραγωγή του είναι ελάχιστη – ούτε εμπόριο κάνει ούτε φιλοδοξεί να ταΐσει τον κόσμο ολόκληρο.

Σαν να μας λέει ο Μακριδάκης ότι οι προσωπικές υπερβάσεις, τα ατομικά επαναστατικά άλματα, δεν γίνονται εύκολα από μόνα τους. Στο φόντο χρειάζεται κι ένα συλλογικό κίνημα ανατροπής.

Ο ήρωας του Μακριδάκη δεν ήταν ανέκαθεν αφοσιωμένος στη γη. Για ένα φεγγάρι υπήρξε ναυτικός και επί δεκαετίες ήταν βολεμένος, όσο και ολιγαρκής, δημόσιος υπάλληλος. Τώρα όμως είναι συνταξιούχος και απολαμβάνει ψυχή τε και σώματι την καθημερινότητά του, συντροφιά με τον Διομήδη, όπως έχει βαφτίσει το σκιάχτρο του, με τον μπαξέ, τα φιντάνια και τα πουλιά τριγύρω, που όλα τα ξέρουν και όλα τα ακούνε. «Τα πουλιά είναι του Θεού το μάτι από πάνω μας, Διομήδη. Είναι η συνείδησή μας τα πουλιά…».

του θεου το ματι
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Γιάννης Μακριδάκης, «Του Θεού το μάτι», Βιβλιοπωλείον της Εστίας

Όσα διαβάζουμε στη νουβέλα δεν είναι παρά ένας χειμαρρώδης εσωτερικός μονόλογος του γέροντα αγρότη, πυροδοτημένος από τις «πιο κρίσιμες» εκλογικές αναμετρήσεις από την εποχή της Μεταπολίτευσης. Γι’ άλλη μια φορά ο Μακριδάκης επιστρατεύει ένα γεγονός του δημόσιου βίου για να το παντρέψει με μυθοπλαστικά στοιχεία, χωρίς ο ίδιος ν’ απομακρύνεται από τον μικρόκοσμο του γενέθλιου τόπου του. Στο πιο επιτυχημένο ίσως πεζό του, τη «Δεξιά τσέπη του ράσου», η ιστορία του μοναχού ήρωά του διαδραματίζεται παράλληλα με την κηδεία του αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου, ενώ στο «Λαγού μαλλί» που ακολούθησε όλα συμβαίνουν καθώς ο Γιώργος Παπανδρέου ανακοινώνει την ένταξή μας στο ΔΝΤ από το Καστελόριζο. Εδώ παίρνουν σειρά οι διπλές εκλογές του 2012.

Το ευρωπαϊκό μέλλον της χώρας κρέμεται από μια κλωστή – ο Πεπόνας έχει βαρεθεί να το ακούει από τα κανάλια νυχθημερόν. Κι ενώ ο ίδιος δεν θέλει να προδώσει την παράταξη που τον τάιζε τόσα χρόνια, φίλοι και συγγενείς τον πιέζουν να σηκώσει ανάστημα. Επειδή μάλιστα δεν είναι σίγουροι για το τι θα ψηφίσει, απειλούν ότι θα τον κλειδώσουν σπίτι την ημέρα των εκλογών!

Να τος, λοιπόν, απαυδισμένος, να μουρμουράει: «Ακυβέρνητη πολιτεία έχουμε καταντήσει, Διομήδη. Για βάλε με τον νου σου να μείνει ακυβέρνητος ο μπαξές. Σε μια βδομάδα θα 'χει γίνει να σιχαίνεσαι να τον βλέπεις… Έτσι θα την καταντήσουν την καψερή την Ελλάδα μας… Κι ας αγωνίζεται ο πρόεδρός μας να τους συμμορφώσει, διότι αλλιώς θα μας πετάξουν οι εταίροι απ’ όξω κι όλες μας οι θυσίες θα πάνε χαμένες. Τίποτε αυτοί. Μόνο κούφια λόγια κι επανάσταση».

Εκείνον που έχει άχτι πάνω απ' όλους ο γέροντας είναι τον «αναρχικό» που τριγυρνάει τελευταία στο νησί και ξεσηκώνει τον κόσμο με τις ιδέες του. Κάποιον που εγκατέλειψε την πόλη για να δοκιμάσει να ζήσει εκτός συστήματος και ο οποίος λίγο έλειψε να σαγηνεύσει κι αυτόν: «Μου 'λεγε πως ήθελε να παράγει το φαΐ του και να μην πληρώνει για να το βρίσκει, τέτοια μου 'λεγε. Και πως αυτό που είχε καταλάβει, λέει, ήτανε πως δεν συμφέρει να δουλεύεις, όσο μεγάλο μισθό κι αν έχεις, διότι το χρήμα που σου δίνουνε σ' το παίρνουν πάλι πίσω, ένα γρανάζι στις μηχανές τους είσαι και στο τέλος ούτε σου απομένει τίποτε και σου 'χουνε ρουφήξει τα πιο καλά σου χρόνια».

Ο Πεπόνας κατά βάθος συμφωνεί και προσυπογράφει. Πώς όμως να φανεί αχάριστος στη βουλευτίνα που ως και τον γιο του βόλεψε στο Δημόσιο; Η συνείδησή του δεν το αντέχει. Αυτό το μπέρδεμα αφηγείται ο Μακριδάκης στη νουβέλα του, βάζοντας τον ήρωά του στη μέγγενη ενός διλήμματος που ταλάνιζε πολλούς εκείνη την εποχή. Όσο κι αν ο γέροντας εθελοτυφλεί, όσο κι αν αργεί να συνειδητοποιήσει τι κόστος έχουν οι κομματικές δουλείες που σέρνει πίσω του, έτσι όπως εμφανίζεται ταγμένος στη γη και στον δικό του κώδικα αξιών, παραμένει συμπαθής. Σαν να μας λέει ο Μακριδάκης ότι οι προσωπικές υπερβάσεις, τα ατομικά επαναστατικά άλματα, δεν γίνονται εύκολα από μόνα τους. Στο φόντο χρειάζεται κι ένα συλλογικό κίνημα ανατροπής.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Γιάννης Μακριδάκης: «Ομότεχνος νιώθω μόνο με τους ανθρώπους του χωραφιού»

Βιβλίο / Γιάννης Μακριδάκης: «Ομότεχνος νιώθω μόνο με τους ανθρώπους του χωραφιού»

Μετά από δεκαπέντε βιβλία που αγαπήθηκαν πολύ, ο Γιάννης Μακριδάκης είναι έτοιμος να περάσει από τον δημόσιο λόγο στη δημόσια πράξη, να γυρίσει από τη λογοτεχνία στη ζωή.
ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΤΡΟΥΒΑΣ
Η σκαιή έρευνα στον Γιάννη Μακριδάκη και τα όρια της νομιμότητας

Μάθε τα δικαιώματά σου / Η σκαιή έρευνα στον Γιάννη Μακριδάκη και τα όρια της νομιμότητας

Με αφορμή την καταγγελία του συγγραφέα Γιάννη Μακριδάκη για μια «εξευτελιστική» έρευνα αποσκευών, στην οποία απάντησε με μήνυση, ζητήσαμε τα νομικά «φώτα» του δικηγόρου Κώστα Παπαδάκη, καθώς πολύς κόσμος υποβάλλεται σε τέτοιες διαδικασίες.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Δυo μέρες στο αγρόκτημα του Γιάννη Μακριδάκη στη Χίο

Βιβλίο / Δυo μέρες στο αγρόκτημα του Γιάννη Μακριδάκη στη Χίο

Μια χειμαρρώδης συνέντευξη με τον Χιώτη συγγραφέα, ερευνητή, ακτιβιστή και φυσικό καλλιεργητή που «τάραξε τα νερά» με τις λογοτεχνικές του επιδόσεις, τη φιλοσοφία, τον τρόπο ζωής και τα Σπουδαία του Λάχανα...
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT
Νίκος Μάντης «Το χιόνι του καλοκαιριού»

Το πίσω ράφι / Για τις απουσίες που μας κάνουν αργούς στα αισθήματα

Καλοκαίρι στην Πελοπόννησο, στη σκιά της δεκαετίας του ’80: ένα πληγωμένο παιδί, μια μητέρα που επιστρέφει αλλαγμένη και μυστικά που βαραίνουν τη σιωπή των ενηλίκων - αυτά ξετυλίγει ο Νίκος Α. Μαντής στο πρώτο του μυθιστόρημα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Νέα βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος του χρόνου, και κάποιες επανεκδόσεις

Fall Preview 2025 / 13 βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος της χρονιάς

Ο πάντα επίκαιρος Καβάφης, νέα, σύγχρονα και παλιότερα ονόματα της λογοτεχνικής σκηνής και κάποιες ξεχωριστές επανεκδόσεις που δικαίως θα διεκδικήσουν χώρο στη βιβλιοθήκη όλων, βιβλιόφιλων και μη.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Εμανουέλ Καρέρ «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα»

Το πίσω ράφι / Ένα επτασφράγιστο μυστικό που προκάλεσε αμηχανία και πάταγο

Προκλητικός, ωμός, συχνά σοκαριστικός, ο Εμανουέλ Καρέρ εξερευνά στο «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα» το οικογενειακό του παρελθόν, φέρνοντας σε δύσκολη θέση ακόμα και τα πιο κοντινά του πρόσωπα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ζυμώνοντας ψωμί και ταριχεύοντας έναν νεκρό στην αρχαία Αίγυπτο

Αναγνώσεις / Ζυμώνοντας ψωμί και ταριχεύοντας έναν νεκρό στην αρχαία Αίγυπτο

Πώς ήταν η ζωή στην αρχαία Αίγυπτο; Ένας Αμερικανός αρχαιολόγος περιγράφει το 24ωρο των ανθρώπων κάθε ιδιότητας και κοινωνικής τάξης στις Θήβες της αρχαίας Αιγύπτου μέσα από ιστορίες που θα μπορούσαν να είναι αληθινές.
THE LIFO TEAM
Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Βιβλίο / Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Η Γαλλίδα συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας γεφυρώνει, με τη μυθιστορηματοποίηση της μνήμης, τη μεγάλη λογοτεχνία, από τον Μαρσέλ Προυστ μέχρι τον σύγχρονό μας Εντουάρ Λουί. Γεννήθηκε σαν σήμερα το 1940.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
ΕΠΕΞΕΡΓ. Παύλος Μεθενίτης «Αμανίτα μουσκάρια»

Το πίσω ράφι / Όταν μια ολόκληρη διμοιρία ανταρτών ξεκληρίστηκε από παραισθησιογόνα μανιτάρια

Στηριγμένο σε πραγματικά γεγονότα, το μυθιστόρημα «Αμανίτα μουσκάρια» του Παύλου Μεθενίτη εξερευνά το ζήτημα των ουσιών ως καταφύγιο αλλά και ως καταστροφή, και μας παρασύρει σ’ ένα ταξίδι ποτισμένο από την ελληνική πραγματικότητα, παραμονές της οικονομικής κρίσης.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Βιβλίο / Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Σε ένα νησί που μετρά λιγότερους από 300 μόνιμους κατοίκους, ένα παλιό καραβόσπιτο μεταμορφώθηκε σε ένα καταφύγιο πολιτισμού γεμάτο βιβλία, μουσικές και μικρούς θησαυρούς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ