«Το ταξίδι στην Ελλάδα»: Ένα λογοτεχνικό ψηφιδωτό νοοτροπιών απ' όπου πήγασαν πολλά δεινά μας

Δημήτρης Νόλλας «Το ταξίδι στην Ελλάδα» Facebook Twitter
Κωπηλάτες στη γαλέρα της ζωής, οι άνθρωποι είναι έρμαια των περιστάσεων, μοιάζει να υποστηρίζει ο Νόλλας, όμηροι της Ιστορίας αλλά και του «εγώ» τους, αυτής της ανεξάντλητης δεξαμενής που αναζωογονεί τον τρόπο με τον οποίο πορευόμαστε.
0



ΠΟΣΗ ΕΛΛΑΔΑ ΧΩΡΑΕΙ μέσα σε 180 σελίδες; Αν πρόκειται για το βραβευμένο μυθιστόρημα «Το ταξίδι στην Ελλάδα» του Δημήτρη Νόλλα, τόση ώστε να πέφτει στο κεφάλι σου βαριά σαν τσεκουριά.

Έργο πυκνό, που λες κι αγκαλιάζει όλα τα προηγούμενα βιβλία του συγγραφέα, πλημμυρισμένο από αναφορές που σκαλίζουν τις πιο σκοτεινές πλευρές της πρόσφατης ιστορίας μας, το «Ταξίδι στην Ελλάδα» (Ίκαρος, 2013) αποτελεί ένα ψηφιδωτό καταστάσεων και νοοτροπιών απ' όπου πήγασαν πολλά δεινά μας και μια απόπειρα, ταυτόχρονα, συμφιλίωσης με την περίφημη «ελληνική ιδιοπροσωπία», που σήμερα μοιάζει πιο πολύτιμη από ποτέ.

Το ταξίδι του –ξενιτεμένου, υποτίθεται για σπουδές, στη Γερμανία– επίδοξου ποιητή Αρίστου, δεν πρόκειται να διαρκέσει παρά τρεις βδομάδες του 1963, και όσο μπερδεμένα είναι τα συναισθήματα του ήρωα, καθώς καταφθάνει στην πατρίδα, ακόμη πιο μπερδεμένα θα είναι όταν την αφήσει και πάλι πίσω του.

Μέχρι να πάρει τον δρόμο της επιστροφής για κείνη τη γωνιά της Βαυαρίας, όπου μέχρι πρότινος «κοπροσκύλιαζε» ροκανίζοντας το μερίδιό του από την πατρική περιουσία, ο Αρίστος θα 'χει συνειδητοποιήσει πως η εικόνα που εισέπραξε από την Ελλάδα ήταν κόντρα στην εξιδανικευμένη ιδέα που κουβαλούσε μέσα του γι’ αυτήν. Ακόμη και οι πιο δικοί του άνθρωποι –ας όψονται οι κληρονομικές διαφορές– θα τον απογοητεύσουν. Στην προσπάθειά του, δε, να καταλάβει τι σόι άνθρωπος είναι ο ίδιος, θα αντιληφθεί πως μόνο άμεμπτος δεν είναι τελικά.

Κάθε φορά που «η σκεπή από πάνω μας μπάζει», κάθε φορά που ο γενέθλιος τόπος απειλείται από οικεία βέλη, είμαστε καταδικασμένοι να ανασυγκροτούμε τις δυνάμεις μας για να τον σώσουμε. Αυτός ο τόπος μάς έλαχε, σαν να μας λέει, σ' αυτό τον τόπο πρέπει να συμβιώσουμε.

Όλα ξεκινούν στο κουπέ ενός τρένου που διασχίζει την πρώην Γιουγκοσλαβία, με τον Αρίστο να συνοδεύει, βαρυγκομώντας, μια μάλλον σαλεμένη γυναίκα με τα διπλά του χρόνια, «μια κακομοίρα», πρώην εργάτρια σε φάμπρικα της Γερμανίας, και μάλιστα από τα χρόνια της γερμανικής κατοχής. Έχει αναλάβει να την παραδώσει στους δικούς της, αλλά με το που φτάνουν στη Θεσσαλονίκη, η «αποσκευή» του, όπως τη χαρακτηρίζει, χάνεται από προσώπου γης. Κι επειδή νιώθει υποχρεωμένος σ' εκείνον που του την έχει εμπιστευτεί, θα επιστρατεύσει ό,τι γνωριμίες διαθέτει στη γενέτειρά του για να εντοπίσει τα ίχνη της. Αυτό είναι το πρόσχημα για να ξετυλιχτεί ο κεντρικός κορμός της ιστορίας και μαζί όλα τα παρακλάδια της.

Πρώτη στάση του ταξιδιού, μια Θεσσαλονίκη υπό «εκσυχρονιστική ανοικοδόμηση», «σπαρμένη χάσματα», όπου ο Αρίστος, στη θέα της πάλαι ποτέ επιβλητικής βίλας του Γάλλου παππού του, εκδότη προπολεμικά τοπικής εφημερίδας, ανασύρει εικόνες από την παιδική του ηλικία, απωθημένες για καιρό: τον τοκογλύφο που άδειαζε επί κατοχής τη βίλα από τα βαριά της έπιπλα, τον αδελφό του που κρυβόταν επί εμφυλίου και από τους κομμουνιστές και από τους κυβερνητικούς.

Ο ήρωας του Νόλλα δεν μασά τα λόγια του για την «πανούκλα» της πόλης, «τους μαυραγορίτες, τους καταδότες, τους ταγματασφαλίτες, τους άρπαγες εβραϊκών περιουσιών», της ίδιας πόλης που έχει μόλις χρεωθεί ένα κρίμα ακόμη, τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Στις παλιές ανομίες πάντα έρχονται καινούργιες να προστεθούν.

Σ' ένα «κωλάδικο» με το εξωτικό όνομα «Βομβάη», εν μέσω εργολάβων οικοδομών, εμπόρων, μεσιτών, χαφιέδων και θηλυπρεπών «ένστολων βλαχαδερών», ο Αρίστος θα ζητήσει τη βοήθεια ενός σπιθαμιαίου αξιωματικού της Χωροφυλακής, στο πρόσωπο του οποίου διακρίνεται ανάγλυφη «η πείρα ενός αιώνα ανακρίσεων». Η ώρα που θα αντιληφθεί τι τίμημα απαιτείται για τις πληροφορίες που γυρεύει δεν έχει φτάσει. Όμως το σύντομο πέρασμά του από το παράνομο ΚΚΕ και ο συγχρωτισμός του στο Μόναχο με αριστερούς φοιτητές, θα αποδειχτούν η αχίλλειος πτέρνα του.

Ταξίδι στην Ελλάδα
Δημήτρης Νόλλας, Το ταξίδι στην Ελλάδα, εκδόσεις Ίκαρος

Επόμενη στάση του ταξιδιού, ένα ορεινό χωριό της Δυτικής Μακεδονίας, όπου μονάζει ο μοναδικός ίσως άνθρωπος που θα ήθελε να συναντήσει η εξαφανισμένη «αποσκευή» του Αρίστου: ένας διανοούμενος-κτηνοτρόφος με μεγάλη περιουσία, που έχει για πρότυπό του τον Τολστόι, κάποιος που πρόλαβε στα νιάτα του τη Δίκη των Τόνων και είδε τον πατέρα του δολοφονημένο από συμμορία βουνίσιων ληστών, ένας άντρας που τώρα αργοπεθαίνει και ο οποίος φλέγεται να δώσει στον Αρίστο συμπυκνωμένη τη δική του εμπειρία από τον αδελφοκτόνο σπαραγμό.

Είμαστε στην καρδιά πια του βιβλίου, εκεί όπου κρύβεται ίσως όλο το ζουμί. Μπορεί να σταθεί κανείς ουδέτερος σε μια εμφύλια διαμάχη; Μήπως εκείνοι που σχεδιάζουν να πάρουν τη θέση των παλιών αφεντικών, τάζοντας στους φτωχούς και στους απόκληρους κατάργηση τάξεων και ανισοτήτων, είναι εξίσου ψεύτες και απατεώνες με τους προηγούμενους επειδή αποκρύπτουν πως οι άνθρωποι θα είναι πάντα σε αναζήτηση ενός ποιμένα; Μήπως ο κάθε νέος «βοσκός», ό,τι και αν πρεσβεύει, δεν φροντίζει με το δικό του τρόπο το ποίμνιο; Μήπως τελειώνει ποτέ το Κακό;

Κωπηλάτες στη γαλέρα της ζωής, οι άνθρωποι είναι έρμαια των περιστάσεων, μοιάζει να υποστηρίζει ο Νόλλας, όμηροι της Ιστορίας αλλά και του «εγώ» τους, αυτής της ανεξάντλητης δεξαμενής που αναζωογονεί τον τρόπο με τον οποίο πορευόμαστε.

Κάθε φορά που «η σκεπή από πάνω μας μπάζει», κάθε φορά που ο γενέθλιος τόπος απειλείται από οικεία βέλη, είμαστε καταδικασμένοι να ανασυγκροτούμε τις δυνάμεις μας για να τον σώσουμε. Αυτός ο τόπος μάς έλαχε, σαν να μας λέει, σ' αυτό τον τόπο πρέπει να συμβιώσουμε.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης: Ο συγγραφέας που αποθησαύρισε «τον παράξενο τρόπο των Ελλήνων»

Βιβλίο / Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης: Ο συγγραφέας που αποθησαύρισε «τον παράξενο τρόπο των Ελλήνων»

Η Σταυρούλα Παπασπύρου ερευνά γιατί όσο περνούν τα χρόνια ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, εκτιμάται και μυθοποιείται όσο ελάχιστοι ομότεχνοί του.
ΑΠΟ ΤΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ