Ρέιτσελ Κασκ: μια άξια επίγονος της Βιρτζίνια Γουλφ

Ρέιτσελ Κασκ: μια άξια επίγονος της Βιρτζίνια Γουλφ Facebook Twitter
Γεννημένη στον Καναδά, μεγαλωμένη στη Βρετανία και φορτωμένη διακρίσεις για το λογοτεχνικό έργο της, η Ρέιτσελ Κασκ κατάφερε να χαράξει νέα αφηγηματικά μονοπάτια. Φωτο: Laura Pannack
1

Τι εννοούμε με τη λέξη «πραγματικότητα»; Η πραγματικότητα, έλεγε η Βιρτζίνια Γουλφ στις περίφημες διαλέξεις της στο Κέμπριτζ που διοχετεύτηκαν στο Ένα δικό της δωμάτιο (μτφρ. Β. Τζανακάρη, Μεταίχμιο), μοιάζει σαν κάτι πολύ αλλοπρόσαλλο και αναξιόπιστο.

Κάποιες φορές βρίσκεται μπροστά στα μάτια μας, κάποιες άλλες κρύβεται σε σχήματα πολύ μακρινά για να διακριθούν. Όμως αυτή είναι η δουλειά των συγγραφέων, επέμενε: να βρουν την πραγματικότητα, να τη μαζέψουν και να τη μεταφέρουν και σ' εμάς τους υπόλοιπους.

Αυτό κάνουν τα σπουδαία λογοτεχνικά έργα: διαβάζοντάς τα, οι αισθήσεις μας ανοίγουν και ο κόσμος γίνεται διαυγέστερος.


Έχουν περάσει σχεδόν εκατό χρόνια από τότε που η Γουλφ ωθούσε τις επίδοξες μυθιστοριογράφους του καιρού της να ζήσουν με ένταση μες στην «πραγματικότητα» και να γράψουν ελεύθερα και θαρραλέα για όσα έπιαναν οι κεραίες τους. Φωτεινός οδηγός, τα γραπτά και οι προτροπές της έχουν αντίκρισμα μέχρι σήμερα.

Και ανάμεσα σ' εκείνες που πρέπει να άντλησαν από το παράδειγμά της είναι η 52χρονη Ρέιτσελ Κασκ.

Γεννημένη στον Καναδά, μεγαλωμένη στη Βρετανία και φορτωμένη διακρίσεις για το λογοτεχνικό έργο της, όχι μόνο πάντρεψε έξυπνα την Κυρία Ντάλαγουεϊ με τις... Νοικοκυρές σε απόγνωση σε ένα από τα πρώτα μυθιστορήματά της, το Άρλιγκτον Παρκ (μτφρ. Κ. Ιορδάνογλου, Τόπος, 2007) αλλά κατάφερε με τη σειρά της να χαράξει νέα αφηγηματικά μονοπάτια, όπως αποδείχτηκε με το πιο πρόσφατο Περίγραμμα (μτφρ. Αθ. Δημητριάδου, Gutenberg).

Ένα τρόπος δραπέτευσης από την πραγματικότητα είναι και η ενασχόληση με τη λογοτεχνία, λέει με τον τρόπο της η Κασκ, παρουσιάζοντάς την πότε ως μέσο έκφρασης και αυτοεπιβεβαίωσης, πότε ως ευκαιρία για να μεταμορφωθείς και να νιώσεις πληρότητα.


Η σταδιακή παρακμή της οικογένειας ως συστήματος και οι τεταμένες σχέσεις ανδρών και γυναικών μέσα σ' αυτό· οι μάχες που δίνουμε για ν' απαλλαγούμε από την εικόνα που έχουν σχηματίσει οι άλλοι για μας· η σφυληράτηση της ταυτότητάς μας, πότε σε αρμονία με τον βαθύτερο εαυτό μας πότε εν μέσω ποικίλων καταναγκασμών, ψυχολογικών και κοινωνικών· οι μεταμορφώσεις του έρωτα και της αγάπης σε έναν υπερκαταναλωτικό κόσμο χωρίς ενσυναίσθηση, άκρως ανταγωνιστικό· η δημιουργική αναμέτρηση με τις λέξεις, η λογοτεχνία ως καταφύγιο και καθρέφτης όπου αντανακλάται ό,τι καλύτερο και ό,τι χειρότερο διαθέτουμε: με τέτοια θέματα καταπιάνεται η Κασκ, αυτή είναι η «πραγματικότητα» που την ενδιαφέρει, αν σταθούμε στα δύο μόνο από τα μυθιστορήματά της που κυκλοφορούν στη γλώσσα μας.


Πρώτος τόμος μιας τριλογίας που έχει αποσπάσει εγκώμια στο εξωτερικό, το Περίγραμμα (2014) καλύπτει λίγα εικοσιτετράωρα από τη ζωή μιας Βρετανίδας συγγραφέως που, μεσούσης της κρίσης, έρχεται στην Αθήνα για να διδάξει σε ένα θερινό σεμινάριο δημιουργικής γραφής στο Βρετανικό Συμβούλιο.

Η ίδια κρατάει και το νήμα της αφήγησης. Δεν είναι όμως η προσωπική της ιστορία αυτή που παρακολουθούμε αλλά τα όσα παρατηρεί και αφουγκράζεται: φευγαλέες, επιφανειακές όψεις της Αθήνας σε μια εποχή που «η Ελλάδα, είτε το ξέρει είτε όχι, είναι μια χώρα που έχει γονατίσει και πεθαίνει αργά και βασανιστικά» και, κυρίως, εκμυστηρεύσεις ανθρώπων που κουβαλούν πολλά λάθη, πολλές διαψεύσεις και οι οποίοι, μετά από κάθε πτώση, διεκδικούν ένα νέο ξεκίνημα.


Αρχικά, οι πληροφορίες που μας δίνει η αφηγήτρια για τον εαυτό της είναι ελάχιστες: ζει στο Λονδίνο, είναι χωρισμένη, μεγαλώνει δυο γιους, έχει ένα δάνειο-βαρίδι στην πλάτη, πιο πολύ διδάσκει παρά γράφει, κι έχει φτάσει στο σημείο που δεν θέλει να πείσει κανέναν για τίποτα.

Προς το τέλος του μυθιστορήματος, ωστόσο, έχουμε την αίσθηση ότι γνωρίζουμε γι' αυτήν πολύ περισσότερα. Τα καλπάσματα του νου της όσο άκουγε ξένα βάσανα λειτουργούν αποκαλυπτικά για το παρελθόν της, για το πώς αντιλαμβάνεται τη δουλειά της, για τις μαύρες τρύπες της.

Όπως ομολογεί η ίδια στην καρδιά του βιβλίου ‒Φαίη ονομάζεται, αλλά θ' αργήσουμε να το μάθουμε‒, «άρχισα να βλέπω τους φόβους και τις επιθυμίες μου να εκδηλώνονται έξω από μένα, άρχισα να βλέπω στις ζωές των άλλων έναν σχολιασμό της δικής μου ζωής»...

Ρέιτσελ Κασκ: μια άξια επίγονος της Βιρτζίνια Γουλφ Facebook Twitter
Το μοτίβο της γυναίκας που ασφυκτιά μέσα στα συζυγικά και τα μητρικά της καθήκοντα επανέρχεται συχνά στα γραπτά της Κασκ.


Το Περίγραμμα ανοίγει «πάνω από τον γήινο κόσμο» στην πτήση προς Αθήνα, όπου η υλική πραγματικότητα φαίνεται ανάλαφρη και όπου η Φαίη πιάνει κουβέντα με τον ηλικιωμένο άντρα που κάθεται δίπλα της.

Γεννημένος κροίσος, «με τρόπους Εγγλέζου και με καρδιά Έλληνα» και με απανωτές χρεοκοπίες και διαζύγια πίσω του, ο τελευταίος θα αποδειχτεί προνομιακός συνομιλητής της στο σύντομο ταξίδι της.

Πέρα απ' αυτόν, η ηρωίδα θα συγχρωτιστεί με παλιούς και καινούργιους φίλους –καθηγητές, ομοτέχνους, επιμελητές σε εκδοτικούς οίκους και, φυσικά, με τον αλλόκοτο θίασο που αποτελούν οι μαθητές στης στο σεμινάριο‒, θα φιλοξενηθεί σ' ένα κουκλίστικο διαμέρισμα στο κέντρο, δίχως ίχνος «μυστηρίου, ή χάους, ή ντροπής» μέσα του, θα πάει εκδρομή με σκάφος, θα τη φλερτάρουν, θα συζητήσει, θα θυμηθεί, θα σκεφτεί.


Γιατί αποτυγχάνει ένας γάμος; Τι μετράει περισσότερο σε μια σχέση, η ασφάλεια, το κοινό όραμα, το σεξ ή μήπως απλώς η τρυφερότητα; Τι είναι προτιμότερο, να πηγαίνεις με το ρεύμα ή κόντρα σε ό,τι μοιάζει φυσιολογικό;

Είναι δυνατόν να βλέπουμε τα πράγματα καθαρά, όντες σε απόσταση ασφαλείας από τον έξω κόσμο, χωμένοι στο κουκούλι μας; Σε τι βαθμό επιτρέπεται η δημιουργικότητα, τα ριψοκίνδυνα σάλτα, οι προσωπικές φιλοδοξίες σε μια γυναίκα του σήμερα;

Το μοτίβο της γυναίκας που ασφυκτιά μέσα στα συζυγικά και τα μητρικά της καθήκοντα επανέρχεται συχνά στα γραπτά της Κασκ.

Θα μπορούσε κανείς να δει τη Φαίη ως μια μετεξελιγμένη εκδοχή της Τζουλιέτ, μίας από τις ηρωίδες του Άρλινγκτον Παρκ. Η Τζουλιέτ για άλλα προοριζόταν και σε άλλα κατέληξε, ενώ η Φαίη έχει ξεφύγει από δεσμά της.

Κάθε επιλογή, ωστόσο, έχει το κόστος της. Η αφηγήτρια του Περιγράμματος το παραδέχεται: «Η λαχτάρα για ελευθερία, η παρόρμηση για κίνηση με τραβούσαν μπροστά, σαν νήμα δεμένο γύρω από το στήθος μου.

Αυτή την παρόρμηση τη γνώριζα καλά και είχα μάθει πια πως δεν ήταν το κάλεσμα από κάποιον πλατύτερο κόσμο, όπως νόμιζα παλιά. Ήταν μονάχα μια λαχτάρα να δραπετεύσω απ' όσα είχα»...


Ένα τρόπος δραπέτευσης από την πραγματικότητα είναι και η ενασχόληση με τη λογοτεχνία, λέει με τον τρόπο της η Κασκ, παρουσιάζοντάς την πότε ως μέσο έκφρασης και αυτοεπιβεβαίωσης, πότε ως ευκαιρία για να μεταμορφωθείς και να νιώσεις πληρότητα.

Όπως η νεόκοπη συγγραφέας που συναντά σε μια παραδοσιακή ταβέρνα η Φαίη, έτσι και η Κασκ ενδεχομένως να έχει ενοχές για τις «άνετες συνθήκες διαβίωσης» των κεντρικών προσώπων του βιβλίου της.

Σίγουρα, αυτά που πιάνει το βλέμμα της ηρωίδας της στην Αθήνα απέχουν από τη στερεότυπη εικόνα μιας χώρας υπό κατάρρευση.

Όσα, όμως, απασχολούν το μυαλό της θα μπορούσαν να εκληφθούν μεταφορικά ως το «περίγραμμα» του Δυτικού, καλλιεργημένου ανθρώπου που κινδυνεύει να πέσει στην παγίδα της ματαιοδοξίας και της ομφαλοσκόπησης.

Βιβλίο
1

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT
Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Ας μην αφήνουμε τον Θεό στους πιστούς» 

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Αν αξίζει ένα πράγμα στη ζωή, αυτό είναι η ομορφιά»

Εν όψει της εμφάνισής του στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στις 21 Μαΐου, ο Λατινοαμερικανός συγγραφέας-φαινόμενο Μπενχαμίν Λαμπατούτ μιλά στη LiFO για τον ρόλο της τρέλας στη συγγραφή, τη σχέση επιστήμης και λογοτεχνίας και το μεγαλείο της ήττας – και δηλώνει ακόμα φανατικός κηπουρός και εραστής της φύσης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Άντονι Μπέρτζες: «Έρνεστ Χέμινγουεϊ»

Το Πίσω Ράφι / Ο Χέμινγουεϊ ήταν ένας φωνακλάς νταής αλλά κι ένας σπουδαίος συγγραφέας του 20ού αιώνα

Η βιογραφία «Έρνεστ Χέμινγουεϊ - Μια ζωή σαν μυθοπλασία» του Βρετανού συγγραφέα Άντονι Μπέρτζες αποτυπώνει όχι μόνο την έντονη και περιπετειώδη ζωή του κορυφαίου Αμερικανού ομοτέχνου του αλλά και όλο το εύρος της αντιφατικής προσωπικότητάς του.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Βιβλίο / 21η ΔΕΒΘ: Εξωστρέφεια και καλύτερη οργάνωση αλλά μένουν ακόμα πολλά να γίνουν

Απολογισμός της 21ης ΔΕΒΘ που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά υπό την αιγίδα του νεοσύστατου ΕΛΙΒΙΠ. Σε ποιο βαθμό πέτυχε τους στόχους της και ποια στοιχήματα μένει ακόμα να κερδίσει;
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Η ποίηση όχι μόνο αλλάζει τον κόσμο, τον δημιουργεί» ​​​​​​/Μια νέα ανθολογία ελληνικής queer ποίησης μόλις κυκλοφόρησε στα ισπανικά /11 Έλληνες ποιητές σε μια νέα ισπανική queer ανθολογία /Queer ελληνική ποίηση σε μια νέα δίγλωσση ισπανική ανθολογία

Βιβλίο / Μια Ισπανίδα καθηγήτρια μεταφράζει ελληνική queer ποίηση

Η María López Villalba, καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, μετέφρασε 11 ελληνικά ποιήματα, σε μια πρόσφατη ανθολογία που προσφέρει στο ισπανόφωνο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη σύγχρονη ελληνική queer –και όχι μόνο– ποίηση.
M. HULOT
«Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Βιντσέντζο Λατρόνικο / «Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Ο Ιταλός συγγραφέας και υποψήφιος για το βραβείο Booker, Βιντσέντζο Λατρόνικο, μιλά στη LIFO για το πολυσυζητημένο βιβλίο του «Τελειότητα», στο οποίο αποτυπώνει την αψεγάδιαστη αλλά ψεύτικη ζωή μιας ολόκληρης γενιάς ψηφιακών νομάδων στην Ευρώπη, καθώς και τη μάταιη αναζήτηση της ευτυχίας στην ψηφιακή εποχή.
M. HULOT
Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Ηχητικά Άρθρα / Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Το όνομά της έχει συνδεθεί με την εικόνα μιας αδίστακτης, σεξουαλικά ακόρεστης και επικίνδυνης γυναίκας. Ένα νέο βιβλίο, όμως, έρχεται να αμφισβητήσει αυτή τη στερεοτυπική αφήγηση και να φωτίσει μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Rene Karabash

Βιβλίο / Rene Karabash: «Θέλω πίσω τη γυναικεία δύναμη που μου στέρησαν οι άνδρες»

Η Βουλγάρα συγγραφέας Rene Karabash μιλά για το μυθιστόρημά της «Ορκισμένη», που τιμήθηκε με το βραβείο Ελίας Κανέτι, και στο οποίο εστιάζει στην ιστορία των «ορκισμένων παρθένων» γυναικών των Βαλκανίων που επέλεξαν να ζήσουν ως άνδρες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ

σχόλια

1 σχόλια