Κατάρα και νεκρανάσταση: Το τραγούδι «Του Νεκρού Αδελφού» έγινε κόμικ

Του Νεκρου Αδελφου Facebook Twitter
Αυτό το τραγικό, ανατριχιαστικό «παραμύθι» για ένα κορίτσι, την Αρετή, που στέλνεται νύφη μακριά στα ξένα, ενέπνευσε και άγγιξε βαθιά μια νέα γυναίκα, που ζει κι αυτή συνολικά σχεδόν είκοσι χρόνια στο εξωτερικό, με σημαντικά θέματα νοσταλγίας. Φωτ.: Karen Barnhoorn
0

Το είδα σε περίοπτη θέση στο βιβλιοπωλείο Πλειάδες στην καθιερωμένη μου επίσκεψη για αγορές και ενημέρωση. Στο τμήμα των βιβλίων. Αυτό, ένα κόμικ. Τα ψιλοέχασα, μα πόσο χάρηκα! Είναι το εντελώς καινούργιο (κυκλοφόρησε πριν από λίγες εβδομάδες) κόμικ της Εύας Πουλοπούλου «Του Νεκρού Αδελφού». Το θυμάστε το δημοτικό τραγούδι; «Μάνα με τους εννιά σου γιους και με τη μια σου κόρη. Την κόρη την μονάκριβη, την πολυαγαπημένη. Την είχες δώδεκα χρονώ κι ήλιος δεν σου την είδε» κ.λπ. κ.λπ. Καθόλου αναμενόμενο υλικό για κόμικ, αν και (δεν θέλω να πολυκάνω σπόιλερ, γιατί κάτι μου λέει ότι κάποιοι, ειδικά οι πολύ νέοι, ίσως και να μην το ξέρουν) είναι εντελώς… γκόθικ η εξέλιξη του τραγουδιού. Όρκοι, θρήνοι, κατάρες, νεκραναστάσεις, πουλιά που μιλούν… 

Σημασία έχει ότι αυτό το τραγικό, ανατριχιαστικό «παραμύθι» για ένα κορίτσι, την Αρετή, που στέλνεται νύφη μακριά στα ξένα, ενέπνευσε και άγγιξε βαθιά μια νέα γυναίκα, που ζει κι αυτή συνολικά σχεδόν είκοσι χρόνια στο εξωτερικό, με σημαντικά θέματα νοσταλγίας. Επιτυχημένη αρχιτέκτονας, τα τελευταία εννιά χρόνια στο Άμστερνταμ, σ’ αυτό το δημοτικό τραγούδι που το ήξερε από παιδί στράφηκε για το πρώτο της, εντυπωσιακό βήμα στο κόμικ. «Ως άλλη Αρετή, πολύ μακριά στα ξένα», μου λέει. Το κόμικ «Του Νεκρού Αδελφού» κυκλοφορεί από την Jemma Press.   

Είδα τον θάνατο μάνας και κόρης ως μια καινούργια αρχή. Το ότι αυτές οι δυο πεθαίνουν αγκαλιά είναι κατά κάποιον τρόπο μια συγχώνευση της δημιουργικότητας με τον πραγματικό μας εαυτό, το αξιακό σύστημα, την ειλικρίνεια, αυτό που είναι ο άνθρωπος. 

— Πώς από την αρχιτεκτονική στράφηκες στο κόμικ;  
Δεν είναι κάτι εντελώς καινούργιο για μένα, κι ας είναι το πρώτο μου κόμικ. Δεν έχω σπουδάσει μόνο αρχιτεκτονική αλλά και Ψηφιακές Τέχνες στην Ecole Nationale Superieure des Arts Decoratifs, στο Παρίσι. Και όποιος με ξέρει, με θυμάται πάντα να σχεδιάζω. 

— Πώς και δεν έδωσες στη σχολή Καλών Τεχνών; 
Είχα ξεκινήσει μια προετοιμασία, το σκεφτόμουν, και στο τέλος, εντελώς ενστικτωδώς, έδωσα αρχιτεκτονική. Επίσης, βλέποντας αργότερα και την κατεύθυνση της ελληνικής Καλών Τεχνών, σκέφτηκα ότι τελικά ίσως και να μην μου είχε ταιριάξει 100%. Πάντως μού είχε μείνει απωθημένο. Μετά την αρχιτεκτονική στην Αθήνα και ένα μεταπτυχιακό στο Columbia, στη Νέα Υόρκη, το μεταπτυχιακό που έκανα στην Art Deco κατά βάση animation ήταν, φιλμάκια και πολλά μικρά πρότζεκτ. Στα ενδιάμεσα, όμως, των σπουδών, που γύριζα στην Ελλάδα −γιατί είχα φοβερή νοσταλγία− ως αρχιτέκτονας δούλευα, τα προσωπικά μου πρότζεκτ έμειναν στην άκρη. Το ίδιο και τα τελευταία 9 χρόνια στο Άμστερνταμ, που είμαι free lancer αρχιτέκτονας και αποφασισμένη να μείνω μέχρι να μεγαλώσει η 10χρονη κόρη μου. Μιλάει ελληνικά τέλεια, αλλά με λίγη προφορά. Καθόμαστε και διαβάζουμε κόμικ μαζί, ένα συννεφάκι εγώ, ένα αυτή, για να εξασκείται στη γλώσσα μας.  

Του Νεκρου Αδελφου Facebook Twitter
Είδα τους χαρακτήρες ως διαφορετικές εκφάνσεις της ανθρώπινης ψυχής. Φωτ.: Karen Barnhoorn

— Πότε και πώς ξεπήδησε το δημοτικό τραγούδι «Του Νεκρού Αδελφού» και σε έστρωσε στη δουλειά;
Το τραγούδι το ήξερα απέξω. Μου το ‘λεγε η μάνα μου όταν ήμουνα πιτσιρίκι, το άκουγα χωρίς να κρίνω, ούτε μου άρεσε ούτε δεν μου άρεσε. Δεν το καταλάβαινα απαραίτητα, σαν παραμύθι το άκουγα. Κι ακόμα, κατά κάποιον τρόπο, σαν παραμύθι το νιώθω. Κατά καιρούς, όταν είχα δυσκολίες, μου ερχόταν στο μυαλό, το σκεφτόμουν και μετά το ξεχνούσα. Τον τελευταίο, όμως, καιρό το είχα όλη την ώρα στο μυαλό μου. Και είπα, μου ‘ρχεται που μου ‘ρχεται, δεν το κάνω κάτι, ένα κόμικ; Ήταν 2023. Ψάχνοντας, όμως, πρόσφατα τα σημειωματάριά μου, έπαθα σοκ γιατί βρήκα ότι και το 2008 είχα την ίδια ιδέα. Και την είχα ξεχάσει. Είναι ενδιαφέρον ότι και τις δυο φορές βρισκόμουν σε φάση μεγάλης νοσταλγίας για την Ελλάδα. Αλλά την πρώτη φορά αντιμετώπιζα το κόμικ υπό τελείως διαφορετικό πρίσμα. Το 2008 ήμουνα πιτσιρίκα, πήγα στη Γαλλία στα 22 μου, έφυγα στα 27 λόγω τεράστιας νοσταλγίας. Τότε νομίζω ότι είχα ταυτιστεί περισσότερο με την Αρετή, τη νεαρή, άμαθη ηρωίδα του τραγουδιού, που μεγάλωσε σε έναν εντελώς προστατευμένο κόσμο και ξαφνικά βρέθηκε μακριά από το σπίτι της. Στο τραγούδι, μια σειρά από συμφορές την ξαναφέρνουν πίσω και τις αντιμετωπίζει με πρωτοφανή ωριμότητα. Εξαιρετικά ψύχραιμη και στωική. Τη δεύτερη, όμως, φορά, η προσέγγιση του τραγουδιού ήταν πιο πολύπλοκη.  

Είδα τον θάνατο μάνας και κόρης ως μια καινούργια αρχή. Το ότι αυτές οι δυο πεθαίνουν αγκαλιά είναι κατά κάποιον τρόπο μια συγχώνευση της δημιουργικότητας με τον πραγματικό μας εαυτό, το αξιακό σύστημα, την ειλικρίνεια, αυτό που είναι ο άνθρωπος. 
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ. Το εξώφυλλο του κόμικ της Εύας Πουλοπούλου «Του Νεκρού Αδελφού»

— Δηλαδή;
Πρώτον, οποιαδήποτε νοσταλγία κι αν υπάρχει (που συνεχίζει να υπάρχει) είναι διαφορετικού τύπου πια. Ξέρω ότι κάποια πράγματα, όσο ζω έξω, δεν θα τα έχω. Και, επίσης, ειδικά επειδή πέρασα κάποια δύσκολα χρόνια στο Άμστερνταμ νιώθοντας βαθιά  μέσα μου αυτό που λέει η μάνα της Αρετής, «κι αν τύχει πίκρα γη χαρά, ποιος πάει να μου τη φέρει;», κατέληξα ότι, όσο δύσκολα κι αν περνάω, εδώ θα τα περάσω. Ότι θα τα καταφέρω παρά την απόσταση από τα πρόσωπα που μου προσφέρουν στήριξη στα δύσκολα. Τότε ήταν που άρχισα να βλέπω το τραγούδι «Του Νεκρού Αδελφού» ως εργαλείο ψυχανάλυσης.

Είδα τους χαρακτήρες ως διαφορετικές εκφάνσεις της ανθρώπινης ψυχής. Τη Μάνα, που γεννά ακατάπαυστα, ως τη δημιουργική δύναμη. Τον «φρόνιμο» αδελφό Κωνσταντή ως τον φιλόδοξο και τυχοδιώκτη που, σπρώχνοντας τη Μάνα να δώσει νύφη την Αρετή στα ξένα, άθελά του βάζει σε κίνηση τους νόμους της αρχαίας τραγωδίας. Και η Αρετή είναι για μένα ο πραγματικός εαυτός, το αξιακό σύστημα. Κάτι πολύ βαθύ, που όλοι το φροντίζουν και το προσέχουν, αλλά για να αναπτυχθεί χρειάζεται και χώρο. Όταν  κάποιος το υπερπεριορίζει και το υπερπροστατεύει, όπως την Αρετή η μάνα της, που την είχε «δώδεκα χρονώ κι ήλιος δε [της] την είδε», δεν βοηθάει στην ανάπτυξή του. Από την άλλη, ούτε ο τρόπος με τον οποίο η Αρετή μυείται στον έξω κόσμο, με τον αναγκαστικό γάμο, είναι ο κατάλληλος.

Για μένα μύηση πραγματική είναι το ταξίδι που κάνει με τον Κωνσταντή, επιστρέφοντας σπίτι της. Όταν συνειδητοποιεί την αλήθεια και συνομιλεί με τα πουλάκια –«άκουσες, Κωνσταντίνε μου, τι λένε τα πουλάκια;»− είναι η μύηση της Αρετής στην πραγματικότητα, στο να δει κομμάτια της ζωής που δεν ήξερε. Βλέπει, μαθαίνει τον κόσμο. Κι όταν φτάνει σπίτι και συναντιέται με τη μάνα της, ενώ έχει χάσει τους πάντες και τα πάντα, πεθαίνουν και οι δύο. Πολύ περίεργο τέλος. Ήταν, βέβαια, και μια θρησκευόμενη εποχή, πίστευαν στη μετά θάνατον ζωή. 

Του Νεκρου Αδελφου Facebook Twitter
Είδα τους χαρακτήρες ως διαφορετικές εκφάνσεις της ανθρώπινης ψυχής.

— Έχει ενδιαφέρον ότι στο κόμικ σου το τραγούδι αποκτά ένα πιο φωτεινό τέλος. Γιατί;  
Στο τελευταίο μαύρο καρέ, στον τελευταίο στίχο, «κι απέθαναν κι οι δυο», είχα κολλήσει για καιρό. Έπρεπε να σκεφτώ όλα τα παραπάνω για να προχωρήσω σε ένα επόμενο, πιο φωτεινό, χαρούμενο καρέ, που υπονοεί το κάτι καινούργιο που γεννιέται, τη δικιά μου ερμηνεία για το τέλος. Είδα τον θάνατο μάνας και κόρης ως μια καινούργια αρχή. Το ότι αυτές οι δυο πεθαίνουν αγκαλιά είναι κατά κάποιον τρόπο μια συγχώνευση της δημιουργικότητας με τον πραγματικό μας εαυτό, το αξιακό σύστημα, την ειλικρίνεια, αυτό που είναι ο άνθρωπος. 

— Ένα δημοτικό τραγούδι, όσο κι αν βλέπουμε τελευταία πολύ καλές δουλειές βασισμένες σε λογοτεχνία και λαϊκή παράδοση, δεν είναι και τόσο αναμένομενο υλικό για κόμικς. Δεν σε τρόμαξε; Δεν το σκέφτηκες;  
Απλώς το έκανα. Δεν σκέφτηκα, δεν ρώτησα κανέναν. Επίσης, επειδή δεν ήμουν στην Ελλάδα, δεν ήξερα καν τον βαθμό στον οποίο υπάρχει αυτή η τάση, το ανακάλυψα αργότερα, είδα τόσο ωραία κόμικς. Η δικιά μου επιλογή έχει, πάντως, απόλυτη σχέση με το πώς αντιμετώπιζε τουλάχιστον η δικιά μου γενιά την παράδοση. Με ένα «εντάξει, μωρέ» και την τάση να ακούμε, να βλέπουμε, να διαβάζουμε μόνο αμερικανική και ευρωπαϊκή  τέχνη. Όταν πήγα στη Γαλλία, την πρώτη φορά που έζησα έξω, με ρώταγε ο κόσμος «τι μουσική να ακούσω από την Ελλάδα;» και… δεν ήξερα.  

— Δεν ήξερες τα ρεμπέτικα, τον Χατζιδάκι; 
Τα ήξερα, αλλά δεν μου έρχονταν τόσο απλά και φυσικά. Είχα μια δυσκολία. Ή τα πρότεινα χωρίς να τα ακούω εγώ, ενώ έβλεπα τη φίλη μου από την Ανδαλουσία να ακούει όλη μέρα  ανδαλουσιανική μουσική. Τότε πρωτοσκέφτηκα τη σχέση μου με την παράδοση. Τότε  κατάλαβα ότι οι γονείς μου με είχαν μεγαλώσει με την αίσθηση ότι το παραδοσιακό είναι καλό, αλλά όχι και τίποτα αναγκαίο. 

Του Νεκρου Αδελφου Facebook Twitter
Η επιλογή μου έχει, πάντως, απόλυτη σχέση με το πώς αντιμετώπιζε τουλάχιστον η δικιά μου γενιά την παράδοση.

— Στην αισθητική του κόμικ πώς κατέληξες; Είχες στο μυαλό σου έργα και σχολές που μελέτησες και πάτησες πάνω τους; 
Τα τελευταία χρόνια στο Άμστερνταμ, πριν καν ξεκινήσω το κόμικ, είχα αρχίσει να  νοσταλγώ πολύ την τέχνη, να με στενοχωρεί που δουλεύω πολύ και δεν έχω χρόνο για τίποτα άλλο. Οπότε ξεκίνησα μόνη μου να κάνω χαρακτική, με την οποία δεν είχα ασχοληθεί ξανά. Πρώτα χαρακτική (λινόλεουμ, που είναι εύκολο), μετά λίγη λιθογραφία και διάφορα άλλα. Για παράδειγμα, είχα διάφορες ιδέες για την αρχαία αγγειογραφία, από την εποχή που ως πιτσιρίκι διάβαζα πολλή μυθολογία. Τη μελέτησα. Έκανα κάποια χαρακτικά βασισμένα στα ερυθρόμορφα και μελανόμορφα αγγεία, προσπαθώντας να δημιουργήσω  βάθος με το κοντράστ που βλέπουμε στα αγγεία. Και από εκεί, σιγά-σιγά, προέκυψε η χρωματική παλέτα που χρησιμοποίησα στο κόμικ, αλλά και γενικά ό,τι ανακάλυψα από αυτήν τη διαδρομή βρήκε τη θέση του στη μορφή που του έδωσα. Είναι φτιαγμένο στον υπολογιστή, έτσι; Όχι στο χέρι. Αλλά με έναν τρόπο που θα ακολουθούσα αν έκανα λινόλεουμ ή ξυλογραφία. Και, εντάξει, υπάρχουν πολλές άλλες επιρροές, έργα από Έλληνες χαράκτες και από τη βυζαντινή τέχνη, που τη χρησιμοποίησα, αφού η ιστορία αυτού του δημοτικού τραγουδιού είναι κομμάτι της δικής της εποχής. Δεν είμαι θρήσκος άνθρωπος, το θέλει, όμως, η ιστορία που αφηγούμαι.  

— Πόσο λιτό, χωρις περιττά πλουμίδια, είναι το καρέ σου, σχεδόν γυμνό. Φαίνεται και η καταγωγή σου από την αρχιτεκτονική. 
Έχω αλλεργία γενικώς στα πολλά πολλά… μπλιμπλίκια. Και, μάλιστα, βρίσκω ότι εδώ είμαι  πιο διακοσμητική από ό,τι σε άλλες δουλειές μου. Και δάσος έχω και κλαδάκια έχω, αλλά προσπάθησα να μην το παρακάνω. 

— Τελικά, πώς εκδόθηκε η δουλειά σου; 
Το πρώτο draft ήταν έτοιμο τον Νοέμβριο του 2023, βγήκε πολύ γρήγορα και αυθόρμητα,  ήταν πολύ καιρό μέσα μου. Ήταν πιο συμπτυγμένο και μικρό, 32 σελίδες. Είχα κρατήσει μόνο τα απολύτως απαραίτητα και βασικά επεισόδια του τραγουδιού, σε κάποια σημεία, δηλαδή, έτρεχα λίγο. Το έστειλα σε τέσσερα άτομα και όταν ενδιαφέρθηκε ο Λευτέρης Σταυριανός της Jemma Press, χάρηκα πολύ. Μου πρότεινε να το αναπτύξω περισσότερο, ήμουν πολύ ανοιχτή και το έκανα. Κρατήσαμε, φυσικά, το τραγούδι αυτούσιο σε μια από τις επικρατέστερες παραλλαγές του, χωρίς επεμβάσεις και αλλοιώσεις. Παρά τους ιδιωματισμούς της γλώσσας, νομίζω ότι μπορεί κανείς εύκολα να το διαβάσει και σήμερα, δεν το θεώρησα καθόλου ρίσκο. Άλλωστε, σκέφτομαι ότι το κόμικ, ως ένα από τα δημοφιλέστερα μέσα της ποπ κουλτούρας, μπορεί να σηκώσει το βάρος της λαϊκής ποίησης. Έχουν και τα δυο είδη αμεσότητα και ειλικρίνεια. 

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ένα προφητικό «κόμικ» για την Παλαιστίνη, τρεις δεκαετίες πριν

Daily / Ένα προφητικό «κόμικ» για την Παλαιστίνη, τρεις δεκαετίες πριν

Από το «Palestine» του Joe Sacco καταλάβαμε, πολλοί από εμάς που θεωρούσαμε το «Μεσανατολικό» πέρα από τα ενδιαφέροντά μας, πώς μπορεί να είναι η καθημερινότητα στη Γάζα και στη Δυτική Όχθη.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Έλενα Ναβροζίδου: Νομίζω πως η πολιτική τους ορθότητα είναι μια εισβολή ασκήμιας

Design / Έλενα Ναβροζίδου: «Λογοκρίθηκαν πολλές από τις εικόνες μου, γιατί φαινόταν λίγο στήθος»

Η ξεχωριστή εικαστική καλλιτέχνις και δημιουργός της θρυλικής Λουντμίλα, της ηρωίδας κόμικς που ζούσε σουρεαλιστικές ερωτικές ιστορίες στο «Παρά Πέντε» και στη «Βαβέλ», μας ανοίγει το ειδωλολατρικό, πληθωρικό σπίτι της και μας δείχνει τη δική της Παραμυθία.
M. HULOT

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT
Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Ας μην αφήνουμε τον Θεό στους πιστούς» 

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Αν αξίζει ένα πράγμα στη ζωή, αυτό είναι η ομορφιά»

Εν όψει της εμφάνισής του στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στις 21 Μαΐου, ο Λατινοαμερικανός συγγραφέας-φαινόμενο Μπενχαμίν Λαμπατούτ μιλά στη LiFO για τον ρόλο της τρέλας στη συγγραφή, τη σχέση επιστήμης και λογοτεχνίας και το μεγαλείο της ήττας – και δηλώνει ακόμα φανατικός κηπουρός και εραστής της φύσης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Άντονι Μπέρτζες: «Έρνεστ Χέμινγουεϊ»

Το Πίσω Ράφι / Ο Χέμινγουεϊ ήταν ένας φωνακλάς νταής αλλά κι ένας σπουδαίος συγγραφέας του 20ού αιώνα

Η βιογραφία «Έρνεστ Χέμινγουεϊ - Μια ζωή σαν μυθοπλασία» του Βρετανού συγγραφέα Άντονι Μπέρτζες αποτυπώνει όχι μόνο την έντονη και περιπετειώδη ζωή του κορυφαίου Αμερικανού ομοτέχνου του αλλά και όλο το εύρος της αντιφατικής προσωπικότητάς του.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Βιβλίο / 21η ΔΕΒΘ: Εξωστρέφεια και καλύτερη οργάνωση αλλά μένουν ακόμα πολλά να γίνουν

Απολογισμός της 21ης ΔΕΒΘ που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά υπό την αιγίδα του νεοσύστατου ΕΛΙΒΙΠ. Σε ποιο βαθμό πέτυχε τους στόχους της και ποια στοιχήματα μένει ακόμα να κερδίσει;
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Η ποίηση όχι μόνο αλλάζει τον κόσμο, τον δημιουργεί» ​​​​​​/Μια νέα ανθολογία ελληνικής queer ποίησης μόλις κυκλοφόρησε στα ισπανικά /11 Έλληνες ποιητές σε μια νέα ισπανική queer ανθολογία /Queer ελληνική ποίηση σε μια νέα δίγλωσση ισπανική ανθολογία

Βιβλίο / Μια Ισπανίδα καθηγήτρια μεταφράζει ελληνική queer ποίηση

Η María López Villalba, καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, μετέφρασε 11 ελληνικά ποιήματα, σε μια πρόσφατη ανθολογία που προσφέρει στο ισπανόφωνο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη σύγχρονη ελληνική queer –και όχι μόνο– ποίηση.
M. HULOT
«Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Βιντσέντζο Λατρόνικο / «Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Ο Ιταλός συγγραφέας και υποψήφιος για το βραβείο Booker, Βιντσέντζο Λατρόνικο, μιλά στη LIFO για το πολυσυζητημένο βιβλίο του «Τελειότητα», στο οποίο αποτυπώνει την αψεγάδιαστη αλλά ψεύτικη ζωή μιας ολόκληρης γενιάς ψηφιακών νομάδων στην Ευρώπη, καθώς και τη μάταιη αναζήτηση της ευτυχίας στην ψηφιακή εποχή.
M. HULOT
Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Ηχητικά Άρθρα / Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Το όνομά της έχει συνδεθεί με την εικόνα μιας αδίστακτης, σεξουαλικά ακόρεστης και επικίνδυνης γυναίκας. Ένα νέο βιβλίο, όμως, έρχεται να αμφισβητήσει αυτή τη στερεοτυπική αφήγηση και να φωτίσει μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Rene Karabash

Βιβλίο / Rene Karabash: «Θέλω πίσω τη γυναικεία δύναμη που μου στέρησαν οι άνδρες»

Η Βουλγάρα συγγραφέας Rene Karabash μιλά για το μυθιστόρημά της «Ορκισμένη», που τιμήθηκε με το βραβείο Ελίας Κανέτι, και στο οποίο εστιάζει στην ιστορία των «ορκισμένων παρθένων» γυναικών των Βαλκανίων που επέλεξαν να ζήσουν ως άνδρες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Δυο γυναίκες συγγραφείς αποκαλύπτουν τα κρυφά μυστικά της γραφής

Βιβλίο / Όλες οι γυναίκες του κόσμου στο νέο βιβλίο της Αμάντας Μιχαλοπούλου

Στο «Μακρύ ταξίδι της μιας μέσα στην άλλη», η μητρότητα γίνεται ο συνδετικός κρίκος που ενώνει όλες τις μητέρες και όλες τις κόρες με τις γυναίκες της Ιστορίας που θαυμάσαμε, αλλά και τις ανώνυμες «Παναγίες» που κράτησαν στους ώμους τους τα βάρη της ανθρωπότητας.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Ένας μύθος λέει πως αν χάσεις κάτι στην Αθήνα, θα το βρεις στον Ελαιώνα»

Βιβλίο / «Ένας μύθος λέει πως αν χάσεις κάτι στην Αθήνα, θα το βρεις στον Ελαιώνα»

Στο νέο του βιβλίο, «Lost Things Found», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Hyper Hypo, ο εικαστικός φωτογράφος Αντώνης Θεοδωρίδης εξερευνά τον μαγικό κόσμο της υπαίθριας αγοράς του Ελαιώνα.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Ντιντιέ Εριμπόν: «Καιρός για ένα κίνημα των ηλικιωμένων!»

Ντιντιέ Εριμπόν / Ντιντιέ Εριμπόν: «Να πάψουμε να βλέπουμε τους ηλικιωμένους ως κοινωνικούς παρίες»

Από τους σημαντικότερους και πιο επιδραστικούς σύγχρονους Γάλλους στοχαστές, ο Ντιντιέ Εριμπόν συνδύασε στα βιβλία του τα δύσκολα βιώματα της νεότητάς του με μια εμπεριστατωμένη, αλλά και εικονοκλαστική, κοινωνικοπολιτική «ακτινογραφία» της γαλλικής κοινωνίας. 
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Κεχαγιάς

Βιβλίο / «Το να εκδίδεις βιβλία στην Ελλάδα είναι σαν να παίζεις στο καζίνο»

Η Γεννήτρια είναι ένας νέος εκδοτικός οίκος αφιερωμένος στη σύγχρονη λογοτεχνία. Ο εκδότης της, συγγραφέας και μεταφραστής, Παναγιώτης Κεχαγιάς, μιλά για τις δυσκολίες και τις χαρές του εγχειρήματος, για το πώς σκοπεύει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας ιδιαίτερα ανταγωνιστικής αγοράς, καθώς και για τους πρώτους τίτλους που ετοιμάζεται να εκδώσει.
M. HULOT
Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: «Ακούμε συνεχώς για ανάπτυξη, χωρίς να διερευνάται τι είναι το "καλό"»

Οι Αθηναίοι / Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: «Ακούμε συνεχώς για ανάπτυξη, χωρίς να διερευνάται τι είναι το "καλό"»

Η εκτέλεση του Μπελογιάννη τον έκανε αριστερό. Η αυτοκτονία του Νίκου Πουλαντζά, μπροστά στα μάτια του, τον καθόρισε. Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ένας από τους σημαντικότερους διανοούμενους της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, αφηγείται το προσωπικό του ταξίδι και την πνευματική περιπέτεια μιας ολόκληρης εποχής, από τη διανόηση του Παρισιού μέχρι τους δρόμους της πολιτικής και τις αίθουσες των πανεπιστημίων.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Βιβλίο / Έλλη Σκοπετέα: Tο ανατρεπτικό έργο μιας ιστορικού που έφυγε νωρίς

Δεν υπάρχει μελέτη για τον ελληνικό εθνικισμό που να μην έχει αναφορές στο έργο της. Η επανακυκλοφορία του βιβλίου της «Το “Πρότυπο Βασίλειο” και η Μεγάλη Ιδέα» από τις εκδόσεις Νήσος συνιστά αναμφίβολα εκδοτικό γεγονός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ