Οι μεταμορφώσεις στα ελληνικά έθιμα, όπως τις κατέγραψε ο Ανδρέας Εμπειρίκος Facebook Twitter
Φωτ.: Ανδρέας Εμπειρίκος

Οι μεταμορφώσεις στα ελληνικά έθιμα, όπως τις κατέγραψε ο Ανδρέας Εμπειρίκος

0

Ήθη, έθιμα και τελετουργίες μιας ξεχασμένης Ελλάδας. Το γλέντι, ο χορός, οι φαλλοί, η ευθυμία, τα σκωπτικά τραγούδια, η αφθονία, η απέραντη ελευθερία και η γονιμότητα διαπερνούν τις σελίδες της μελέτης του Θάνου Μούρραη-Βελλούδιου που γράφτηκε το 1991 και έχει τον τίτλο Ευγονία και άλλα τινά.


Ο Βελλούδιος (1895-1992) υπήρξε μία από τις πολυδιάστατες και πρωτοπόρες προσωπικότητες στην Ελλάδα. Ως αεροπόρος, διακρίθηκε για τα κατορθώματά του στη Μικρά Ασία, ενώ, ως συνθέτης, υπήρξε ο άνθρωπος που «ξετούρκεψε τον ζεϊμπέκικο», κατά παραγγελία του Άγγελου Σικελιανού και της Εύας Πάλμερ, για τις Δελφικές Εορτές. Παράλληλα, ανέδειξε τις ρίζες της λαϊκής τέχνης και υπήρξε δάσκαλος του Μάνου Χατζιδάκι και του Γιάννη Τσαρούχη.


Ταξίδεψε στα μέρη των εθίμων της ευγονίας και τα περιγράφει μαζί με τους φίλους του που τα φωτογράφιζαν, όπως ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Σουηδός Φινν Στωλ, ο Χ. Γουίνσλω και η Κατερίνα Κακούρη. Στο βιβλίο περιλαμβάνονται περισσότερες από εκατό εξαιρετικές φωτογραφίες τους της δεκαετίας του '50.

Έθιμα φαλλικά, κατάλοιπα της λατρείας του Διονύσου και της Δήμητρας που επιβίωναν έως τη δεκαετία του ’50 –και μερικά επιβιώνουν μέχρι τις μέρες μας–, αναμειγνυόμενα με σύγχρονα λατρευτικά έθιμα της Ορθοδοξίας. Μένοντας μακριά από τα καλλιτεχνικά στεγανά και χωρίς κανένα ίχνος σοβαροφάνειας, κάτι που εκτιμούσε αφάνταστα ο φίλος του Ανδρέας Εμπειρίκος, αποτυπώνει με τον δικό του τρόπο την ελληνική παράδοση.


Ουσιαστικά, πραγματεύεται έθιμα φαλλικά, κατάλοιπα της λατρείας του Διονύσου και της Δήμητρας που επιβίωναν έως τη δεκαετία του '50 –και μερικά επιβιώνουν μέχρι τις μέρες μας–, αναμειγνυόμενα με σύγχρονα λατρευτικά έθιμα της Ορθοδοξίας. Μένοντας μακριά από τα καλλιτεχνικά στεγανά και χωρίς κανένα ίχνος σοβαροφάνειας, κάτι που εκτιμούσε αφάνταστα ο φίλος του Ανδρέας Εμπειρίκος, αποτυπώνει με τον δικό του τρόπο την ελληνική παράδοση. Η αγροτική ζωή, τα δρώμενα, οι υπαίθριες γιορτές, το ελληνικό πνεύμα αλλά και οι πανάρχαιες ρίζες των παγανισμού πλαισιώνουν το βιβλίο Ευγονία και άλλα τινά. «Το μουντζούρωμα με καπνιά ή με λουλάκι ή με αλεύρι ή με στάχτη συμβολίζει τις γόνιμες γενετήσιες γυναικείες ορμόνες» σημειώνει ο ίδιος.


Η καλλιτεχνική σύμπραξη του Βελλούδιου με τον Εμπειρίκο ήταν αποτέλεσμα των ταξιδιών τους σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, προκειμένου να καταγράψουν πτυχές της λαογραφικής και τελετουργικής παράδοσης. Για παράδειγμα, την Καθαρά Δευτέρα του 1952 πήγαν εκδρομή στον Τύρναβο με σκοπό τη φωτογραφική τεκμηρίωση του Μπουρανίου. Μάλιστα, όπως γνωρίζουμε, ο Εμπειρίκος ήρθε ειδικά από το Παρίσι γι' αυτό το ταξίδι.


Αναμφίβολα, η φωτογραφική ματιά του ποιητή, η εμβληματική παρουσία του ίδιου του Βελλούδιου και συνολικά η φιλία και η συνεργασία των δύο αυτών προσωπικοτήτων συνέβαλαν στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης, στη μακραίωνη λαογραφική έρευνα και στην ανάδειξη της πολιτιστικής παράδοσης των διονυσιακών τελετών που συναντάμε σε τόπους της σύγχρονης Ελλάδας.

Οι μεταμορφώσεις στα ελληνικά έθιμα, όπως τις κατέγραψε ο Ανδρέας Εμπειρίκος Facebook Twitter
Φωτ.: Ανδρέας Εμπειρίκος
Οι μεταμορφώσεις στα ελληνικά έθιμα, όπως τις κατέγραψε ο Ανδρέας Εμπειρίκος Facebook Twitter
Φωτ.: Ανδρέας Εμπειρίκος
Οι μεταμορφώσεις στα ελληνικά έθιμα, όπως τις κατέγραψε ο Ανδρέας Εμπειρίκος Facebook Twitter
Φωτ.: Ανδρέας Εμπειρίκος

Ευχαριστούμε θερμά για την άδεια και την παραχώρηση των φωτογραφιών τους κ. Αντώνη Νταγκαδάκη, Λεωνίδα Εμπειρίκο, Δημοσθένη Αγραφιώτη και Μιχάλη Κατσόγιαννο.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΚΠΤΩΣΗ ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Πέθανε ο Σόλων Λέκκας, τελευταίος ερμηνευτής της Λεσβιακής μουσικής παράδοσης

Culture / Πέθανε ο Σόλων Λέκκας, τελευταίος ερμηνευτής της Λεσβιακής μουσικής παράδοσης

Χτίστης και λιθοξόος για το μεροκάματο, Αρβανίτης από μεριάς του πατέρα του και Μικρασιάτης από τη μάνα του, ο Λέκκας έζησε τραγουδώντας, χορεύοντας και παίζοντας τουμπελέκι με αυθεντικό τρόπο
Μια μοναδική φωτογραφική καταγραφή των κατοίκων του Αιγαίου από τον Κωνσταντίνο Σοφικίτη

Φωτογραφία / Μια μοναδική φωτογραφική καταγραφή των κατοίκων του Αιγαίου από τον Κωνσταντίνο Σοφικίτη

Marabou Aegean: Στο νέο του πρότζεκτ ο βραβευμένος φωτογράφος φιλοδοξεί να καταγράψει φιγούρες από όλα τα κατοικημένα νησιά του Αιγαίου. Παρουσιάζουμε τα πρώτα πορτρέτα από την Άνδρο, τη Λήμνο και την Ικαρία.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
«Βαρδιάνος στα σπόρκα» - Διαβάστε το αριστούργημα του Παπαδιαμάντη με θέμα τη χολέρα του 1865

Αναγνώσεις στην καραντίνα / «Βαρδιάνος στα σπόρκα» - Διαβάστε το αριστούργημα του Παπαδιαμάντη με θέμα τη χολέρα του 1865

Η ιστορία της γρια-Σκεύως, που μεταμφιέζεται σε άντρα και γίνεται βαρδιάνος (φύλακας) στα σπόρκα (μολυσμένα καράβια) με σκοπό να σώσει τον γιο της από τη χολέρα που έπληξε την Ευρώπη το 1865

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Καρολίνα Μέρμηγκα: «Οι συγγραφείς προχωράμε με αναμμένη δάδα στη σκοτεινή σπηλιά της λογοτεχνίας»

Βιβλίο / Καρολίνα Μέρμηγκα: «Όταν γράφουμε για αληθινούς ανθρώπους, πρέπει να σεβόμαστε τη μνήμη τους»

Η καταξιωμένη συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων Καρολίνα Μέρμηγκα μάς μιλάει για τη δύναμη της τέχνης, για το λογοτεχνικό της εργαστήρι αλλά και για τη χαρά της να μεταφράζει Χίλαρι Μαντέλ, τα βιβλία της οποίας επανακυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Βιβλία και Συγγραφείς / Πόσο διαβάζεται σήμερα ο Νίκος Καζαντζάκης;

Πεθαίνει σαν σήμερα ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης. Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με την Έρη Σταυροπούλου, ομότιμη καθηγήτρια Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, για τον συγγραφέα του «Αλέξη Ζορμπά» και την αντοχή του έργου του.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ