1.
Χορός Ιδεών
Συμπτώσεις, συγκυρίες, αλλόκοτες τεθλασμένες διαδρομές που έξαφνα συγκλίνουν ή πάλι το hazard objectif, το αντικειμενικό τυχαίο, για το οποίο περιπαθώς μιλούσε ο Αντρέ Μπρετόν, μας κάνουν ν' ανταμωθούμε με ανθρώπους που αλλάζουν τη ζωή μας, μας φέρνουν στ' αυτιά μουσικές που αφήνουνε ηδύτατες ουλές στην ψυχονοητική ιδιοσυστασία μας, μας εγχειρίζουν βιβλία που στέλνουν στον αγύριστο ολόκληρες συμπάγειες πεποιθήσεων, σύνολους ουλαμούς βεβαιοτήτων. Αίφνης, με έναν έξοχο εγελιανό τρόπο, ο δόλος του Λόγου και η πανουργία της Ιστορίας γίνονται εκ νέου συνώνυμα και μας ωθούν σ' έναν άγριο, τρελό χορό ιδεών, σκέψεων, αναμόχλευσης των αναμνήσεων, συγκερασμού των παθών, ανακατέματος της τράπουλας ξανά. Αίφνης, τίποτε πια δεν είναι όπως ήταν, δίχως όμως να σημειωθούν αφανισμοί, απλώς όλο εκείνο το κολοσσιαίο σύνολο των μικρών και μεγάλων στιγμών που συνθέτουν τη ζωή ενός ανθρώπου μετατοπίζεται ελαφρώς, αλλά ριζικώς, όλα τα κομμάτια του καλειδοσκόπιου αλλάζουν θέση και σχηματίζουν μια νέα εικόνα, παραμένοντας βέβαια τα ίδια, μια εικόνα που πια δεν θα μας εγκαταλείψει ποτέ. Και τότε, η ευγνωμοσύνη γίνεται το συναίσθημα που δεσπόζει, που κρατάει πια τη σκυτάλη, που έχει την πρωτοκαθεδρία.
2.
Πλατεία Ηρώων, Ι.
Κοφτός, ρυθμικός, έντονος ο λόγος του Τόμας Μπέρνχαρντ στο σκανδαλώδες κύκνειο άσμα του, το θεατρικό έργο Πλατεία Ηρώων (μτφρ. Βασίλης Τσαλής, εκδ. Κριτική), ένα μανιφέστο κατά της ολέθριας βλακείας και απαιδευσιάς, μια δυναμική διαθήκη δέους προς το μεγαλείο της Τέχνης και της Μουσικής. Γράφει ο Μπέρνχαρντ: «Στην Οξφόρδη δεν υπάρχει Πλατεία Ηρώων / στην Οξφόρδη δεν υπήρξε Χίτλερ / στην Οξφόρδη δεν υπάρχουν Βιεννέζοι / στην Οξφόρδη δεν ουρλιάζει ο όχλος // Οι άνθρωποι της υπαίθρου είναι καταστροφείς του πνεύματος και των συναισθημάτων / έλεγε πάντα ο καθηγητής / ο άνθρωπος της πόλης δεν έχει τίποτα να γυρέψει στην ύπαιθρο / οι άνθρωποι της πόλης πηγαίνουν στην ύπαιθρο / και πολύ σύντομα καταστρέφονται / τα πάντα στην ύπαιθρο είναι ενάντια στον άνθρωπο της πόλης / ο άνθρωπος της πόλης αφανίζεται στην ύπαιθρο / πηγαίνει εκεί / και πολύ σύντομα θα καταστραφεί».
3.
Ευγνωμοσύνη.
Μονάχα με ευγνωμοσύνη μπορώ να μιλήσω για τα βιβλία και τους συγγραφείς που με έκαναν να είμαι αυτό που είμαι, ό,τι κι αν είναι αυτό το είμαι αυτό που είμαι. Μονάχα με ευγνωμοσύνη μπορώ να θυμηθώ την πρώτη μου επαφή με τον κόσμο του Τόμας Μπέρνχαρντ, μ' αυτό το γεμάτο μουσική σύμπαν που τόσο έχει παρεξηγηθεί και τόσο επιφανειακά έχει αντιμετωπιστεί, ναι, μονάχα με ευγνωμοσύνη μπορώ να ανακαλέσω εκείνες τις ώρες της καταβύθισης σε έναν κυκεώνα λέξεων, φράσεων που ανακυκλώνονταν ιλιγγιωδώς και με παρέσυραν σε έναν καλά καμωμένο λαβύρινθο, σε ένα τοπίο προορισμένο να μαγεύει τον αναγνώστη, να τον κατακτά μια για πάντα και να τον ωθεί, με ασταμάτητους μηρυκασμούς και αναμηρυκασμούς, σε μια ίσως οδυνηρή, μα λυτρωτική εν τέλει αναδιάταξη των πάντων μέσα του, σε μια ανακατανομή του λογοτεχνικού του πλούτου, σε μια αναδιάρθρωση του συστήματος των αξιών που υπερασπίζεται και φέρει. Ναι, μονάχα με ευγνωμοσύνη φέρνω τώρα στον νου μου τον αειθαλή φίλο μου Βασίλη Τσαλή που, σε κάποιο σύνταγμα της Λέσβου, καθώς έτυχε να είμαστε μαζί τυφεκιοφόροι, μου πρόσφερε ένα βιβλίο του Μπέρνχαρντ στα ελληνικά, μεταφρασμένο θαυμάσια από τον ποιητή και ζωγράφο Αλέξανδρο Ίσαρη!
4.
Πλατεία Ηρώων, ΙΙ.
Ένας λεκτικός καταιγισμός, όπως επισημαίνει ο Βασίλης Τσαλής στο μεστό, κατατοπιστικό Επίμετρό του, η Πλατεία Ηρώων μάς γυρίζει στο 1938 και στη ναζιστική λαίλαπα, μας φέρνει στο 1988, και στις επιπτώσεις αυτής της λαίλαπας. Ο Μπέρνχαρντ οργίζεται συστηματικά και ξεσπάει μεθοδικά. Κάθε λέξη είναι μελετημένη. Η θέση του είναι κρυστάλλινα διαυγής: κατακεραυνώνει εξίσου τον εθνικοσοσιαλισμό, τον καθολικισμό, τον ψευδοσοσιαλισμό, την αλαζονεία των ελεεινά αγράμματων πολιτικών. Και σε αυτά αντιπαραθέτει, πάντα, την Τέχνη, τη Φιλοσοφία, το Πνεύμα, την προσήλωση σε ό,τι μας κάνει ανθρώπινους, πολύ ανθρώπινους. Γράφει ο Μπέρνχαρντ: «Ο άνθρωπος του πνεύματος δεν γίνεται ποτέ κατανοητός / έλεγε ο καθηγητής / ο άνθρωπος του πνεύματος παραμένει για πάντα ακατανόητος / μόνος του πορεύεται ο άνθρωπος του πνεύματος στη ζωή / ακόμα κι αν όλοι γύρω του μετατρέπονται σε στήλες άλατος / έλεγε ο καθηγητής».
5.
Απόλυτος συγγραφέας.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Μπέρνχαρντ δεν έκανε άλλο από το να τσιγκλάει, να κεντρίζει, να ζουπάει, να ζορίζει, μα και να εκλιπαρεί, με τον δικό του αρνητικό τρόπο, τους ανθρώπους να γίνουν οι θαυματοποιοί που τους αξίζει να είναι, αγαπώντας πρωτίστως τον εαυτό τους, ώστε, ανεμπόδιστα, να μπορέσουν ν' αγαπήσουν όντως, αληθώς, βαθέως, ό,τι φέρει και ό,τι είναι ο άλλος. Ένα άνοιγμα στο αίνιγμα, ένας νυγμός στον λυγμό, μια πύλη στη λύπη: ιδού το έργο του Μπέρνχαρντ. Λάτρης του Μονταίνιου, του Πασκάλ, του Κροπότκιν και του Βολταίρου. Λάτρης του Ερίκ Σατί και του Άρνολντ Σαίνμπεργκ. Λάτρης των επιτευγμάτων της πανίσχυρης στρατιάς των είκοσι τεσσάρων γραμμάτων του αλφαβήτου. Λάτρης αυτής της θεσπέσιας και επικίνδυνης ακρότητας που είναι η ειρημένη αλήθεια: ο Τόμας Μπέρνχαρντ. Συγγραφέας. Απόλυτος συγγραφέας.
Info:
Thomas Bernhard
Πλατεία Ηρώων
Μτφρ.: Βασίλης Τσαλής
Εκδόσεις Κριτική
Σελίδες: 182
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LIFO
