ΤΟ ΕΚΔΟΤΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ είναι σίγουρα το Περί φύσεως του Λουκρητίου από τις εκδόσεις Gutenberg, το οποίο ουσιαστικά σήμανε την άνοιξη της Αναγέννησης, με τον πανεπιστημιακό, ακαδημαϊκό και βαθύ γνώστη του ελληνιστικού κόσμου Θεόδωρο Δ. Παπαγγελή να υπογράφει τα προλεγόμενα, τη μετάφραση και τις σημειώσεις.
Η περίφημη αυτή ποιητική σύνθεση των 7.415 στίχων, δηλαδή το μεγαλύτερο φιλοσοφικό ποίημα της ανθρωπότητας, γνωστή και ως De Rerum Natura, είναι ένα έργο των μέσων του πρώτου προχριστιανικού αιώνα, που απηχεί πλήρως τις οντολογικές και ηθικές αντιλήψεις της ελληνιστικής εποχής. Η φυσιοκρατία του προϋποθέτει τον υλισμό και την ενότητα των όντων, των φαινομένων και του κόσμου αλλά και την εξήγηση όλων των ανθρώπινων αντιδράσεων, όπως ο πόνος ή η χαρά, σύμφωνα με τα διδάγματα των θιασωτών του Κήπου.
Δεδομένου ότι τα περισσότερα πειστήρια της επικούρειας φιλοσοφίας καταστράφηκαν τον Μεσαίωνα ως επικίνδυνα ‒σώζονται μόνο μέσω του Διογένη του Λαέρτιου οι Κύριαι Δόξαι και κάποιες επιστολές του Επίκουρου‒, το Περί φύσεως του Ρωμαίου φιλοσόφου Τίτου Λουκρητίου Κάρου συνιστά πολύτιμο θησαυρό, αποκαλυπτικό της φιλοσοφίας μιας ολόκληρης σχολής, και όχι μόνο.
Μυθιστορηματικός είναι ο τρόπος που διασώθηκε το εν λόγω χειρόγραφο από την καταστροφική λαίλαπα, όπως μας αποκάλυψε και η Παρέγκλισις του Στίβεν Γκρίνμπλατ από το MIET, όπου ουσιαστικά ξεδιπλώνεται το χρονικό της διάσωσης από τον θηρευτή χειρογράφων Πότζο Μπρατσολίνι, ο οποίος το ανακάλυψε στο ράφι μιας μοναστηριακής βιβλιοθήκης, κατάλαβε τη σπουδαιότητά του και έβαλε να το αντιγράψουν. Η αντιγραφή, η μετάφραση και η διάδοση αυτού του χειρογράφου είναι που δημιούργησαν ουσιαστικά την Αναγέννηση, εμπνέοντας καλλιτέχνες σαν τον Μποτιτσέλι και φιλοσόφους σαν τον επίσης υλιστή Τζορντάνο Μπρούνο.
Ανάμεσα στις επιρροές καταγράφονται ποιητές, ανθρωπολόγοι κ.λπ., ενώ αναλύεται διεξοδικά γιατί το έργο, λόγω και της άμεσης σύνδεσής του με τις μετέπειτα θεωρίες του Δαρβίνου, θεωρήθηκε επικίνδυνο για τους πιστούς του δέκατου ένατου αιώνα.
Εκδόσεις: Gutenberg,
Σελ.: 643, Τιμή: €31,50
Όλο αυτό το χρονικό μάς το εξηγεί αναλυτικά στον κατατοπιστικότατο και εκτενέστατο πρόλογο-«οδοιπορικό», όπως χαρακτηριστικά το αποκαλεί ο Παπαγγελής με βαθιά γνώση της εποχής και του έργου αλλά και γενναίες δόσεις επικούρειου χιούμορ, καταγράφοντας, για παράδειγμα, τις διαφορές επικούρειας και στωικής φιλοσοφίας, αναλύοντας τι ακριβώς εννοεί ο Επίκουρος με τη θεωρία του περί ηδονής και τι με το «λάθε βιώσας» (το οποίο αποδίδει ως «ζήσε τη ζωή σου απαρατήρητος»).
Εξηγώντας αναλυτικά πώς οι θεωρίες αυτές ενσωματώθηκαν στο ποίημα του Λουκρητίου, φτάνει στον τρόπο που το έργο επέδρασε στις διαφορετικές φιλοσοφίες, ακόμα και στη σύγχρονη επιστημονική αθεΐα του Ρίτσαρντ Ντόκινς ή στον φλεγματικό σκεπτικισμό του Μπέρτραντ Ράσελ. Ανάμεσα στις επιρροές καταγράφονται ποιητές, ανθρωπολόγοι κ.λπ., ενώ αναλύεται διεξοδικά γιατί το έργο, λόγω και της άμεσης σύνδεσής του με τις μετέπειτα θεωρίες του Δαρβίνου, θεωρήθηκε επικίνδυνο για τους πιστούς του δέκατου ένατου αιώνα.
Γνωρίζοντας αδιανόητες λεπτομέρειες της επίδρασης του Περί Φύσεως σε φιλοσόφους, θεωρητικούς, ακόμα και σε κριτικούς λογοτεχνίας, όπως ο Χάρολντ Μπλουμ, ο Παπαγγελής αναλύει την επιρροή ανά τους αιώνες, ακόμα και στους μεταμοντέρνους του εικοστού αιώνα. Ο ίδιος υπογράφει, φυσικά, τη μετάφραση του έργου που ακολουθεί τα έξι βιβλία, όπως είναι γνωστά τα μέρη του ποιήματος του Λουκρητίου, και συνοδεύεται από εξίσου κατατοπιστικές σημειώσεις.
Αξίζει να σημειωθεί πως το Περί Φύσεως είχε εκδοθεί στα ελληνικά στην ιστορική μετάφραση του Κωνσταντίνου Θεοτόκη χάρη στην πρωτοβουλία του αξέχαστου ανθρώπου των γραμμάτων Φίλιππου Βλάχου και κατέστη έτσι κοινό κτήμα. Είναι ευχής έργο που κυκλοφορεί εκ νέου σε μια άκρως φροντισμένη έκδοση, την οποία σίγουρα ο τυπογράφος Φίλιππος Βλάχος πολύ θα χαιρόταν.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
