ΣΥΡΙΑ

Ουίλιαμ Στάιρον «Η επιλογή της Σόφι», «Θέα στο σκοτάδι» Facebook Twitter

«Η επιλογή της Σόφι» - «Θέα στο σκοτάδι»: Το σπαραχτικό μυθιστόρημα και το αυτοβιογραφικό δοκίμιο του Ουίλιαμ Στάιρον

0

Από τους κορυφαίους Αμερικανούς συγγραφείς του 20ού αιώνα, ο πολυβραβευμένος Ουίλιαμ Στάιρον (1925-2006) υπήρξε μάλλον ολιγογράφος και, σε αντίθεση με άλλους συγγραφείς της γενιάς του όπως ο Νόρμαν Μέιλερ ή ο Γκορ Βιντάλ, ούτε ανακατεύτηκε συστηματικά με την πολιτική ούτε ζήλεψε ποτέ την εφήμερη δόξα της δημοσιογραφίας.

Γεννημένος στη Βιρτζίνια, κοντά στην περιοχή όπου το 1831 πραγματοποιήθηκε μια από τις μεγαλύτερες εξεγέρσεις σκλάβων της νεότερης ιστορίας (γεγονός που του ενέπνευσε το πολύκροτο μυθιστόρημά του «The confessions of Nat Turner»), υπηρέτησε κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ως ανθυπολοχαγός των πεζοναυτών, έζησε για χρόνια στο Παρίσι και τη Ρώμη όπου συνδέθηκε με τους Τζέιμς Μπόλντγουιν, Ρομάν Γκαρί και Τρούμαν Καπότε, κι έγινε διάσημος το 1979 με το τέταρτο και δημοφιλέστερο μυθιστόρημά του, το «Sophie’s Choice», απ’ όπου και η ομώνυμη ταινία του Άλαν Πάκουλα με πρωταγωνίστρια τη Μέριλ Στριπ.

Με το που δημοσιεύτηκε η «Επιλογή της Σόφι» στις ΗΠΑ, σύσσωμη η κριτική υποκλίθηκε μπροστά στο επίτευγμα του Στάιρον ν’ αναμετρηθεί με την άβυσσο του ευρωπαϊκού Ολοκαυτώματος, προσφέροντας μια «σπλαχνική θέαση στο πιο μεγάλο κακό του 20ού αιώνα».

Όλως παραδόξως, αυτό το μυθιστόρημα που έκανε εκατομμύρια αναγνωστών να συνειδητοποιήσουν ότι το Ολοκαύτωμα δεν είναι υπόθεση αποκλειστικά εβραϊκή, αλλά αφορά ολόκληρη την ανθρωπότητα, παρέμενε επί δεκαετίες ανέκδοτο στη χώρα μας. Μέχρι που το 2005 κυκλοφόρησε από τον «Ποταμό» με τίτλο πιο πιστό στο βιβλίο από εκείνον που γνωρίζαμε από την κινηματογραφική εκδοχή του: όχι ως «η εκλογή» αλλά ως «Η επιλογή της Σόφι» (μετ. Ι. Παλμυρίδου).

Ουίλιαμ Στάιρον «Η επιλογή της Σόφι», «Θέα στο σκοτάδι» Facebook Twitter
«Η εκλογή της Σόφι» του Άλαν Πάκουλα με πρωταγωνίστρια τη Μέριλ Στριπ. 

Καλυμμένος πίσω από το προσωπείο ενός εικοσάχρονου και παρθένου ακόμα νεαρού από τον αμερικανικό Νότο, του Στίνγκο, ο οποίος καταφθάνει το 1947 στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης παλλόμενος από τη φιλοδοξία να γράψει όπως ο Φλομπέρ, ο Τολστόι ή ο Φιτζέραλντ έργα που «σου κομματιάζουν την καρδιά», ο Ουίλιαμ Στάιρον αφηγείται στην «Εκλογή της Σόφι» το μοιραίο συναπάντημα του Στίνγκο με το αλλόκοτο ζευγάρι που συνθέτουν δυο ένοικοι της πανσιόν όπου διαμένει, του Νέιθαν και της Σόφι.

Κυκλοθυμικός κι ευκατάστατος Εβραίος διανοούμενος ο πρώτος, όμορφη κι εύθραυστη Πολωνή καθολική η δεύτερη, δίνουν την εντύπωση ανθρώπων αποφασισμένων να ρουφήξουν ως το μεδούλι τους χυμούς της μεταπολεμικής ζωής. Οι ερωτικές τους περιπτύξεις, ωστόσο, είναι θορυβώδεις και οι καβγάδες που συνήθως τις ακολουθούν φανερώνουν απελπισία και οργή…

Πολύ σύντομα ο Στίνγκο θα παρασυρθεί από τον ανεμοστρόβιλο που συνταράσσει το ζευγάρι, επωμιζόμενος εκουσίως τον ρόλο του μάρτυρα της σχέσης τους και του έμπιστου εξομολογητή. Αυτός που μέχρι τότε ήταν ανέγγιχτος από αγάπη κι ανίδεος απέναντι στον θάνατο, θα γνωρίσει μες στο καλοκαίρι του '47 και τα δυο, «αποτυπωμένα στο ανθρώπινο πάθος και την ανθρώπινη σάρκα».

Γιατί, όπως αποκαλύπτεται σταδιακά, οι νέοι του φίλοι είναι πλάσματα πολύ βασανισμένα, αγκιστρωμένα το ένα πάνω στο άλλο, ανήμπορα να υπάρξουν διαφορετικά. Πίσω από τον Νέιθαν κρύβεται ένας παρανοϊκός σχιζοφρενής εθισμένος στα ναρκωτικά και πίσω από τη Σόφι μια γυναίκα που είχε υπάρξει μάνα, μια Πολωνέζα αστή γαλουχημένη με τις αντισημιτικές κορώνες του πατέρα της, κάποια που νόμιζε ότι όσο οι Γερμανοί κυνηγούν τους Εβραίους η ίδια θα παραμένει ασφαλής, και η οποία όχι μόνο γνώρισε την κόλαση του Άουσβιτς αλλά προηγουμένως, υπό την απειλή όπλου, αναγκάστηκε να προβεί σε μια «επιλογή» απάνθρωπη, φρικιαστική.

σοφι
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: William Styron, Η επιλογή της Σόφι, εκδόσεις Ποταμός

Με το που δημοσιεύτηκε η «Επιλογή της Σόφι» στις ΗΠΑ, σύσσωμη η κριτική υποκλίθηκε μπροστά στο επίτευγμα του Στάιρον ν’ αναμετρηθεί με την άβυσσο του ευρωπαϊκού Ολοκαυτώματος, προσφέροντας μια «σπλαχνική θέαση στο πιο μεγάλο κακό του 20ού αιώνα».

Πλάθοντας αλησμόνητους χαρακτήρες, κρατώντας αμείωτο ενδιαφέρον ως την τελευταία σελίδα και, επιπλέον, μπολιάζοντας την αφήγησή του με τον απόηχο της αμερικανικής εμπειρίας του κακού, τον ρατσισμό απέναντι στους μαύρους που ο ίδιος ως γέννημα θρέμμα του Νότου γνώριζε καλά, ο Ουίλιαμ Στάιρον έγραψε ένα μυθιστόρημα όπου διασταυρώνονται τα πιο αντιφατικά συναισθήματα και το οποίο, όντως, σου κομματιάζει την καρδιά.

Κι όμως. Στα μέσα της δεκαετίας του '80, παρά την τεράστια επιτυχία του βιβλίου και της ταινίας που ακολούθησε, παρά τις διακρίσεις που είχε αποσπάσει o ίδιος ως τότε (Πούλιτζερ, American Book Award), η αυτοεκτίμηση του ήδη εθισμένου στο αλκοόλ και τα ηρεμιστικά Στάιρον είχε φτάσει στο ναδίρ.

Έντονοι σωματικοί πόνοι, μεγάλο ψυχολογικό άγχος, επιθετική συμπεριφορά, φοβίες, όλα μαρτυρούσαν ότι έπασχε από βαριά κατάθλιψη, την ασθένεια που είχε οδηγήσει στον θάνατο δεκάδες καλλιτέχνες –Βαν Γκογκ, Παβέζε, Βιρτζίνια Γουλφ, Χέμινγουεϊ, Σίλβια Πλαθ…– και από το προσκλητήριο της οποίας δεν είχε γλιτώσει ούτε ο επιζήσας του Άουσβιτς Πρίμο Λέβι.

θεα στο σκοταδι
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: William Styron, Θέα στο σκοτάδι, Εκδόσεις Ποταμός

Η αμηχανία και η έκδηλη απογοήτευση που επέδειξαν πολλοί διανοούμενοι μπροστά στην αυτοκτονία του Λέβι ώθησε τον Στάιρον στην απόφαση να εκθέσει δημόσια την προσωπική του κατάρρευση. Όχι επειδή η περίπτωσή του ήταν αντιπροσωπευτική –«η κατάθλιψη είναι υπερβολικά σύνθετη όσον αφορά τα αίτια, τα συμπτώματα και τη θεραπεία της για να εξαχθούν ανεπιφύλακτα συμπεράσματα από την εμπειρία ενός ατόμου»– αλλά επειδή ήθελε να θίξει ένα θέμα ταμπού που αντιμετωπίζεται με ντροπή και μυστικότητα.

Κάπως έτσι προέκυψε το αυτοβιογραφικό του δοκίμιο «Θέα στο σκοτάδι» (1990), το πρώτο δικό του κείμενο που μεταφράστηκε στα ελληνικά (μετ. Ι. Παλμυρίδου, Ποταμός 2003) και το οποίο επανεκδόθηκε πρόσφατα. Ένα κείμενο αναφοράς, καθηλωτικό, μεστό και ανακουφιστικά γαλήνιο, όπου ο Στάιρον εξιστορεί πώς, χάρη στην ενδοσκόπηση και την καθαρτήρια παραμονή του σε νοσοκομείο, κατάφερε έστω και με αργούς ρυθμούς να βρει την έξοδο από την άβυσσο. Το νήμα της ζωής του έμελλε να κοπεί το 2006 – από πνευμονία.

ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 30.9.2021

Βιβλίο
0

ΣΥΡΙΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Μαθαίνεις να υπάρχεις μέσα στο γράψιμο και αυτό είναι επικίνδυνο»

Βιβλίο / «Μαθαίνεις να υπάρχεις μέσα στο γράψιμο και αυτό είναι επικίνδυνο»

Μια κουβέντα με τη Δανάη Σιώζιου, μία από τις πιο σημαντικές ποιήτριες της νέας γενιάς, που την έχουν καθορίσει ιστορίες δυσκολιών και φτώχειας και της οποίας το έργο έχει μεταφραστεί σε πάνω από 20 γλώσσες.
M. HULOT
«Τα περισσότερα περιστατικά αστυνομικής βίας εκδηλώνονται σε βάρος ειρηνικών διαδηλωτών»  

Βιβλίο / «Τα περισσότερα περιστατικά αστυνομικής βίας εκδηλώνονται σε βάρος ειρηνικών διαδηλωτών»  

Μια επίκαιρη συζήτηση με την εγκληματολόγο Αναστασία Τσουκαλά για ένα πρόβλημα που θεωρεί «πρωτίστως αξιακό», με αφορμή την κυκλοφορία του τελευταίου της βιβλίου της το οποίο αφιερώνει «στα θύματα, που μάταια αναζήτησαν δικαιοσύνη».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Η διαμάχη ανάμεσα στην Τζόαν Ντίντιον και την Ιβ Μπάμπιτζ συνεχίζεται και μετά θάνατον σε μια «διπλή» βιογραφία

Βιβλίο / Τζόαν Ντίντιον vs. Iβ Μπάμπιτζ: Μια διαμάχη που συνεχίζεται και μετά θάνατον

Η Ντίντιον και η Μπάμπιτζ πέθαναν με διαφορά έξι ημερών τον Δεκέμβριο του 2021: «Θέλω να πιστεύω ότι η Τζόαν Ντίντιον έζησε μια επιπλέον εβδομάδα από κακία», είχε γράψει τότε μια δημοσιογράφος σε ένα tweet που έγινε viral.
THE LIFO TEAM
Τα ημερολόγια του Αλέξη Ακριθάκη σε μια νέα έκδοση

Βιβλίο / Τα ημερολόγια του Αλέξη Ακριθάκη σε μια νέα έκδοση

Με αφορμή τη συμπλήρωση τριάντα χρόνων από τον θάνατο του καλλιτέχνη κυκλοφορεί το βιβλίο «Γράφοντας τη ζωγραφική - Ημερολόγια 1960-1990» που αφηγείται τη δημιουργική αγωνία και τον σύντομο, πλην πλούσιο και ταραχώδη βίο του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Μην πεις λέξη»: Ένα καταιγιστικό βιβλίο για την άλλη «ματωμένη» Κυριακή

Βιβλίο / «Μην πεις λέξη»: Ένα καταιγιστικό βιβλίο για την άλλη «ματωμένη» Κυριακή

Το πολυβραβευμένο βιβλίο του Patrick Radden Keefe που έγινε μίνι σειρά στο Disney+, εκτός από τη συγκλονιστική ιστορία της Jean McConville που απήχθη και δολοφονήθηκε από τον IRA, φέρνει και ένα παράδειγμα έντασης γραφής και έρευνας που δεν το συναντούμε συχνά.
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΑΒΑΛΛΙΕΡΑΚΗΣ
 Δημήτρης Χατζής  (Νίκος Γουλανδρής «491 δελτία για τον Δημήτρη Χατζή»)

Το πίσω ράφι / «Αν δεν γυρίσω, σα συγγραφέας είμαι χαμένος»: Ο Δημήτρης Χατζής μέσα από 491 δελτία

Στο βιβλίο του Νίκου Γουλανδρή, μέσα από έγγραφα, φωτογραφίες και επιστολές καταγράφεται ο κόσμος που θέλησε ν’ αλλάξει ο Χατζής, ως πολίτης, ως πεζογράφος, ως ιδεολόγος.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Διαβάζοντας για την Αμερική του Τραμπ

Βιβλίο / Διαβάζοντας για την Αμερική του Τραμπ

Μόλις μία εβδομάδα μετά τις αμερικανικές εκλογές, βιβλία δυστοπικού περιεχομένου και πολιτικής θεωρίας εκτοξεύτηκαν στις πρώτες θέσεις των παγκόσμιων πωλήσεων, αποδεικνύοντας ότι η ανάγνωση παραμένει το ένα και μοναδικό όπλο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η βίβλος του cult ελληνικού σινεμά

Οθόνες / Η βίβλος του cult ελληνικού σινεμά μόλις κυκλοφόρησε

Τα κείμενα του Φώντα Τρούσα για τις «βαθιά υποτιμημένες ταινίες που απελευθέρωσαν τη ματιά του θεατή από την οικογενειακή τηλεοπτική εικόνα, απενοχοποιώντας περαιτέρω το γυμνό» και για τον underground και τον πειραματικό ελληνικό κινηματογράφο κυκλοφορούν σε ένα μοναδικό, κυριολεκτικά, βιβλίο, από τα LiFO Books.
M. HULOT
Κανείς δεν ήξερε ότι ήταν μαύρη: Η εξωπραγματική ιστορία της επιμελήτριας του JP Morgan

Βιβλίο / Κανείς δεν ήξερε ότι ήταν μαύρη: Η εξωπραγματική ιστορία της επιμελήτριας του JP Morgan

Υπεύθυνη για τα πιο πολύτιμα αποκτήματα της ιδιωτικής συλλογής του διάσημου τραπεζίτη, η απέριττα κομψή βιβλιοθηκάριος Μπελ ντα Κόστα Γκριν ήταν μαύρη αλλά εμφανιζόταν ως λευκή στον αφρό της υψηλής κοινωνίας μέχρι και τον θάνατό της το 1950.
THE LIFO TEAM
Leslie Absher: «Κόρη κατασκόπου, queer κορίτσι» 

Βιβλίο / Κόρη κατασκόπου, queer κορίτσι, συγγραφέας

Η Αμερικανίδα δημοσιογράφος Leslie Absher μάς ξεναγεί στο «Σπίτι με τα μυστικά», εκθέτοντας ταυτόχρονα την προσωπική της πορεία προς την απελευθέρωση, την «ελληνική» της εμπειρία και τις εντυπώσεις της από τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ. 
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Πολυτεχνείο - Ένα παραμύθι που δεν λέει παραμύθια»

Βιβλίο / Το Πολυτεχνείο έγινε κόμικ: Μια νέα έκδοση για μια μονίμως επίκαιρη εξέγερση

Παραμονές της φετινής επετείου της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, οι εκδόσεις Red ‘n’ Noir κυκλοφόρησαν ένα έξοχο κόμικ αφιερωμένο σε αυτή, που το υπογράφουν ο συγγραφέας Γιώργος Κτενάς και ο σκιτσογράφος John Antono.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ