Woke ατζέντα είχαμε ήδη από τον Μεσοπόλεμο

«H woke ατζέντα του Μεσοπολέμου», μια έκδοση-ντοκουμέντο Facebook Twitter
Οι Γυναικοποιημένοι
0

Η ΛΟΑΤΚΙ+ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ, οι ομόφυλες σχέσεις, η αμφισβήτηση των έμφυλων ρόλων και στερεοτύπων, η ταυτότητα φύλου, η τρανς συνθήκη, το camp, ο παρενδυτισμός και πολλά ακόμη απ’ όσα περιλαμβάνει η λεγόμενη woke ατζέντα, εναντίον της οποίας καταφέρονται λυσσωδώς από τον Τραμπ και τον Έλον Μασκ μέχρι τον Πούτιν και από τους απανταχού φονταμενταλιστές μέχρι τις TERF, ακούγονται πολύ μοντέρνα, δεν είναι. Οι απαρχές τους δεν ανιχνεύονται καν στη ρηξικέλευθη δεκαετία του ’60, όπως ευρέως πιστεύεται, αλλά στον Μεσοπόλεμο, μια περίοδο πολύ πρωτοποριακή στα γράμματα, στις τέχνες, στις επιστήμες, πολύ ανοιχτή ταυτόχρονα σε νέες ιδέες, εκφράσεις και τρόπους ζωής.

Κοντά σε αυτά ανθεί το πρώτο μεγάλο κύμα σεξουαλικής απελευθέρωσης μέσα στον 20ό αιώνα, που περιλαμβάνει βέβαια και το ΛΟΑΤΚΙ+ κομμάτι, με κύριο σημείο αναφοράς το Βερολίνο αλλά και το Παρίσι, το Λονδίνο, το Άμστερνταμ, το Σαν Φρανσίσκο – ο κόσμος μας σίγουρα θα ήταν πολύ διαφορετικός αν δεν είχε μεσολαβήσει ο Β’ Παγκόσμιος. «Η συνείδηση των μεσοπολεμικών υποκειμένων ότι ζούσαν σε “Νέους Καιρούς” (ή “Μοντέρνους Καιρούς”, κατά τη γνωστή ταινία του Τσάρλι Τσάπλιν) είναι κάτι που βρίσκουμε ιδιαίτερα γοητευτικό, καθώς αναφερόμαστε σε μια εποχή που κοιτάζει μπροστά», σημείωνε η Εύα Γανίδου όταν παρουσιάσαμε τον αφηγηματικό χάρτη «Πού έκαναν σεξ στην Αθήνα του Μεσοπολέμου» (εκδ. Red‘n’Noir), το πρώτο μεσοπολεμικό πόνημα που συνέγραψαν με τον Τάσο Θεοφίλου, προτού μας «χαρίσουν» την απολαυστική «Woke Ατζέντα».

Ο αναγνώστης άλλοτε θα εκπλαγεί ευχάριστα, άλλοτε θα παραξενευτεί, άλλοτε θα γελάσει με την καρδιά του, άλλοτε πάλι θα νιώσει ένα σφίξιμο, καθώς καταγράφονται και δραματικά γεγονότα που δείχνουν ότι το να τολμάς τότε να ζεις ως ανοιχτά ΛΟΑΤΚΙ+ μπορούσε να σου στοιχίσει σε προσβολές, ξύλο, στιγματισμό, διαπόμπευση και φυλάκιση, μέχρι και τη ζωή σου.

Και μπορεί η Αθήνα των δεκαετιών του ’20 και του ’30 να μην ήταν ακριβώς στην πρώτη γραμμή της νεωτερικότητας, δεν έμεινε όμως ανεπηρέαστη όπως αποδεικνύουν τα διανθισμένα με φωτογραφίες και σκίτσα δημοσιεύματα της εποχής που συνέλεξαν οι δύο συγγραφείς. Δεν είναι τυχαίο ότι την περίοδο εκείνη εμφανίζονται ανοιχτά γκέι ποιητές όπως ο Ναπολέων Λαπαθιώτης, ο Μήτσος Παπανικολάου και ο Βασίλης Λαμπρολέσβιος, η Ντόρα Ρωζέττη γράφει το πρώτο λεσβιακό μυθιστόρημα, εκδίδεται ο πρώτος τόμος του «Συμποσίου» του Πλάτωνα, μεταφρασμένος και σχολιασμένος από τον Ιωάννη Συκουτρή (1934), ο οποίος σκανδαλίζει τον καθωσπρέπει πνευματικό κόσμο με τις ομοερωτικές αναφορές του, όπως εξάλλου συμβαίνει και με την ποίηση του Καβάφη.

«H woke ατζέντα του Μεσοπολέμου», μια έκδοση-ντοκουμέντο Facebook Twitter
«Και η έκφρασις ακόμη των γυναικών επήρε κάτι το ανδρικόν»

Έχουμε επίσης τους πρώτους ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρες στο θέατρο, έστω ως καρικατούρες, ενώ ακόμα και το «πολλά βαρύ» ρεμπέτικο δεν μένει ασυγκίνητο, σύμφωνα με όσα μας μεταφέρει ο Michael Alexandratos στα «Queerμπέτικα». Υπήρχαν ακόμα σημεία συνάντησης, κυρίως υπαίθρια, ενώ στα περίφημα «σεπαρέ» που διέθεταν τότε τα περισσότερα κέντρα διασκέδασης θρυλείται ότι ενίοτε κατέφευγαν και ομόφυλα ζευγάρια.

woke
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ. H woke ατζέντα του Μεσοπολέμου, Εκδ. Νέοι Καιροί.

Ανατρέχοντας στις δώδεκα ιστορίες που παραθέτει η έκδοση, όσες και οι μήνες του χρόνου –πολύ έξυπνο το εύρημα να κυκλοφορήσει η «Woke Ατζέντα» ως μια κανονική ημερολογιακή ατζέντα του 2025!–, ο αναγνώστης άλλοτε θα εκπλαγεί ευχάριστα, άλλοτε θα παραξενευτεί, άλλοτε θα γελάσει με την καρδιά του, άλλοτε πάλι θα νιώσει ένα σφίξιμο, καθώς καταγράφονται και δραματικά γεγονότα που δείχνουν ότι το να τολμάς να ζεις ως ανοιχτά ΛΟΑΤΚΙ+ εκείνους τους καιρούς μπορούσε να σου στοιχίσει σε προσβολές, ξύλο, στιγματισμό, διαπόμπευση και φυλάκιση, μέχρι και τη ζωή σου. Θα βγάλει το καπέλο σε κάποια άτομα που διεκδίκησαν με απίστευτο για τότε θάρρος και δίχως κανένα στήριγμα ελευθερία, αποδοχή και ορατότητα, θα γνωρίσει επιπλέον πρόσωπα, σκηνές και καταστάσεις που μοιάζουν απόλυτα σημερινά, κι ας αφορούν σχεδόν έναν αιώνα πριν.

«H woke ατζέντα του Μεσοπολέμου», μια έκδοση-ντοκουμέντο Facebook Twitter
Σκίτσο των εφημερίδων που εικονίζουν τη Μαίρη Γουλανδρή στα καταγώγια του Πειραιά. © Εκδόσεις red n’ noir / Νέοι Καιροί, Αθήνα, Δεκέμβρης 2024
 

Από την «ουδετεροποίησιν των δύο φύλων», τους «ερμαφρόδιτους και τρανσβεστιστές», την ιδιόμορφη περίπτωση της Μαίρης Γουλανδρή που ντυνόταν μάγκικα και σύχναζε στα καταγώγια του Πειραιά (εν τέλει την έκλεισαν στο Δρομοκαΐτειο) και την αδελφοκτονία «διά λόγους τιμής», όπως ισχυρίστηκε ο δράστης –το θύμα ήταν ο μικρός του αδελφός που ήταν «τέτοιος» και «όποτε τον έβαζε να δουλεύει έκλεβε και τα λεφτά τα χαλούσε να κάνει μανικιούρ και να αγοράζει κρέμες»– μέχρι τις υποθέσεις παρενδυσίας στις οποίες εμπλεκόταν και η Ελληνίδα «Μις Ευρώπη» του 1930, η οποία μάλιστα επισκέφθηκε μεταμφιεσμένη σε ναύτη το Άγιο Όρος, καθώς επίσης το «κύμα γυναικοποιημένων» που προκάλεσε ηθικό πανικό στον αθηναϊκό Τύπο το 1932.

«H woke ατζέντα του Μεσοπολέμου», μια έκδοση-ντοκουμέντο Facebook Twitter
«Ο συλληφθείς χθες εις άντρον ψιμυθιωμένων νέων παπα-Χρυσόστομος Χαρτοφύλαξ, ο οποίος έχασε την ανωτέρω επιβλητικήν του εμφάνισιν εις το τμήμα της Γενικής Ασφαλείας, όπου εξυρίσθει»

Από τις «αντρογυναίκες» Τούλα Βελλιανίτου και Χριστίνα Καραβία μέχρι τα όργια «ψιμυθιωμένων (βαμμένων) λωποδυτών» στα ξενοδοχεία της Ομόνοιας και τα «κρησφύγετα κιναίδων» που αποκαλύφθηκαν στα Εξάρχεια, όπου συνελήφθη και ιερωμένος, μέχρι τη «θηλυπρεπή συμμορία» τα μέλη της οποίας είχαν αλλάξει τα ανδρικά τους ονόματα σε γυναικεία και εκδίδονταν «εις διαφθορείον», το «σκανδαλώδες ειδύλλιον» μιας νεαρής κυρίας της καλής κοινωνίας με την υπηρέτριά της και την «επιδημία ψιμυθιωμένων νέων» και «επαγγελματιών θηλυπρεπών» οι οποίοι «ενέδρευαν» σε λαϊκούς κινηματογράφους, γύρω από γυμνάσια, ακόμα και μαγαζιά ενοικιάσεως ποδηλάτων «προς άγραν θυμάτων», μας αποκαλύπτεται ένας ολόκληρος κόσμος για την ύπαρξη του οποίου ελάχιστα έχουν γραφτεί.  

«H woke ατζέντα του Μεσοπολέμου», μια έκδοση-ντοκουμέντο Facebook Twitter
Tύπος «ερμαφρόδιτου» που παρουσιάστηκε στον δρ. Χίρσφελντ. Στις φωτογραφίες είναι το ίδιο πρόσωπο με διαφορετικό ένδυμα, χτένισμα και πόζα

Μαθαίνουμε, μεταξύ άλλων, ότι για το γεγονός ότι «τα δύο φύλα απογυμνώνονται σταδιακά από τις διακριτικές τους ιδιότητες, οδεύοντας προς ένα ακαθόριστο, αρνητικό ή ουδέτερο φύλο» ευθύνονται εν πολλοίς… η τζαζ και το τσάρλεστον, για «τον αντίκτυπο που είχαν στον εγχώριο Τύπο οι έρευνες του πρωτοπόρου σεξολόγου Μάγκνους Χίρσφελντ στο Βερολίνο για την ομόφυλη σεξουαλικότητα» (έρευνες που σύντομα θα τερμάτιζε βίαια η άνοδος των ναζί στην εξουσία, με τον Χίρσφελντ να εγκαταλείπει εσπευσμένα τη Γερμανία). Για την πρώτη, πιθανότατα, «εναλλαγή φύλου» κάποιας Ελένης εκ Σερρών «που έγινε Ηλίας» (1938), για τις πανσεξουαλικές κραιπάλες που συνέβαιναν στο διαβόητο «Βανκούβερ Απάρτμεντ» της οδού Δεριγνύ και άλλες «βρωμερότητες της νυχτερινής Αθήνας» των πρώιμων ’30s, για την πρώτη παράσταση με λεσβιακά στοιχεία που ανέβασε η Μαρίκα Κοτοπούλη («Η γκαρσόν», 1929) και για τα μέτρα «κατά όσων επιχειρούν να φουστανοποιήσουν τη νέα γενιά» που καλούνται να πάρουν η Ασφάλεια και ο νέος υπουργός Εσωτερικών, τότε, Ιωάννης Μεταξάς (1933).

«H woke ατζέντα του Μεσοπολέμου», μια έκδοση-ντοκουμέντο Facebook Twitter
«Προ του φακού των φωτορεπόρτερ των εφημερίδων, κατά την έξοδον εκ του δικαστηρίου, οι διεφθαρμένοι νέοι εξαγριώνονται και μουντώνουν τους φωτογράφους»

«Ο Μεσοπόλεμος δεν ήταν ασπρόμαυρος, αλλά έγχρωμος, και μάλιστα στα χρώματα του ουράνιου τόξου. Μακριά από τη λογική του “woke washing”, η ανά χείρας έκδοση είναι περισσότερο ένα “μαρτυρολόγιο”, μια γενεαλογία και μια προσφορά με πολύ σεβασμό προς τα μέλη της ίδιας της κοινότητας, προκειμένου να εντοπισθούν οι καταβολές και οι ρίζες της μέσα από πραγματικές υποθέσεις και αληθινές περιπτώσεις ανθρώπων με ονοματεπώνυμα», αναφέρουν οι δύο συγγραφείς στο κλείσιμο του προλόγου, και σε μια περίοδο που καταβάλλεται πολύπλευρη προσπάθεια για την ανάδειξη της ιστορίας της ελληνικής ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας μια τέτοια έκδοση-ντοκουμέντο, η οποία έχει ευρύτερο ιστορικό όσο και δημοσιογραφικό ενδιαφέρον, είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη.  

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ