ΑΝΤΙΟ ΔΙΟΝΥΣΗ

«Επιχείρηση Ζάχαρη» του Ίαν ΜακΓιούαν: Μία κατασκοπευτική και μία ερωτική ιστορία διασταυρώνονται

«Επιχείρηση Ζάχαρη» του Ίαν ΜακΓιούαν: Μία κατασκοπευτική και μία ερωτική ιστορία διασταυρώνονται Facebook Twitter
Ο Ίαν ΜακΓιούαν δεν χρειάστηκε να επιστρατεύσει τη φαντασία του για να βρει τον κινητήριο μοχλό αυτού του παιγνιώδους μυθιστορήματος. Φωτο: EPA/QUIQUE GARCIA
0



ΤΟΠΟΘΕΤΗΜΕΝΟ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ
της δεκαετίας του '70, όταν η Βρετανία σπαρασσόταν από απεργίες, δεχόταν απανωτές επιθέσεις από τον IRA και βρισκόταν στο χείλος της οικονομικής καταστροφής, το «Επιχείρηση Ζάχαρη» (μετ. Κ. Σχινά, Πατάκης), είναι αρθρωμένο πάνω σε δύο ιστορίες που διασταυρώνονται: μία κατασκοπευτική και μία ερωτική.

 

Παράλληλα, ωστόσο, είναι ένα μυθιστόρημα-ύμνος στην τέχνη της μυθοπλασίας και στην απόλαυση που χαρίζει η ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων, με πρωταγωνιστές μια σαγηνευτική βιβλιοφάγο, από τα κατώτερα στελέχη της MI5, κι έναν πολλά υποσχόμενο συγγραφέα που θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ο ίδιος ο ΜακΓιούαν στα νιάτα του.

 

Στο «Επιχείρηση Ζάχαρη» ο Μακ Γιούαν δανείζεται τη φωνή μιας κοπέλας, της Σερίνα Φρουμ, η οποία, μολονότι είχε τα φόντα να διαπρέψει στην αγγλική φιλολογία, σπούδασε κουτσά στραβά μαθηματικά στο Κέμπριτζ και, λίγο πριν απ' την αποφοίτησή της, μέσω ενός μεσήλικα καθηγητή Ιστορίας που τύγχανε εραστής της, στρατολογήθηκε στις τάξεις των μυστικών υπηρεσιών.
 
Αρχικά η καθημερινότητα της Σερίνα στην MI5 δεν διαθέτει τίποτε συναρπαστικό – είτε μιλάμε για γραμματέα, είτε για κατάσκοπο, το ίδιο και το αυτό. Από τη στιγμή όμως που της ανατίθεται ρόλος στην επιχείρηση «Ζάχαρη», τα στεγανά ανάμεσα στην προσωπική της ζωή και το υπηρεσιακό καθήκον μοιάζει αδύνατον να τηρηθούν.
 
Το «πιο ήπιο, το πιο γλυκό κομμάτι» εκείνης της περιόδου, τονίζει ο ΜακΓιούαν, είχε να κάνει με τον «πόλεμο των ιδεών», κι ο πόλεμος αυτός μαινόταν ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού.

 

Σε τι ακριβώς συνίσταται η συγκεκριμένη επιχείρηση; Να πώς εξηγούν στη Σερίνα την αποστολή της: «Η ιδέα μας είναι να εστιάσουμε κυρίως σε πρόσφορους νεαρούς συγγραφείς, πανεπιστημιακούς και δημοσιογράφους οι οποίοι βρίσκονται στην αρχή της καριέρας τους, οπότε και έχουν ανάγκη από οικονομική ενίσχυση... Αναζητούμε το είδος εκείνου του συγγραφέα που είναι πρόθυμος να ξοδέψει λίγο από τον χρόνο του προς χάριν των δεινά χειμαζόμενων ομοτέχνων του στο Ανατολικό μπλοκ, που ταξιδεύει εκεί πέρα για να προσφέρει υποστήριξη, που στέλνει βιβλία, υπογράφει εκκλήσεις υπέρ των διωκόμενων συγγραφέων, διαπληκτίζεται με τους ψευδολόγους μαρξιστές συναδέλφους του εδώ, δεν φοβάται να μιλήσει δημόσια για τους φυλακισμένους συγγραφείς στην Κούβα του Κάστρο. Κάποιον που γενικά κολυμπάει ενάντια στο ρεύμα της ορθοδοξίας»...

 

Δίχως ιδιαίτερες αναστολές και κολακευμένη από την επαγγελματική αναβάθμισή της, η νεαρή ηρωίδα βυθίζεται ευθύς αμέσως στην ανάγνωση μιας σειράς διηγημάτων του συγγραφέα που θα προσεγγίσει ως δήθεν στέλεχος υπάλληλος πολιτιστικού ιδρύματος, του Τομ Χάλεϊ. Ο τελευταίος είναι απόφοιτος του Σάσεξ, εκπονεί το διδακτορικό του στη λογοτεχνία, βρίσκεται προς αναζήτηση εκδότη για το δυστοπικό μυθιστόρημα που ετοιμάζει και, όπως εικάζει η Σερίνα με βάση τα γραπτά του, ταλανίζεται από μισανθρωπία ή αυτοαπέχθεια. Όπως να 'χει, πριν ακόμα τον συναντήσει αυτοπροσώπως, τον έχει σχεδόν ερωτευτεί. Και πριν καλά καλά ο Χάλεϊ αποδεχτεί την υποτιθέμενη υποτροφία που του προσφέρει, έχουν γίνει εραστές.

 

Από την πρώτη παράγραφο του βιβλίου έχουμε πληροφορηθεί πως η επιχείρηση δεν είχε αίσιο τέλος και πως έπειτα από 18 μήνες στην υπηρεσία, η Σερίνα πετάχτηκε εκτός, εξευτελισμένη, έχοντας παρασύρει και τον εραστή της στην καταστροφή. Όταν όμως το κουβάρι της πλοκής ξετυλίγεται για τα καλά, γίνεται σαφές πως ανάμεσα στην κατασκοπία και την τέχνη της μυθοπλασίας η απόσταση είναι ελάχιστη! Με το που φτάνεις στην τελευταία σελίδα, θες να το ξαναπιάσεις απ' την αρχή. Όσο εξαπατημένος όμως κι αν νιώθεις από τον Βρετανό συγγραφέα, σπεύδεις να του υποκλιθείς.

 

Ο Ίαν ΜακΓιούαν δεν χρειάστηκε να επιστρατεύσει τη φαντασία του για να βρει τον κινητήριο μοχλό αυτού του παιγνιώδους μυθιστορήματος. Στην κορυφή της μακράς λίστας με τα βιβλία που ο ίδιος συμβουλεύτηκε, πριν ακόμα γράψει λέξη, συναντάμε την πολύκροτη έρευνα «Who paid the Piper?» της Βρετανίδας δημοσιογράφου Φράνσις Στόνορ Σόντερς με θέμα το ρόλο της CIA επί Ψυχρού Πολέμου στον τομέα του πολιτισμού. Το «πιο ήπιο, το πιο γλυκό κομμάτι» εκείνης της περιόδου, τονίζει με τη σειρά του ο ΜακΓιούαν, είχε να κάνει με τον «πόλεμο των ιδεών», κι ο πόλεμος αυτός μαινόταν ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού.

 

Το σύνθημα για τη διεξαγωγή του είχαν δώσει από τις αρχές του '50 οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες, διοχετεύοντας εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια για τη στήριξη πολιτιστικών ιδρυμάτων όπως το Ροκφέλερ και το Φορντ, για υποτροφίες ταλαντούχων συγγραφέων και καλλιτεχνών, για την έκδοση απαιτητικών λογοτεχνικών επιθεωρήσεων, για περιοδείες κλασικών και πρωτοποριακών μουσικών συνόλων, για τη διοργάνωση συνεδρίων και φεστιβάλ, ακόμη και για την προώθηση ολόκληρων καλλιτεχνικών ρευμάτων όπως ο αφηρημένος εξπρεσιονισμός.

 

Στο «Επιχείρηση Ζάχαρη» γίνεται ιδιαίτερη μνεία στην περίπτωση του περιοδικού «Encounter», όπου είχε δημοσιευτεί ένα από πρώτα διηγήματα του ΜακΓιούαν, καθώς η αποκάλυψη, στα τέλη δεκαετίας του '60, ότι χρηματοδοτούνταν εμμέσως από τη CIA, είχε προκαλέσει πάταγο. Όπως γίνεται λόγος και για το αλισβερίσι του Τζορτζ Όργουελ με τις αντίστοιχες βρετανικές υπηρεσίες, που με αντάλλαγμα το «κάρφωμα» εκ μέρους του 38 κομμουνιστών-συνοδοιπόρων, εκείνες φρόντισαν να μεταφραστούν σε όλον το δυτικό κόσμο η «Φάρμα των ζώων» και το «1984».

 

Η πικρή αλήθεια είναι πως στο πλαίσιο του «γλυκού» Ψυχρού Πολέμου, η υψηλή κουλτούρα καρπώθηκε τα μέγιστα. Αρκεί να θυμηθεί κανείς ποιοι συμπατριώτες μας έγιναν αποδέκτες υποτροφιών του Ιδρύματος Φορντ –από τους Ελύτη, Τσίρκα, Κουν, Σαχτούρη και Καρούζο μέχρι τους Κοτζιά, Μαρωνίτη, Τσιτσέλη και Αγγελάκη-Ρουκ–, ενώ οι γνωμοδοτικές επιτροπές για τις υποτροφίες συγκροτούνταν από προσωπικότητες όπως ο Σεφέρης, ο Γκάτσος, ο Κακριδής ή ο Εγγονόπουλος.
 
Μεταπολιτευτικά, οι παραπάνω έγιναν στόχος όχι μόνο όσων, σαν τη Λιλή Ζωγράφου, θεωρούσαν ότι το Φορντ εξαγόραζε συνειδήσεις επί χούντας, αλλά και ορισμένων που είχαν κάνει αίτηση για υποτροφία χωρίς αποτέλεσμα. «Το μοιραίο λάθος», λέει ο ΜακΓιούαν, «είναι πως όλα αυτά γίνονταν στα κρυφά». Δεν έχει άδικο.
Βιβλίο
0

ΑΝΤΙΟ ΔΙΟΝΥΣΗ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ