Πώς στήθηκε αυτή η παράσταση; Τι γνώμη έχει για τους μουσικοκριτικούς και για τους κριτικούς εν γένει, ποιους συνθέτες εκτιμά ο ίδιος; Ποιες δικές του δουλειές στον κινηματογράφο και ποιους από τους σκηνοθέτες και τους παραγωγούς με τους οποίους συνεργάστηκε ξεχωρίζει; Γιατί απαξιώνει την πολιτική, τι πιστεύει για τον διχασμό της αμερικανικής κοινωνίας αλλά και για τον πόλεμο στην Ουκρανία, την υπόθεση της οποίας στηρίζει ήδη από το 2014; Θεωρεί πράγματι την κωμωδία «απειλούμενο είδος» και γιατί αποκαλεί τα σόσιαλ μίντια «μέσα (αντι)κοινωνικής δικτύωσης» και «πρωταγωνίστρια πόρνη»;
Ιδού τι απάντησε σε αυτά και άλλα ερωτήματα ο 68χρονος σήμερα ηθοποιός, με περισσότερες από εβδομήντα ταινίες στο ενεργητικό του, ο οποίος ξανάρχεται στην Αθήνα, αυτήν τη φορά όχι ως επισκέπτης αλλά στο πλαίσιο μιας παράστασης που στην αθηναϊκή της εκδοχή στο Ηρώδειο θα διαφέρει απ' όσες προηγήθηκαν στην παγκόσμια περιοδεία που πραγματοποιεί φέτος ο «Μουσικοκριτικός».
— Πώς προέκυψε η ιδέα να συνεργαστείτε με τον Αλεξέι Ιγκούντεσμαν γι’ αυτή την παράσταση; Ποιες είναι οι ως τώρα εντυπώσεις σας, ποια ήταν η υποδοχή της από το κοινό;
Γνώρισα προ ετών τον Αλεξέι μέσω του βιολιστή Τζούλιαν Ράσλιν. Ο Τζούλιαν είχε ένα μουσικό φεστιβάλ στο Ντουμπρόβνικ και νομίζω ότι παίξαμε για πρώτη φορά μαζί σε ένα κομμάτι που μαζί με τον Αλμπέρτο Ιγκλέσιας φέραμε εκεί με τίτλο «A rotating drummer inside a box».
Ύστερα από λίγο καιρό συναντηθήκαμε με τον Αλεξέι και μου πρότεινε την ιδέα για την παράσταση «The Music Critic», την οποία βρήκα εξαιρετική. Στη συνέχεια συγκέντρωσε όλες τις κριτικές και τα μουσικά κομμάτια και τα έβαλε σε μια σειρά με συνοχή. Κάναμε πρόβες λίγες μέρες στο Ντουμπρόβνικ το επόμενο καλοκαίρι και το ανεβάσαμε. Μερικά χρόνια αργότερα αποφασίσαμε να το ξαναδουλέψουμε λίγο και να βγούμε σε περιοδεία με αυτό.
Η ανταπόκριση που έχουμε ως τώρα είναι αρκετά ικανοποιητική, θα έλεγα. Βέβαια η εκδοχή της Αθήνας θα έχει συμφωνική μουσική, οπότε οι κριτικές θα είναι εντελώς διαφορετικές και για εντελώς διαφορετικά κομμάτια. Μέχρι τώρα την παρουσιάζαμε με ορχήστρα δωματίου, πιάνο, βιολί, δεύτερο βιολί, βιόλα, τσέλο και φωνή. Θα δούμε.
Δεν συμφωνώ με το ότι μια μη πολιτική στάση είναι επίσης πολιτική. Είναι ακριβώς ό,τι εννοεί. Κυριολεκτικά έχω βαρεθεί την πολιτικοποίηση των πάντων σε κάθε τομέα, κάθε στιγμή της καθημερινότητας. Όλοι οι εχέφρονες άνθρωποι το έχουν βαρεθεί αυτό.
— Ισχύει ότι επηρεαζόμαστε κάποιες φορές τόσο από το όνομα ενός καλλιτέχνη ή δημιουργού ώστε διστάζουμε να παραδεχτούμε ακόμη και στον εαυτό μας ότι το έργο του δεν μας αρέσει;
Μπορώ να φανταστώ κάποιους ανθρώπους να αντιδρούν έτσι, έχω όμως την αίσθηση ότι στους περισσότερους από μας δεν αρέσει κάθε κομμάτι του κάθε συνθέτη, είτε είναι σπουδαίος είτε όχι. Άλλωστε, ακόμα και οι μεγαλύτεροι δημιουργοί δεν έχουν πάντα την ίδια έμπνευση.
— Δεν είναι, πάντως, λίγες οι φορές που κριτικοί απαξίωσαν δημιουργούς οι οποίοι αποδείχθηκαν κορυφαίοι. Το έχουμε δει αυτό να συμβαίνει. Μήπως μια ισοπεδωτική κριτική λειτουργεί μερικές φορές ως διαφήμιση;
Δεν ξέρω αν μια αρνητική κριτική λειτουργεί πάντα θετικά, εκτός ίσως αν πρόκειται για το «Music Critic»! Συμβαίνει πράγματι συχνά τα νέα κινήματα στη μουσική, στην τέχνη ή στη λογοτεχνία να απορρίπτονται αρχικά από τους κριτικούς. Άλλοτε δικαιολογημένα, άλλοτε πάλι όχι. Επίσης, μερικές φορές το κοινό μπορεί να είναι πολύ μπροστά από τους δημιουργούς, άλλες φορές όχι και τόσο.
— Υπάρχει κάποιος από τους συνθέτες που σατιρίζονται στην παράσταση, ο οποίος σας αρέσει ιδιαίτερα; Ποιοι συνθέτες και μουσικοί σάς συγκινούν, ποιο είναι το αγαπημένο σας μουσικό έργο ή κομμάτι;
Να πω καταρχάς ότι μου αρέσουν αρκετά όλα τα κομμάτια και οι συνθέτες που κατακεραυνώνονται στην παράσταση! Προσωπικά, μου αρέσει αρκετά ο Μότσαρτ και έχω κάνει δυο κομμάτια στα οποία η μουσική του είχε αρκετά σημαντική θέση.
Τελευταία δουλεύω πάνω σε ένα νέο κομμάτι με αρκετές «δόσεις» από Πιατσόλα, Ντεσιάτνικοφ, Σατί, Φον Βέστχοφ, Τζία Κανσέλι, Αλμπέρτο Ιγκλέσιας και Μαξ Ρίχτερ, μεταξύ άλλων. Έκανα ένα κομμάτι με τον Φίλιπ Γκλας και τώρα κάνω ένα άλλο που αποτελείται από ένα κοντσέρτο του Σνίτκε και μια διασκευή ενός κειμένου του Ερνέστο Σάμπατο με τίτλο «Report on the blind».
Γενικώς ειπείν, μου αρέσουν όλα τα είδη μουσικής, υπάρχουν πολλοί υπέροχοι μουσικοί στον κόσμο – δύσκολα θα ξεχώριζα κάποιο έργο, θα έδινα ωστόσο κάποιους πόντους παραπάνω στο γ’ μέρος του κουαρτέτου για πιάνο του Σούμαν.
— Νομίζω, πάντως, ότι ακόμα και στην ακμή της κλασικής μουσικής και της όπερας υπήρχε σκληρός ανταγωνισμός μεταξύ συνθετών, στον οποίο «συμμετείχαν» και μουσικοκριτικοί.
Εννοείται. Όλοι οι άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων των καλλιτεχνών, πάντα είχαν και θα έχουν συμπάθειες και αντιπάθειες. Οπότε, όταν κάποιος δημιουργός αποφασίζει να εκθέσει δημόσια μια δουλειά του, είναι αρκετά πιθανό να μη λατρευτεί ακριβώς. Ίσως να θεωρηθεί από αδιάφορος έως ανυπόφορος, ακόμη και αντιπαθής!
Παρότι όμως η παράσταση αυτή σαρκάζει τους μουσικοκριτικούς, εγώ θα έλεγα ότι εκτιμώ τον ρόλο τους, κυρίως στην περίπτωση των νέων καλλιτεχνών που μπορούν, χάρη σε αυτούς, να αντιληφθούν ότι δεν τους περιμένουν όλοι σαν τον Μεσσία τη Δευτέρα Παρουσία.
— Πόση αξία δίνετε εσείς στις κριτικές, ειδικά σε αυτές που αφορούν τις κινηματογραφικές σας δουλειές; Νιώσατε ποτέ την επιθυμία να «χαστουκίσετε» κάποιον κριτικό;
Δεν πολυδιαβάζω τι γράφουν οι κριτικοί, οπότε έχω αποφύγει και τη χειροδικία! Είναι αλήθεια ότι έχω δει κάποιες πολύ καλογραμμένες κριτικές, όμως δεν δημιουργώ για τους κριτικούς αλλά για μένα και το να ανησυχώ για το πώς θα ικανοποιήσω τις προσδοκίες μου και το κοινό είναι, νομίζω, αρκετό.
— Ποια από τις ταινίες και τα θεατρικά έργα στα οποία έχετε πρωταγωνιστήσει ως τώρα θεωρείτε την καλύτερη δουλειά σας και ποια τη χειρότερη; Από τους σκηνοθέτες και παραγωγούς με τους οποίους έχετε συνεργαστεί ποιους θα ξεχωρίζατε;
Κοιτάξτε, μπορεί κάποιος ηθοποιός να κάνει μια πολύ καλή ερμηνεία σε μια κακή ταινία και το αντίστροφο. Στις πιο αξιόλογες ταινίες μου σίγουρα θα συμπεριλάμβανα τις «Επικίνδυνες Σχέσεις», τον «Δράκο» και το «Στο μυαλό του Τζον Μάλκοβιτς». Μου άρεσε πάντα να δουλεύω με τον Ραούλ Ρουίς, ήταν απίστευτα καλλιεργημένος, ανεξάρτητος, μοναδικός. Λατρεύω τον Στίφεν Φρίαρς και τον Φόλκερ Σλέντορφ, πέρασα υπέροχα δουλεύοντας με τους Ρόμπερτ Μπέντον, Κλιντ Ίστγουντ, Βόλφγκανγκ Πέτερσεν, Ρόμπερτ Σβέντκε, Μανουέλ ντε Ολιβέιρα.
Από παραγωγούς θα ξεχώριζα τους συνεργάτες μου Ρας Σμιθ και Λιάν Χάλφον, καθώς επίσης τους Λορέντζο ντι Μποναβεντούρα, Μαρκ Βαράντιαν, Νόρμα Χέιμαν, Βινς Λάντεϊ, Τζέρεμι Τόμας, Πάουλο Μπράνκο, Μάικλ Φιτζέραλντ και Ντέιβιντ Πούτμαν, ο οποίος με επηρέασε αρκετά. Ποια είναι η χειρότερη ταινία στην οποία έχω παίξει; Είμαι σίγουρος ότι κάπου υπάρχει μια δημοσκόπηση γι' αυτό. Αν όχι, γιατί να μην κάνουμε μία;
— Διάβασα ότι έχετε να ψηφίσετε από το 1972, ότι γενικά δεν σας αρέσει η πολιτική, γιατί σας έχει απογοητεύσει. Ισχύει, και αν ναι, θα συμφωνούσατε ότι μια απολίτικη στάση είναι επίσης πολιτική;
Όχι, δεν συμφωνώ με το ότι μια μη πολιτική στάση είναι επίσης πολιτική. Είναι ακριβώς ό,τι εννοεί. Κυριολεκτικά έχω βαρεθεί την πολιτικοποίηση των πάντων σε κάθε τομέα, κάθε στιγμή της καθημερινότητας. Όλοι οι εχέφρονες άνθρωποι το έχουν βαρεθεί αυτό.
— Σας ανησυχεί καθόλου η έντονη πόλωση που υπάρχει σήμερα στην αμερικανική δημόσια ζωή;
Η Αμερική, αγαπητέ, ήταν πάντα πολωμένη και η πόλωση αυτή επιδεινώνεται μαεστρικά από τα πολιτικά κόμματα, τους υποψηφίους τους, τα οικονομικά συμφέροντα και φυσικά τη νέα πρωταγωνίστρια πόρνη σε αυτόν τον οίκο ανοχής – τα μέσα (αντι)κοινωνικής δικτύωσης. Και πάει λέγοντας. Από πάντα και για πάντα.
— Έχετε χαρακτηρίσει τα μέτρα που πάρθηκαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας «ανόητα και υπερβολικά». Πώς πιστεύετε ότι θα έπρεπε να είχε αντιμετωπιστεί; Πώς χειριστήκατε ο ίδιος αυτή την κατάσταση;
Εκτός από τη Σουηδία, δύσκολα θα έβρισκα μια άλλη χώρα που να αντιμετώπισε σωστά την πανδημία. Πώς τη χειρίστηκα εγώ; Έκανα δώδεκα ταινίες, τρεις τηλεοπτικές σειρές και πέντε περιοδείες κλασικής μουσικής, διασκεύασα επίσης μερικά βιβλία. Γενικά, πρέπει να βγαίνω από το σπίτι μου για να δουλέψω. Δεν ανήκω, ξέρετε, στη συμπαθή τάξη εκείνων που τους αρκεί ένα λάπτοπ για να εργαστούν.
— Υποστηρίζετε την ουκρανική υπόθεση ήδη από το 2014, μάλιστα επισκεφθήκατε παλιότερα την Ουκρανία, όπου σας τίμησαν κιόλας. Πώς βλέπετε τα πράγματα σήμερα, επτά μήνες μετά τη ρωσική εισβολή, και πώς κρίνετε τη μέχρι τώρα στάση της Δύσης;
Θα ήθελα να δω την Ουκρανία ελεύθερη, ανεξάρτητη, εδαφικά ακέραια και να αντιμετωπίζει δίκαια όλους τους πολίτες της. Η επίθεση της Ρωσίας με εξέπληξε και με λύπησε. Τι σκέφτομαι σήμερα; Όπως έλεγε ο Ουίλιαμ Φόκνερ για τον πόλεμο, «καμία μάχη δεν κερδίζεται ποτέ, δεν διεξάγεται καν. Το πεδίο της μάχης αποκαλύπτει στον άνθρωπο μόνο την ανοησία και την απελπισία του, η δε νίκη είναι μια ψευδαίσθηση των φιλοσόφων και των ανόητων». Θέλω να ελπίζω ότι οι ειρηνικές διαπραγματεύσεις θα αντικαταστήσουν σύντομα τις πολεμικές επιχειρήσεις, όμως φοβάμαι ότι αυτό έπρεπε να είχε συμβεί από χρόνια.
Όσο για την εμπλοκή της Δύσης, μου θυμίζει μια φράση από το υπέροχο μυθιστόρημα «Ζυγός» του Ντον Ντελίλο, όπου ένας από τους χαρακτήρες λέει πως «η ιστορία είναι το σύνολο όλων των πραγμάτων που δεν μας λένε».
— Έχετε αναφερθεί στον «θάνατο» της κωμωδίας εξαιτίας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της κουλτούρας της ακύρωσης. Φταίνε, λέτε, οι υπερβολές της πολιτικής ορθότητας ή μήπως η κωμωδία πρέπει να επανεφεύρει τον εαυτό της, ώστε να μην τραυματίζει πλέον ευάλωτα άτομα, καθώς λέγεται;
Όσοι ισχυρίζονται ότι η κωμωδία «τραυματίζει» ευάλωτα άτομα, υποθέτουν άραγε ότι υπάρχει ένας τεράστιος πληθυσμός άτρωτων ατόμων; Πού βρίσκονται αυτά; Η κωμωδία, όπως και η σάτιρα, βασίζεται εν μέρει στον πόνο. Το τραύμα είναι μια βαριά και υπερχρησιμοποιημένη λέξη. Θα μπορούσα να φανταστώ ότι τουλάχιστον κάποιοι άνθρωποι που ισχυρίζονται ότι τραυματίζονται από κάποια αστεία είναι πολύ χαρούμενοι που λένε τρομερά πράγματα για τους θεωρούμενους εχθρούς τους. Φοβάμαι πως όλο αυτό είναι περισσότερο μια προσπάθεια προσωπικής προβολής από κακοήθεις ναρκισσιστές. Μπορούν κάποια αστεία να πληγώσουν κάποιους ανθρώπους; Σίγουρα. Μπορούν οι άνθρωποι να γελάσουν με τον πόνο τους ή με τον πόνο των άλλων; Σίγουρα. Προσωπικά, δεν θα γελούσα με τον πόνο ή το τραύμα του άλλου, άλλοι άνθρωποι ωστόσο θα το έκαναν. Πόσοι από μας εξάλλου έχουν κατακτήσει τη μακαριότητα;
— Ποιο είναι το συναρπαστικότερο πράγμα που έχετε κάνει;
Δημιούργησα οικογένεια, είχα την ευκαιρία να ταξιδέψω σε πολλά μέρη και να συνεργαστώ με πολλούς υπέροχους ανθρώπους. Είχα και έχω θαυμάσιους φίλους, συναδέλφους και συνεργάτες. Δεν φτάνουν αυτά;
«The Music Critic»
Μια παράσταση σε σύλληψη και δημιουργία του Aλεξέι Ιγκούντεσμαν
Ηρώδειο
6 Οκτωβρίου 2022
Η παράσταση θα παρουσιαστεί και στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης στις 8 Οκτωβρίου 2022
