Μια εξαίσια κατασκευή

Μια εξαίσια κατασκευή Facebook Twitter
0

Η παράσταση του μολιερικού Αμφιτρύωνα, όπως τη σκηνοθέτησε ο μοναδικός Λευτέρης Βογιατζής για το μεγάλο θέατρο της Επιδαύρου, μου προκάλεσε το ίδιο ερώτημα με μια άλλη παράσταση, κλειστού χώρου αυτή, που είδαμε το φετινό καλοκαίρι στο Φεστιβάλ Αθηνών. Αναφέρομαι στη Δεσποινίδα Ζιλί που σκηνοθέτησε για τη βερολινέζικη Schaubühne η Κέιτι Μίτσελ. Και η μία και η άλλη παράσταση, τόσο διαφορετικές μεταξύ τους, πρότειναν τη μετακίνηση της προσοχής μας από το έργο και τις ερμηνείες στηνκατασκευή της παράστασης και ως εκ τούτου στο όραμα (ας μου συγχωρεθεί η χρήση μιας τόσο κακοποιημένης λέξης) του σκηνοθέτη.

Είναι και οι δύο παραστάσεις σκηνοθέτη, όχι έργου και ηθοποιών. Η δομή της παράστασης αναδεικνύεται σε βασικό πλεονέκτημά της – μια ριψοκίνδυνη επιλογή.

Εξηγούμαι: κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα εκδηλώθηκε με πολλούς τρόπους η ανάγκη να ξεφύγει η πρόσληψη λογοτεχνικών και δραματικών έργων από τις συνήθως επιφανειακές φιλολογικές προσεγγίσεις και το ηθικοδιδακτικό πρίσμα ερμηνείας που εστίαζε στην υπόθεση, στο θέμα, και αγνοούσε τη δομή, τη μορφή.

Σταδιακά, οι εξελίξεις στην τέχνη του λόγου και της σκηνής οδήγησαν στην παραδοχή ότι μορφή και περιεχόμενο αποτελούν αδιαχώριστα στοιχεία ταυτότητας και αυθεντικότητας του έργου, και συνεπώς δεν μπορεί κάποιος να το απολαύσει στην καλλιτεχνική του πληρότητα, αν είναι ανίκανος να εκτιμήσει τη μορφολογική/δομική αρτιότητα ή μοναδικότητά του.

Ειδικά στο θέατρο η ενασχόληση με το κλασικό ρεπερτόριο, με τις μορφολογικές ιδιαιτερότητες έργων που γράφτηκαν και παρουσιάστηκαν άλλες εποχές (ακόμη και πολλούς αιώνες πριν), πολυπαιγμένων και μη, ώθησε αρκετούς σκηνοθέτες να εστιάσουν την προσοχή τους από την υπόθεση, που υποτίθεται είναι γνωστή σε όλους, στην κατασκευή της νέας σκηνικής ερμηνείας. Που σημαίνει ότι αν, δουλεύοντας την παράσταση, απευθύνονταν σ’ ένα νοερό σύνολο θεατών, αυτοί προφανώς ανήκαν στους λίγους που έχουν τόσο καλή και βαθιά σχέση με το θέατρο, ώστε να προσέρχονται σ’ αυτό για να δουν τη σκηνοθετική σύλληψη και πραγμάτωση.

Εκπληκτική στη σύλληψη, με αδυναμίες στη σκηνική υλοποίηση, η Δεσποινίς Ζιλί, όπως την είδε η Κέιτι Μίτσελ, ήταν μια επίδειξη σκηνοθετικής πρωτοτυπίας στην κατασκευή. Τόσο τα πρόσωπα του έργου όσο και οι ηθοποιοί, εξαφανίστηκαν. Κάτι ανάλογο συνέβη και με τον Αμφιτρύωνα του Βογιατζή, κατά τη γνώμη μου. Η παράστασή του ήταν μια εξαίσια κατασκευή, που διεκδικούσε διαρκώς την προσοχή του θεατή και δεν επέτρεψε στους ηθοποιούς να αφηγηθούν άμεσα και απευθείας την κωμικοτραγική ιστορία δύο ηρώων που βρέθηκαν ξαφνικά χωρίς ταυτότητα, χωρίς ζωή, θύματα της άνωθεν, χωρίς ίχνος ηθικού ενδοιασμού, βίας των θεών.

Στο βάθος της σκηνής κυριαρχεί η απλή κορνίζα μιας αυλαίας υπόλευκης, αραχνοΰφαντης, που, φωτιζόμενη από πίσω, επέτρεπε να ξεχωρίζουν τα σχήματα των αρχαίων ερειπίων.

Άλλοτε, πάλι, ανακαλούσε το Θέατρο Σκιών, με τους ηθοποιούς να παίζουν προφίλ σαν μαύρες σκιές.

Στη μέση της ορχήστρας ένα παλιό, σκεβρωμένο γαϊτανάκι είναι το σκηνικό αντικείμενο που καθορίζει τη σκηνοθετική σύλληψη - με τον ίδιο τρόπο που στο καρουζέλ χτυπούσε η καρδιά του Ερωτόκριτου του Λιβαθινού.

Η καλαίσθητη σκηνογραφία της Εύας Μανιδάκη υπηρέτησε τη σκηνοθετική άποψη ιδανικά. Η παράσταση του Βογιατζή ήταν ένας ύμνος στο θέατρο, στην τέχνη που στηρίχτηκε στην αρχετυπική στον άνθρωπο ανάγκη για παιχνίδι και μίμηση. Ίσως γι’ αυτό οι πρώτοι ήχοι που έβγαλαν οι ηθοποιοί δεν ήταν λέξεις αλλά «προγλωσσικές» εκφράσεις, φωνούλες σαν ζώων. Όχι λόγος, όχι αλεξανδρινός δωδεκασύλλαβος με ομοιοκαταληξία ή χωρίς, όχι κλασικιστικός ορθολογισμός! Αντ’ αυτού, ένα σκηνικό άθυρμα για τις δυνάμεις που παράλογα καθορίζουν τις ζωές μας.

Ο Ερμής εισέρχεται και είναι ο Χρήστος Λούλης σε ξυλοπόδαρα - ποιος νοιάζεται τι λέει. Μπαίνει η Νύχτα (Στεφανία Γουλιώτη), και είναι κι αυτή ένα θεατρικό πλάσμα έξω από το έργο, έξω από τους περιορισμούς της δραματουργίας.

Θα ανεβεί στην κορυφή του γαϊτανακίου και από εκεί (αργότερα κινούμενη και στην ορχήστρα) θα παρακολουθεί από το δακτυλόγραφο την εξέλιξη του έργου. Ενίοτε διορθώνοντας τους ηθοποιούς, ώστε με τη γνωστή μπρεχτική μεθόδευση να αποκλειστεί κάθε περίπτωση βυθίσματος των θεατών στη σκηνική ψευδαίσθηση.

Το γαϊτανάκι θα γίνει το σημείο αναμονής των υπόλοιπων προσώπων όποτε δεν συμμετέχουν στη σκηνική δράση. Κινούνται σαν ανδρείκελα, είναι σχήματα ανθρώπων, όχι χαρακτήρες με ήθος. Που σημαίνει ότι αν κάποιοι θεατές πήγαν για να απολαύσουν την υποκριτική της Μουτούση στον ρόλο της Αλκμήνης, μάλλον θα απογοητεύτηκαν. Η Μουτούση με τη γνωστή αυταπάρνησή της εξαφανίστηκε πίσω από την κατά Βογιατζή σύλληψη του ρόλου: ήταν μια ομιλούσα πορσελάνινη κούκλα, που δεν καταλαβαίνει πολλά, δεν νιώθει πολλά.

Αναλόγως λειτούργησαν και οι υπόλοιποι ηθοποιοί, θέτοντας εαυτόν στην υπηρεσία του σκηνοθέτη. Παρά το αυστηρό πλαίσιο, κάποιοι έλαμψαν (η Εύη Σαουλίδου), κάποιοι απομονώθηκαν στις αμφιβολίες τους (ο Δημήτρης Ήμελλος, σ’ έναν ρόλο που θέλει έναν ενστικτώδη, τύπο μπούφου, ηθοποιό, δηλαδή κάποιον με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά από τα δικά του).

Για μένα η παράσταση ήταν μια απολαυστική εμπειρία, και γιατί επιβεβαίωσε ότι δεν υπάρχει στη χώρα μας άλλος σκηνοθέτης που να δοξάζει την ιδιότητα του σκηνοθέτη (εκπαιδεύοντας την ίδια στιγμή τους θεατές) με τον τρόπο του Λευτέρη Βογιατζή. Ωστόσο, καταλαβαίνω κι αυτούς που γκρίνιαζαν ότι το έργο δεν τους είπε τίποτε, και τι κωμωδία ήταν αυτή, και τι ξεπερασμένο το χιούμορ του. Οι άνθρωποι, στη μεγάλη πλειονότητά τους, δεν πηγαίνουν στο θέατρο για να δουν τη σκηνοθετική άποψη -τουλάχιστον δεν είναι αυτός ο πρωτεύων λόγος τους. Ειδικά σε μια εποχή δύσκολη και σκοτεινή, όσο αυτή που ζούμε.

Θέατρο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Θέατρο / Η τραγική ιστορία και η άγρια δολοφονία μιας θαρραλέας περφόρμερ

Όταν η Πίπα Μπάκα ξεκίνησε να κάνει oτοστόπ από την Ιταλία για να φτάσει στην Ιερουσαλήμ δεν φαντάστηκε ότι αυτό το ταξίδι-μήνυμα ειρήνης θα κατέληγε στον βιασμό και τη δολοφονία της. Mια παράσταση που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών αναφέρεται στην ιστορία της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Σίμος Κακάλας ξορκίζει τα χάλια μας με μια κωμωδία γέλιου και αίματος

Θέατρο / Ο Σίμος Κακάλας ξορκίζει τα χάλια μας με μια κωμωδία γέλιου και αίματος

Τα «Κακά σκηνικά» είναι «μια κωμική κόλαση» αφιερωμένη στη ζοφερή ελληνική πραγματικότητα, μια απόδραση από τα χάλια της χώρας, του θεάτρου, του παγκόσμιου γεωπολιτικού γίγνεσθαι, ένα ξόρκι στην κατάθλιψη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Χρήστος Παπαδόπουλος: «Κάθε μορφή τέχνης χρειάζεται το εσωτερικό βάθος»

Θέατρο / Χρήστος Παπαδόπουλος: «Mε αφορά πολύ το "μαζί"»

Το «τρομερό παιδί» από τη Νεμέα που συμπληρώνει φέτος δέκα χρόνια στη χορογραφία ανοίγει το φετινό 31ο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας με τους Dance On Ensemble και το «Mellowing», μια παράσταση για τη χάρη και το σθένος της ωριμότητας.  
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Κάνεις χορό γιατί αυτή είναι η μεγάλη σου ανάγκη

Χορός / «Κάνουμε χορό γιατί αυτή είναι η μεγάλη μας ανάγκη»

Με αφορμή την παράσταση EPILOGUE, ο διευθυντής σπουδών της σχολής της Λυρικής Σκηνής Γιώργος Μάτσκαρης και έξι χορευτές/χορεύτριες μιλούν για το δύσκολο στοίχημα τού να ασχολείται κανείς με τον χορό στην Ελλάδα σήμερα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μαρία Κωνσταντάρου: «Ερωτεύτηκα αληθινά στα 58»

Οι Αθηναίοι / Μαρία Κωνσταντάρου: «Δεν παίζω πια γιατί δεν υπάρχουν ρόλοι για την ηλικία μου»

Μεγάλωσε χωρίς τη μάνα της, φώναζε «μαμά» μια θεία της, θυμάται ακόμα τις παιδικές της βόλτες στον βασιλικό κήπο. Όταν είπε πως θέλει να γίνει ηθοποιός, ο πατέρας της είπε «θα σε σφάξω». Η αγαπημένη ηθοποιός που έπαιξε σε μερικές από τις σημαντικότερες θεατρικές παραστάσεις αλλά και ταινίες της εποχής της είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Γιάννος Περλέγκας ανεβάζει τον «Κατσούρμπο» του Χορτάτση

Θέατρο / Γιάννος Περλέγκας: «Ο Κατσούρμπος μας είναι μια απόπειρα να γίνουμε πιο αθώοι»

Ο Γιάννος Περλέγκας σκηνοθετεί το έργο του Χορτάτση στο πλαίσιο του στο πλαίσιο του Κύκλου Ρίζες του Φεστιβάλ Αθηνών. Τον συναντήσαμε στις πρόβες όπου μας μίλησε για την αξία του Κρητικού συγγραφέα και του έργου του και την ανάγκη για περισσότερη λαϊκότητα στο θέατρο. Κάτι που φιλοδοξεί να μας δώσει με αυτό το ανέβασμα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Βασίλης Παπαβασιλείου

Απώλειες / Βασίλης Παπαβασιλείου (1949-2025): Ένας σπουδαίος διανοητής του ελληνικού θεάτρου

«Αυτό, λοιπόν, το οφείλω στο θέατρο: τη σωτηρία από την κακομοιριά μου»: Ο σκηνοθέτης, μεταφραστής, ηθοποιός και δάσκαλος Βασίλης Παπαβασιλείου πέθανε σε ηλικία 76 ετών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΚΟΤΣΟΠΟΥΛΟΣ

Θέατρο / Δημήτρης Γκοτσόπουλος: «Ήμουν ένα αγρίμι που είχε κατέβει από τα βουνά»

Ο ταλαντούχος ηθοποιός φέτος ερμηνεύει τον Νεοπτόλεμο στον «Φιλοκτήτη» του Σοφοκλή. Πώς κατάφερε από ένα αγροτικό περιβάλλον να πρωταγωνιστήσει σε μεγάλες τηλεοπτικές επιτυχίες και γιατί πέρασε ένα ολόκληρο καλοκαίρι στην Πολύαιγο, διαβάζοντας «Βάκχες»;
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Γιάννης Χουβαρδάς: «Το κοινό που έρχεται να σε δει είναι ο καθρέφτης σου»

Θέατρο / Γιάννης Χουβαρδάς: «Το κοινό που έρχεται να σε δει είναι ο καθρέφτης σου»

Ο κορυφαίος Έλληνας σκηνοθέτης διασκευάζει φέτος τις τραγωδίες του Οιδίποδα σε ένα ενιαίο έργο και μιλά στη LiFO, για το πώς η μοίρα είναι μια παρεξηγημένη έννοια, ενώ σχολιάζει το αφήγημα περί «καθαρότητας» της Επιδαύρου, καθώς και τις ακραίες αντιδράσεις που έχει δεχθεί από το κοινό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΓΙΑ 28 ΜΑΙΟΥ Elena Souliotis: Η Ελληνίδα που θα γινόταν η επόμενη Κάλλας 

Θέατρο / Elena Souliotis: Η Ελληνίδα που θα γινόταν η επόμενη Κάλλας 

Σαν σήμερα, το 1943, γεννήθηκε η Ελληνίδα σοπράνο που διέπρεψε για μια ολόκληρη δεκαετία στην Ευρώπη και την Αμερική, αλλά κάηκε εξαιτίας μιας σειράς ιδιαίτερα απαιτητικών ρόλων, τους οποίους ερμήνευσε πολύ νωρίς. Ο κόντρα τενόρος Άρης Χριστοφέλλης, ένας από τους λίγους στην Ελλάδα που γνωρίζουν σε βάθος την πορεία της, περιγράφει την άνοδο και την πτώση της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Δημήτρης Καπουράνης: «Το αόρατο νήμα που ενώνει τα παιδιά μεταναστών είναι το πένθος»

Θέατρο / Δημήτρης Καπουράνης: «Το αόρατο νήμα που ενώνει τα παιδιά μεταναστών είναι το πένθος»

Από τους Αγίους Σαράντα της Αλβανίας μέχρι τη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, η ζωή του βραβευμένου ηθοποιού, τραγουδιστή και σεναριογράφου είναι μια διαρκής προσπάθεια συμφιλίωσης με την απώλεια. Η παράσταση «Μια άλλη Θήβα» τον καθόρισε, ενώ ο ρόλος του στο «Brokeback Mountain» τού έσβησε κάθε ομοφοβικό κατάλοιπο. Δηλώνει πως αυτό που τον ενοχλεί βαθιά είναι η αδράνεια απέναντι σε όσα συμβαίνουν γύρω μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μιχαήλ Μαρμαρινός: Το έπος μάς έμαθε να αναπνέουμε ΟΙ ΥΠΟΛΟΙΠΟΙ ΑΡΚΕΤΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ

Θέατρο / Μιχαήλ Μαρμαρινός: «Από μια κοινωνία της αιδούς, γίναμε μια κοινωνία της ξεδιαντροπιάς»

Με τη νέα του παράσταση, ο Μιχαήλ Μαρμαρινός επιστρέφει στην Οδύσσεια και στον Όμηρο και διερευνά την έννοια της φιλοξενίας. Αναλογίζεται το «απύθμενο θράσος» της εποχής μας, εξηγεί τη στενή σχέση του έπους με το βίωμα και το θαύμα που χάσαμε και παραμένει σχεδόν σιωπηλός για τη νέα του θέση ως καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
13 λόγοι για να πάμε φέτος στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Θέατρο / 13 λόγοι για να πάμε φέτος στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Τέχνη με φαντασία, αστείρευτη δημιουργία, πρωτοποριακές προσεγγίσεις: ένα επετειακό, εορταστικό, πολυσυλλεκτικό πρόγραμμα για τα 70 χρόνια του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου μέσα από 83 επιλογές από το θέατρο, τη μουσική και τον χορό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κυνηγώντας τον χαμένο χρόνο σε ένα έργο για την εξουσία

Θέατρο / «Δελφίνοι ή Καζιμίρ και Φιλιντόρ»: Ένα έργο για τη μόνιμη ήττα μας από τον χρόνο

Ο Θωμάς Μοσχόπουλος σκηνοθετεί και γράφει ένα έργο-παιχνίδι, εξετάζοντας τις σχέσεις εξουσίας, τον δημιουργικό αντίλογο και τη μάταιη προσπάθεια να ασκήσουμε έλεγχο στη ζωή.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ ΧΛΟΗ ΟΜΠΟΛΕΝΣΚΙ: Σκηνογράφος-ενδυματολόγος του θεάτρου και της όπερας

Οι Αθηναίοι / Χλόη Ομπολένσκι: «Τι είναι ένα θεατρικό έργο; Οι δυνατότητες που δίνει στους ηθοποιούς»

Ξεκίνησε την καριέρα της ως βοηθός της Λίλα ντε Νόμπιλι, υπήρξε φίλη του Γιάννη Τσαρούχη, συνεργάστηκε με τον Κάρολο Κουν και τον Λευτέρη Βογιατζή, δούλεψε με τον Φράνκο Τζεφιρέλι και, για περισσότερο από 20 χρόνια, με τον Πίτερ Μπρουκ. Η διεθνούς φήμης σκηνογράφος και ενδυματολόγος Χλόη Ομπολένσκι υπογράφει τα σκηνικά και τα κοστούμια στην «Τουραντότ» του Πουτσίνι και αφηγείται τη ζωή της στη LiFO.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ