Όταν ακούς ότι η πρώτη αμιγώς ελληνική δουλειά ενός χορογράφου που έχει διαπρέψει για αρκετά χρόνια στο εξωτερικό, προτού επιστρέψει στην αρχική του βάση, τιτλοφορείται «Έρημη Χώρα», είναι αυτόματος ο συνειρμός ότι πρόκειται ίσως για ένα σχόλιο πάνω στην -πολιτική; καλλιτεχνική;- κατάσταση που αντιμετωπίζει η Ελλάδα.
Ο Σπύρος Κουβαράς όμως δεν στοχεύει να στηλιτεύσει τα εγχώρια τεκταινόμενα, τουλάχιστον όχι συνειδητά. «Είσαι ενεργός, γνωρίζεις τι συμβαίνει γύρω σου, ακόμα κι αν επιλέγεις να φιλτράρεις τις πηγές ενημέρωσής σου» αναφέρει.
«Μου έχει συμβεί πολλές φορές, στο δημιουργικό κομμάτι, να ξεκινήσω να δουλεύω πάνω σε κάτι για το οποίο έχω διαβάσει, έχω συζητήσει, χωρίς να έχω, τη στιγμή που πρωτομπαίνω στο στούντιο, την πλήρη συνείδηση ότι "τώρα θα κάνω αυτό". Είσαι ο δεύτερος που μου το λέει και αρχίζω να σκέφτομαι ότι δεν αποκλείεται. Ξέρεις, τα έργα καθαρίζουν στο μυαλό του δημιουργού αφού παρουσιαστούν και ληφθεί μια απόσταση».
Μου αρέσει που γύρισα και είδα ότι οι χορευτές κάνουν τέχνη. Άφραγκοι, μπορεί να δουλεύουν σε τρεις παραγωγές για να αντεπεξέλθουν και να κάνουν 15 μαθήματα την εβδομάδα, αλλά ταυτόχρονα κλείνονται σε ένα στούντιο, έχουν βρει με ποιους ταιριάζουν τα χνώτα τους, κάνουν νέες γνωριμίες και δουλεύουν.
Στη σκηνή όπου θα εκτυλιχθεί ένα πέρασμα κάποιων κομματιών του έργου, υπάρχουν απλωμένα κεριά, ένα σχοινί, μια απολιθωμένη αλεπού, δύο sneakers που έχουν μετατραπεί σε αυτοσχέδιες γλάστρες και ένας σωρός από χώμα που αργότερα θα φιλοξενήσει τη βουτιά ενός από τα πέντε υποκείμενα.
Καθώς προσπαθώ να συλλάβω τα ετερόκλητα μεταξύ τους props, ο Σπύρος με ενημερώνει ότι μία από τις ερμηνεύτριες λείπει, λόγω ασθένειας, και ότι όσα βλέπω είναι κάπως αποσπασματικά σε σχέση με το τελικό αποτέλεσμα – καλύτερα, σκέφτομαι, γιατί θέλω να λάβω μια γεύση από αυτό που ετοιμάζει με την Compagnie Synthesis 748, την ομάδα του, αλλά να μην καταναλώσω όλο το κυρίως πιάτο.
«Στην αρχή το έργο λεγόταν "Μετά την Έρημη Χώρα" και ένας φίλος εικαστικός, ξέροντας ότι η δουλειά μου είναι αρκετά υπερρεαλιστική, μου πρότεινε να το αλλάξω σε " Έρημη Χώρα – ΜΕΤΑ", επειδή αυτός ο τίτλος αφήνει πιο πολλά ερωτήματα, σε σχέση με μια κατάφαση» εξηγεί ο χορογράφος.
Πύργοι πέφτουν
Ανύπαρχτες
Ιερουσαλήμ, Αθήνα, Αλεξάνδρεια, Βιέννη, Λόντρα
Πύργοι πέφτουν
Ξαναγεννιέται
Αυτοί είναι οι στίχοι του Τ. Σ. Έλιοτ που απομονώθηκαν και ακούγονται στην παράσταση διά στόματος του ίδιου του Σπύρου. Πώς, όμως, εισήχθη το έργο του μεγάλου ποιητή στην εξίσωση;
«Ήθελα εξαρχής να αντλήσω υλικό από το ομώνυμο έργο του Έλιοτ που είχα διαβάσει δύο φορές, πριν πολλά χρόνια. Ήταν από τα βιβλία που εκεί, λίγο μετά τα 20, με σημάδεψαν, παρά το γεγονός ότι είναι πολύ σκοτεινό. Έτσι και στο δικό μου έργο υπάρχει έντονα ένα περιβάλλον αποστέρησης. Δεν κάνω ποτέ μεταφορές, δεν με κεντρίζει να μεταφέρω χορογραφικά την "Έρημη Χώρα του Έλιοτ".
»Ανέτρεξα, λοιπόν, σε σημειώσεις μου, σε κομμάτια που εννοιολογικά μου αρέσουν. Βλέπεις μετά από τόσα χρόνια πόσο αλλιώς μπορεί να σου σκάσει κάτι που είχες τότε στο μυαλό. Σκεφτόμουν τι θα μπορεί να υπάρχει μετά από ένα περιβάλλον άγονης γης και παρακμής.
»Έχω πάντα μια κλίση να ψάχνω τη χαραμάδα για το φως, ό,τι κι αν συμβαίνει, πώς ακόμα και μετά τη συντριβή μπορεί να επέλθει μια ανοικοδόμηση και αν υπάρχουν περιθώρια για κάτι τέτοιο. Δεν αυτοχαρακτηρίζομαι αισιόδοξος, δεν πιστεύω σε τέτοιους χαρακτηρισμούς, αυτή είναι η φύση μου. Έτσι έπεσα πάνω στην έννοια της ετεροτοπίας».
Οι ετεροτοπίες ή ετεροτοπικοί χώροι, σύμφωνα με τον Φουκώ και το έργο του «Περί αλλοτινών χώρων», αποτελούν πραγματικούς φυσικούς ή πνευματικούς χώρους που δρουν ως χώροι ετερότητας παράλληλα με υπάρχοντες τόπους. Ο Σπύρος έχει ανατρέξει όμως περισσότερο στη φιλοσοφική σχολή του Λεφέβρ:
«Η ετεροτοπία, όπως την προσεγγίζω εγώ, είναι μια ρευστή κατάσταση που δεν ορίζεται ως τόπος αποκλεισμένος, αλλά κάτι που μπορεί να συμβεί μέσα στον κοινωνικό ιστό, κάτι που ενδεχομένως κλίνει προς μια νέα νομαδικότητα».
Μια γυναικεία μορφή μοιάζει να ξυπνά από μακρύ λήθαργο. Σηκώνεται και ξαναπέφτει επανειλημμένα. Βάφει με μαύρη μπογιά έναν λευκό καμβά, χρησιμοποιώντας τα χέρια της. Η σκηνική εξέλιξη όσων βλέπω και η υποβλητική μουσική υπόκρουση, που σχεδόν ενοχλεί τα αυτιά, δημιουργούν ένα αίσθημα απειλής.
Η πρωτότυπη μουσική που έχει συνθέσει ο Γιώργος Κουβαράς, αδερφός του Σπύρου, είναι ξεκάθαρα ο έκτος πρωταγωνιστής που συντονίζει το μέτρημα και τις κινήσεις των άλλων πέντε.
Μορφές άφυλες σε μια μανιώδη κυκλική κίνηση που μοιάζει με επίκληση σε κάτι. Ακολουθεί μια άγρια διελκυστίνδα. Υπάρχει διαφυγή;
«Δεν μεταφέρω κάτι συγκεκριμένο που ακολουθεί μετά, μπορεί να είναι μέσα μας η ετεροτοπία, γι' αυτό και το φαντασιακό στοιχείο στο έργο είναι έντονο, το παιχνίδισμα μεταξύ υποσυνείδητου και ασυνείδητου, ψευδαίσθησης και πραγματικότητας» εξηγεί ο Σπύρος.
«Υπάρχει μια αίσθηση αιώρησης, δεν ξέρουμε αν βλέπουμε το μετά ή περιμένουμε να δούμε το μετά. Γι' αυτό και κινησιολογικά εστίασα σε μία μηχανιστική προσέγγιση, σαν να αρνείται το σώμα την καταγωγή και το παρελθόν του, χωρίς όμως να διακρίνεται από κάποιο σαφή στόχο. Γι' αυτό και χρησιμοποιώ το σχήμα του κύκλου που τελετουργικά έχει τον χαρακτήρα μιας διαβατήριας τελετής, δηλαδή του περάσματος από μία συνθήκη σε μια άλλη.
»Δημιουργείται ένα αίσθημα αμοιβαιότητας και ισοτιμίας μεταξύ των ατόμων, που είναι σχεδόν άφυλα, ομογενοποιούνται και πάλλονται μαζί σε αυτό που επέρχεται. Όπως σε μια συναυλία που όλοι συντονίζονται χωρίς να γνωρίζονται και μπορεί να δημιουργηθεί κάτι δυνατό».
Ο Σπύρος δηλώνει ότι κέρδισε πολλά από τη δεκαετή παραμονή του στο Παρίσι. «Σε έναν βαθμό ένιωσα ότι εξανθρωπίστηκα, ειδικά μπαίνοντας μετά από κάποια χρόνια στην καρδιά του κοινωνικού ιστού, γιατί τα πρώτα χρόνια είσαι σφουγγάρι.
»Από την άλλη, όταν είσαι ενεργό μέλος, βλέπεις και την άλλη πλευρά, της καθημερινότητας. Η Αθήνα μου άρεσε πάντα, έχει ενέργεια και αναβρασμό, όχι αμιγώς καλλιτεχνικό.
»Είχα λοιπόν την ανάγκη για μια μετάβαση, ένα πέρασμα – εδώ ξαναμπαίνει και το νόημα του έργου. Ήθελα να φύγω στη φάση που ένιωθα πολύ καλά και όχι να αρχίσει πρώτα να με φθείρει η καθημερινότητα. Είχα και προσωπικούς λόγους, έγινα μπαμπάς, εδώ έχουμε μεγαλύτερη βοήθεια... Εξάλλου ο χορός είναι πλέον παγκόσμια γλώσσα».
Και πώς είναι για έναν καλλιτέχνη που έχει ζήσει όμορφα, δημιουργικά χρόνια να προσγειώνεται σε μια Ελλάδα που ακόμα ψάχνει τις ισορροπίες της; «Μου αρέσει που γύρισα και είδα ότι οι χορευτές κάνουν τέχνη. Άφραγκοι, μπορεί να δουλεύουν σε τρεις παραγωγές για να αντεπεξέλθουν και να κάνουν 15 μαθήματα την εβδομάδα, αλλά ταυτόχρονα κλείνονται σε ένα στούντιο, έχουν βρει με ποιους ταιριάζουν τα χνώτα τους, κάνουν νέες γνωριμίες και δουλεύουν.
»Δεν εξετάζω το αποτέλεσμα, την ποιότητα, αλλά το ότι υπάρχει πλέον σύγχρονος χορός στην Ελλάδα. Πριν φύγω εγώ, σε εκείνη τη virtual πραγματικότητα όπου έρεε το χρήμα, έβλεπα μόνο μπουζούκια, "Μπράβο Ρούλα" και τηλεόραση. Υπήρχαν ομάδες σύγχρονου χορού; Ελάχιστες.
»Είναι και η νοοτροπία του Έλληνα στη μέση, ειδικά αν είσαι άντρας, "και τι είναι τώρα αυτό, δουλειά;". Δεν μπαίνει στη διαδικασία να αντιληφθεί εύκολα κάποιος τι έχεις σπουδάσει, είσαι για εκείνον κάποιος που σηκώνει το πόδι, κάποιος αυτοδίδακτος. Κοντέψαμε να ξεχάσουμε στην Ελλάδα ότι ο χορός είναι τέχνη, νομίζαμε ότι είναι ο σαλτιμπάγκος των υπολοίπων».
Η τελευταία χορογραφία της παράστασης έχει μια ορμή ανατρεπτική, γιατί δεν αρέσει στον Σπύρο το τέλος να έχει την κλασική έννοια, «να σβήσει η κίνηση και να ανοίγουν τα φώτα».
«Με αυτό πειραματίζομαι τα τελευταία χρόνια, να ξεκινάει η παράσταση με το που ανοίξει η πόρτα και μπει ο πρώτος θεατής, να υπάρχει ένα πρελούδιο και χορογραφικό και ηχητικό, και το κλείσιμο να έχει μια ιδέα εν ροή.
»Εδώ ξεκινούν αναποδογυρισμένα ή σε επιεδάφια θέση τα σώματα και στο τέλος καταλήγουν όρθια. Έχω κι ένα σκηνικό αντικείμενο, ένα κρανίο, το μοναδικό που δεν μετακινείται παρά μόνο στο τέλος. Συμβολικά δείχνει ότι ακόμα και ο θάνατος μπορεί να αντιμετωπιστεί όπως στη Λατινική Αμερική, ότι σχεδόν εξελίσσει τη ζωή».
Πριν αποχωρήσω, επιχειρώ μια αρκετά προσωπική ερώτηση, αναφορικά με τα δύο μεγάλα τατουάζ που καλύπτουν σημεία του σώματος του Σπύρου, σκεπτόμενος ότι ο κλάδος των χορευτών είναι ίσως από τους τελευταίους όπου η δερματοστιξία δεν έχει κάνει μαζική «απόβαση» - οι περισσότεροι νομίζω ότι έχουν δεύτερες σκέψεις να κάνουν ένα τατουάζ αφού γι' αυτούς το σώμα είναι εργαλείο δουλειάς.
Πώς κι εκείνος αποφάσισε να «πειράξει» το σώμα του, ενώ ως επαγγελματίας δείχνει πολύ αυστηρός και ίσως εμμονικός με τη λεπτομέρεια;
«Το πείραξα πριν αποφασίσω ότι θα ασχοληθώ επαγγελματικά με τον χορό. Για μένα σκηνικά καθετί είναι στοιχείο. Είχα μεγάλη πάλη μέσα μου, ειδικά στην αρχή, σκεφτόμουν τον μπαμπά μου που μου έλεγε τα κλασικά, "παιδί μου μην κάνεις τατουάζ, θα το μετανιώσεις", ο οποίος βέβαια με φανταζόταν να δουλεύω σε κάποιο πανεπιστήμιο. Να που είχε δίκιο.
»Τελικά το αποδέχτηκα σκηνικά – άρχισε να παίζει γενικά και σε άλλους. Ο σύγχρονος χορός -για μένα ευτυχώς- απελευθέρωσε αρκετά ταμπού, ακόμα και στα σώματα των χορευτών. Βλέπεις πλέον αρκετά ετερόκλητα σώματα, πράγμα που μου αρέσει και ως κοινωνικό σχόλιο, βλέπεις ατέλειες, δεν υπάρχει πια αυτό το "πρότυπο του χορευτή", ακόμα κι αν από πίσω κρύβεται μια ζωή στα όρια του πρωταθλητισμού.
»Όπως και να 'χει, το σκέφτομαι πάντα πριν από μια δημιουργία, αν θα το εντάξω ή θα το βάψω».
Info
Spyros Kouvaras / Compagnie Synthsesis 748 - «Έρημη Χώρα - ΜΕΤΑ»
Χορογραφημένη εγκατάσταση για 5 χορευτές και μουσική σύνθεση
Ιδέα, Χορογραφία, Εικαστική Εγκατάσταση: Σπύρος Κουβαράς
Δραματουργία: Ναταλία Κουτσούγερα
Μουσική Σύνθεση: Γιώργος Κουβαράς
Performers: Στέλλα Δημητρακοπούλου, Έλλη Αβραάμ Ρέπα, Alexandra Rogovska, Γιώργος Μιχελάκης, Σπύρος Κουβαράς
Σχεδιασμός Φωτισμών: Θωμάς Οικονομάκος
Οργάνωση Παραγωγής: Κορίνα Κοτσίρη
Σύγχρονο Θέατρο (Ευμολπιδών 45, Κεραμεικός)
13, 14, 15 Απριλίου, 21:15
