Άψυχες «Δούλες»: Μια ανούσια παρωδία του έργου του Ζαν Ζενέ

Άψυχες «Δούλες»: Μια ανούσια παρωδία του έργου του Ζαν Ζενέ Facebook Twitter
Όταν οι τρεις γυναικείοι ρόλοι ερμηνεύονται από άνδρες ηθοποιούς –ο Ζενέ προτιμούσε εφήβους–, η αίσθηση της αντι-ρεαλιστικής θεατρικότητας συνήθως αυξάνεται. Η ταύτιση αποφεύγεται. Το φύλο γίνεται μια θεατρική κατασκευή, η θηλυκότητα, μια σύμβαση με αβέβαιους όρους, μια ακόμη φαινομενικότητα. Φωτο: Δομνίκη Μητροπούλου
0

Πάντοτε θα ξεσκονίζουν έπιπλα που δεν τους ανήκουν. Πάντοτε θα πλένουν τα άπλυτα μιας άλλης γυναίκας. Επιμελώς θα την ντύνουν και θα τη γδύνουν, θα εισπνέουν το άρωμά της, θα μεθούν με την αύρα της σεξουαλικότητάς της, οι ίδιες όμως δεν επιτρέπεται ποτέ να εκθέσουν ούτε το σώμα, ούτε τη σεξουαλικότητά τους, ούτε τα μυστικά τους στα μάτια της. Μονάχα μια εσάνς αποφοράς, λίγδας και τηγανίλας αναδίδεται από το αφυδατωμένο δέρμα τους και ποτίζει τις ποδιές, τα βλέμματα και την ασφυκτική καμαρούλα όπου κοιμούνται στριμωγμένες τα βράδια.


Αν και κατοικούν σε ένα σπίτι του οποίου γνωρίζουν την κάθε γωνιά, δεν παύουν να αισθάνονται μονίμως ξένες. Περιτριγυρισμένες από χλιδή, αλλά πάμφτωχες. Ορατές, αλλά απαρατήρητες. Απαραίτητες, αλλά αναλώσιμες. Οποιαδήποτε άλλη θα μπορούσε να βρίσκεται στη θέση τους: καμία διαφορά δεν θα έκανε.


Εγκλωβισμένες στο πολυτελές «καθαρτήριό» τους, οι δύο αδελφές, η Σολάνζ και η Κλερ, δοκιμάζουν βελούδινα φορέματα, ψηλαφούν η μία την άλλη, στήνουν έναν δικό τους κόσμο, αντεστραμμένο είδωλο του πραγματικού, παρωδία και παραμόρφωσή του. Στερημένες από ταυτότητα, κλέβουν την πλησιέστερη διαθέσιμη, αυτή που τροφοδοτεί καθημερινά το μίσος και τον έρωτά τους.

Στην περίπτωση της παράστασης που φιλοξενείται στο Θέατρο του Νέου Κόσμου στόχος του σκηνοθέτη ήταν, όπως φαίνεται, το επιτηδευμένα «κακό» θέατρο: μια παρακμιακή εκδοχή του έργου, όπου κανένας δεν ερμηνεύει τίποτα, τα ιδανικά έχουν χαθεί, η έννοια του ρόλου έχει εξατμιστεί, ο θάνατος του θεάτρου έχει επέλθει (όπως σημειώνεται στο πρόγραμμα) και μονάχα γκροτέσκες φιγούρες παραμένουν στη σκηνή να χαριεντίζονται ανοήτως.

Υποδύονται την Κυρία τους αλλά και η μία την άλλη. Δεν έχει σημασία ποια ερμηνεύει ποιον ρόλο: η Κλερ ως«Κυρία» δεν είναι απαραίτητα καλύτερη από τη Σολάνζ ως «Κυρία», ούτε η Κλερ ως «Σολάνζ» καλύτερη από τη Σολάνζ ως «Κλερ». Σημασία έχει να διατηρείται ενεργό το φανταστικό αυτό σύμπαν, όπου διαταραγμένες δούλες μιμούνται την Κυρία τους, φοράνε τις γούνες της, ταπεινώνουν το υπηρετικό προσωπικό, δηλαδή τον εαυτό τους, του χαρίζουν αποφόρια, μαλώνουν για τον γαλατά και φαντασιώνονται τον απόντα Κύριο. Τελικός στόχος, η εξολόθρευση της Κυρίας. Μια τελετουργία που επαναλαμβάνεται αέναα, αλλά ποτέ δεν ολοκληρώνεται, ποτέ δεν φτάνει στην κορύφωσή της. Με αυτό τον τρόπο μπορεί ανά πάσα στιγμή να ξαναρχίσει.


Σε αυτή την «Αίθουσα με τα κάτοπτρα», όπως την αποκαλεί ο Έσλιν, συναντά τις δούλες ο θεατής, ο οποίος σταδιακά καταλαβαίνει ότι αυτό που βλέπει δεν είναι αυτό που φαίνεται. Η «Κυρία» δεν είναι Κυρία και η «Σολάνζ» δεν είναι η Σολάνζ. Ποια απ' όλες συνιστά το αντικείμενο του φθόνου; Ποια θέλει να εξοντώσει ποια; Και σε ποια εκδοχή της, την αληθινή ή τη φανταστική; Μάταια αναζητά κανείς τ' αληθινά πρόσωπα των ηρωίδων, αφού βγαίνουν διαρκώς η μία μέσα από την άλλη σαν μπάμπουσκες. «Καθαρά τεχνητά δημιουργήματα, έχουν μια αντεστραμμένη συνείδηση και δεν είναι ποτέ ο εαυτός τους» γράφει ο Σαρτρ.


Οι δούλες επιλέγουν τη θεατρικοποίηση των επιθυμιών και των απωθημένων τους. Είναι επουσιώδες το αν παίζουν «καλά», το σημαντικό είναι ότι σε αυτό το παιχνίδι τού φαίνεσθαι στηρίζεται η ζωή τους, η διαρκώς αυτοαναιρούμενη ύπαρξή τους. Κι αυτό το καθιστά συναρπαστικό: ότι δεν ξέρουμε πότε βρισκόμαστε στο επίπεδο του «πραγματικού» και πότε στο επίπεδο της «μυθοπλασίας». Οι ηθοποιοί που παίζουν την Κλερ ή τη Σολάνζ καλούνται να μεταπηδούν αβίαστα από το ένα στο άλλο επίπεδο, να υποδύονται έναν ήρωα που μπαινοβγαίνει στον εαυτό του.

Άψυχες «Δούλες»: Μια ανούσια παρωδία του έργου του Ζαν Ζενέ Facebook Twitter
Οι δούλες επιλέγουν τη θεατρικοποίηση των επιθυμιών και των απωθημένων τους. Φωτο: Δομνίκη Μητροπούλου


Όταν οι τρεις γυναικείοι ρόλοι ερμηνεύονται από άνδρες ηθοποιούς –ο Ζενέ προτιμούσε εφήβους–, η αίσθηση της αντι-ρεαλιστικής θεατρικότητας συνήθως αυξάνεται. Η ταύτιση αποφεύγεται. Το φύλο γίνεται μια θεατρική κατασκευή, η θηλυκότητα, μια σύμβαση με αβέβαιους όρους, μια ακόμη φαινομενικότητα.


Στην περίπτωση της παράστασης που φιλοξενείται στο Θέατρο του Νέου Κόσμου στόχος του σκηνοθέτη ήταν, όπως φαίνεται, το επιτηδευμένα «κακό» θέατρο: μια παρακμιακή εκδοχή του έργου, όπου κανένας δεν ερμηνεύει τίποτα, τα ιδανικά έχουν χαθεί, η έννοια του ρόλου έχει εξατμιστεί, ο θάνατος του θεάτρου έχει επέλθει (όπως σημειώνεται στο πρόγραμμα) και μονάχα γκροτέσκες φιγούρες παραμένουν στη σκηνή να χαριεντίζονται ανοήτως.

Αν η παραπάνω περιγραφή ακούγεται ερεθιστική στη θεωρία, αποδεικνύεται αμήχανη και θλιβερή, άκρως απογοητευτική στην πράξη.
Το «κακό» παίξιμο –η προσπάθεια του ηθοποιού να μιμηθεί την άτεχνη εκδοχή του επαγγέλματός του προς χάριν κωμικού ή άλλου υπονομευτικού αποτελέσματος– δεν είναι απλή υπόθεση. Χρειάζεται άποψη, τεχνική και προπαντός στυλ. Τίποτε από αυτά δεν επιδεικνύουν οι ηθοποιοί της παράστασης.

 
Δεν συνιστά άποψη η απουσία προσπάθειας ούτε μπορεί να χαρακτηριστεί τεχνική η ακατέργαστη, χοντροκομμένη και χωρίς καμία φαντασία υιοθέτηση ξεπερασμένων μοντέλων παρωδίας. Σύμφωνα με τη συνθήκη της παράστασης, οι ηθοποιοί κινούνται κανονικά, χωρίς να μπαίνουν στη διαδικασία της ερμηνείας, όποτε βρίσκονται στο επίπεδο του πραγματικού και καμώνονται τις γυναίκες, όποτε μεταβαίνουν στο επίπεδο της μυθοπλασίας, όταν δηλαδή υποδύονται κάποιο άλλο πρόσωπο. Το «κάνω τη γυναίκα» εν έτει 2018, όμως, δεν μπορεί να αποδίδεται με την παρωχημένη αισθητική του θηλυπρεπούς ομοφυλόφιλου των επιθεωρήσεων του συρμού. Είτε ως κραυγαλέα ευκολία είτε ως προσβλητική αφέλεια, η επιλογή αυτή κανένα ενδιαφέρον δεν παρουσιάζει για τον σημερινό θεατή του έργου.


Την παγίδα αποφεύγει ο Δημήτρης Ήμελλος, ο μόνος από την τριάδα των ηθοποιών (Αργύρης Ξάφης και Κώστας Μπερικόπουλος) που τηρεί μια πιο ουδέτερη στάση, χωρίς κουνήματα και νάζι στη φωνή. Δίνει την εντύπωση όμως ότι δεν νοιάζεται καθόλου για όσα διαδραματίζονται στη σκηνή, ότι η ψυχή του απουσιάζει. Συνεπώς, μας αφήνει κι αυτός αδιάφορους.


Μια ανούσια παρωδία, με τα πλέον αναμενόμενα σκηνικά και κοστούμια, μια κούφια παράσταση, η οποία αρέσκεται σε βαρύγδουπες δηλώσεις για τον «θάνατο του θεάτρου», αλλά επί της ουσίας αρνείται κάθε ρίσκο και επαναπαύεται στην ανακύκλωση των πλέον ξεφτισμένων στερεοτύπων του παρελθόντος.

Info

Ζαν Ζενέ, Οι Δούλες

Θέατρο Νέου Κόσμου

Αντισθένους 7 & Θαρύπου, 210 9212900

Τετ., Πέμ., Σάβ. 21:15, Κυρ. 19:00, εισ.: €10-17

www.nkt.gr

Μετάφραση: Έλσα Ανδριανού

Σκηνοθεσία: Τσέζαρις Γκραουζίνις

Σκηνικά-Κοστούμια: Κέννυ Μακλέλαν

Μουσική επιμέλεια: Μαρτύνας Μπιαλομπζέσκις

Επιμέλεια κίνησης: Έντυ Λάμε

Σχεδιασμός φωτισμών: Αλέκος Γιάνναρος

Βοηθός σκηνοθέτη: Συγκλητική Βλαχάκη

Παίζουν: Δημήτρης Ήμελλος, Κώστας Μπερικόπουλος, Αργύρης Ξάφης

Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μπομπ Γουίλσον

Απώλειες / Μπομπ Γουίλσον (1941-2025): Το προκλητικό του σύμπαν ήταν ένα και μοναδικό

Μεγάλωσε σε μια κοινότητα όπου το θέατρο θεωρούνταν ανήθικο. Κι όμως, με το ριζοσπαστικό του έργο σφράγισε τη σύγχρονη τέχνη του 20ού αιώνα, σε παγκόσμιο επίπεδο. Υποκλίθηκε πολλές φορές στο αθηναϊκό κοινό – και εκείνο, κάθε φορά, του ανταπέδιδε την τιμή.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
H ανάληψη του Οιδίποδα αναβάλλεται επ’ αόριστον

Θέατρο / H ανάληψη του Οιδίποδα αναβάλλεται επ’ αόριστον

Ο «Οιδίποδας» του Γιάννη Χουβαρδά συνενώνει τον «Τύραννο» και τον «Επί Κολωνώ» σε μια παράσταση, παίρνοντας τη μορφή μιας πυρετώδους ανασκαφής στο πεδίο του ασυνείδητου - Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ζιλιέτ Μπινός: Η Ιουλιέτα των Πνευμάτων στην Επίδαυρο

Θέατρο / Ζιλιέτ Μπινός: Η Ιουλιέτα των Πνευμάτων στην Επίδαυρο

Η βραβευμένη με Όσκαρ ηθοποιός προσπαθεί να παραμείνει συγκεντρωμένη μέχρι την κάθοδό της στο αργολικό θέατρο. Παρ’ όλα αυτά, βρήκε τον χρόνο να μας μιλήσει για τους γυναικείους ρόλους που τη συνδέουν με την Ελλάδα και για τη σημασία της σιωπής.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Όλα όσα ζήσαμε στο 79ο Φεστιβάλ της Αβινιόν: από το «La Distance» του Ροντρίγκες έως τη μεγάλη επιτυχία του Μπανούσι

Θέατρο / Όλα όσα ζήσαμε στο 79ο Φεστιβάλ της Αβινιόν

Οι θερμές κριτικές της «Liberation» και της «Le Monde» για το «ΜΑΜΙ» του Μπανούσι σε παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση είναι απλώς μια λεπτομέρεια μέσα στις απανωτές εκπλήξεις που έκρυβε το πιο γνωστό θεατρικό φεστιβάλ στον κόσμο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Κωνσταντίνος Ζωγράφος: Ο «Ορέστης» του Τερζόπουλου

Θέατρο / Κωνσταντίνος Ζωγράφος: «Ο Τερζόπουλος σου βγάζει τον καλύτερό σου εαυτό»

Ο νεαρός ηθοποιός που πέρυσι ενσάρκωσε τον Πυλάδη επιστρέφει φέτος ως Ορέστης. Με μια ήδη πλούσια διαδρομή στο θέατρο δίπλα σε σημαντικούς δημιουργούς, ετοιμάζει ένα νέο έργο εμπνευσμένο από το Νεκρομαντείο του Αχέροντα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Μάλιστα κύριε Ζαμπέτα»: Αξίζει η παράσταση για τον «μάγκα» του ελληνικού πενταγράμμου;

The Review / «Μάλιστα κύριε Ζαμπέτα»: Αξίζει η παράσταση για τον «μάγκα» του ελληνικού πενταγράμμου;

Με αφορμή την παράσταση γι’ αυτόν τον αυθεντικό δημιουργό που τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 μεσουρανούσε, ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου σχολιάζουν τον αντίκτυπό του στο κοινό σήμερα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή: Η άνοδος, πτώση και η αποθέωση

Αρχαίο Δράμα Explained / «Οιδίπους Τύραννος» και «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή: Η άνοδος, η πτώση και η αποθέωση

Τι μας μαθαίνει η ιστορία του Οιδίποδα, ενός ανθρώπου που έχει τα πάντα και τα χάνει εν ριπή οφθαλμού; Η κριτικός θεάτρου Λουίζα Αρκουμανέα επιχειρεί μια θεωρητική ανάλυση του έργου του Σοφοκλή.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Αλίκη Βουγιουκλάκη: Στη ζωή έσπαγε τα ταμπού, στο θέατρο τα ταμεία

Θέατρο / Αλίκη Βουγιουκλάκη: Πώς έσπαγε τα ταμεία στο θέατρο επί 35 χρόνια

Για δεκαετίες έχτισε, με το αλάνθαστο επιχειρηματικό της ένστικτο, μια σχέση με το θεατρικό κοινό που ακολουθούσε υπνωτισμένο τον μύθο της εθνικής σταρ. Η πορεία της ως θιασάρχισσας μέσα από παραστάσεις-σταθμούς και τις μαρτυρίες συνεργατών της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Νίκος Καραθάνος: «Εμείς είμαστε οι χώρες, τα κείμενα, οι πόλεις, εμείς είμαστε οι μύθοι»

Θέατρο / Νίκος Καραθάνος: «Εμείς είμαστε οι χώρες, τα κείμενα, οι πόλεις, εμείς είμαστε οι μύθοι»

Στον πολυαναμενόμενο «Οιδίποδα» του Γιάννη Χουβαρδά, ο Νίκος Καραθάνος επιστρέφει, 23 χρόνια μετά, στον ομώνυμο ρόλο, ακολουθώντας την ιστορία από το τέλος προς την αρχή και φωτίζοντας το ανθρώπινο βάθος μιας τραγωδίας πιο οικείας απ’ όσο νομίζουμε.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ένα δώρο που άργησε να φτάσει

Θέατρο / «Κοιτάξτε πώς φέρονταν οι αρχαίοι στους ξένους! Έτσι πρέπει να κάνουμε κι εμείς»

Ένα δώρο που έφτασε καθυστερημένα, μόλις είκοσι λεπτά πριν το τέλος της παράστασης - Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για το «ζ-η-θ, ο Ξένος» σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ σημάδεψε το φετινό καλοκαίρι

Θέατρο / Η Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ σημάδεψε την «Ορέστεια»

Η «Ορέστεια» του Θεόδωρου Τερζόπουλου συζητήθηκε όσο λίγες παραστάσεις: ενθουσίασε, προκάλεσε ποικίλα σχόλια και ανέδειξε ερμηνείες υψηλής έντασης και ακρίβειας. Ξεχώρισε εκείνη της Έβελυν Ασουάντ, η οποία, ως Κασσάνδρα, ερμήνευσε ένα αραβικό μοιρολόι που έκανε πολλούς να αναζητήσουν το όνομά της. Το φετινό καλοκαίρι, η παράσταση επιστρέφει στη Θεσσαλονίκη, στους Δελφούς και στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων.
M. HULOT
Η Λίνα Νικολακοπούλου υπογράφει και σκηνοθετεί τη μουσικοθεατρική παράσταση «Χορικά Ύδατα»

Θέατρο / «Χορικά Ύδατα»: Ο έμμετρος κόσμος της Λίνας Νικολακοπούλου επιστρέφει στη σκηνή

Τραγούδια που αποσπάστηκαν από το θεατρικό τους περιβάλλον επιστρέφουν στην πηγή τους, σε μια σκηνική τελετουργία γεμάτη εκπλήξεις που φωτίζει την τεράστια καλλιτεχνική παρακαταθήκη της στιχουργού.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

The Review / «Το ημέρωμα της στρίγγλας»: Ήταν ο Σαίξπηρ μισογύνης;

Γιατί εξακολουθεί να κερδίζει το σύγχρονο κοινό η διάσημη κωμωδία του Άγγλου βάρδου κάθε φορά που ανεβαίνει στη σκηνή; Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου συζητούν με αφορμή την παράσταση που σκηνοθετεί η Εύα Βλασσοπούλου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Darkest White»: Ένα σύμπαν που εξερευνά την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναίκας 

Θέατρο / «Darkest White»: Ο εμφύλιος από την πλευρά των χαμένων

Το έργο της Δαφίν Αντωνιάδου που θα δούμε στο Φεστιβάλ Αθηνών, εξερευνά μέσω προσωπικών και ιστορικών αναμνήσεων και μέσα από την ανθεκτικότητα και τη δύναμη της γυναικείας παρουσίας, ιστορίες εκτοπισμού και επιβίωσης. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσια ένα τραπέζι με φίλους

Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας / Beytna: Μια παράσταση χορού που είναι στην ουσία ένα τραπέζι με φίλους

Ο σπουδαίος λιβανέζος χορευτής και χορογράφος Omar Rajeh, επιστρέφει με την «Beytna», μια ιδιαίτερη περφόρμανς με κοινωνικό όσο και γαστριμαργικό αποτύπωμα, που θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του φετινού 31ου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η νύφη και το «Καληνύχτα, Σταχτοπούτα»

Θέατρο / Η Καρολίνα Μπιάνκι παίρνει το ναρκωτικό του βιασμού επί σκηνής. Τι γίνεται μετά;

Μια παράσταση-περφόρμανς που μέσα από έναν εξαιρετικά πυκνό και γοητευτικό λόγο, ένα κολάζ από εικόνες, αναφορές, εξομολογήσεις, όνειρα και εφιάλτες μάς κάνει κοινωνούς μιας ακραίας εμπειρίας, χωρίς να σοκάρει.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ακούγεσαι Λυδία, Ακούγεσαι ίσαμε το στάδιο

Επίδαυρος / «Ακούγεσαι, Λυδία, ίσαμε το στάδιο ακούγεσαι»

Κορυφαίο πρόσωπο του αρχαίου δράματος, συνδεδεμένη με εμβληματικές παραστάσεις, ανατρέχει σε δεκαπέντε σταθμούς της καλλιτεχνικής της ζωής στην Επίδαυρο και αφηγείται προσωπικές ιστορίες, επιτυχίες και ματαιώσεις, εξαιρετικές συναντήσεις και συνεργασίες, σε μια πορεία που αγγίζει τις πέντε δεκαετίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ