Η δεύτερη φορά μετά τη Eurovision που η τροχιά της Μαρίζας Κωχ διασταυρώθηκε μ' αυτήν του Μάνου Χατζιδάκι ήταν δύο χρόνια αργότερα. Μεγάλη Τρίτη του 1978, σαν σήμερα πριν από 40 χρόνια!
Ο Χατζιδάκις κάλεσε την Κωχ να τραγουδήσει σε ελεύθερη απόδοση το Ποίημα Κασσιανής Μοναχής στην Εθνική Πινακοθήκη για να μεταδοθεί ζωντανά από το Τρίτο Πρόγραμμα την ημέρα εκείνη. Στη θέση του παραγωγού της εκπομπής βρισκόταν η Ελένη Καραΐνδρου.
Η βραδιά τότε είχε ονομαστεί από τον ίδιο τον Χατζιδάκι Η Μεγάλη Τρίτη της Μαρίζας Κωχ και εκτός από Το Τροπάριο της Κασσιανής η ερμηνεύτρια και τραγουδοποιός παρουσίασε και κάποιες μελοποιήσεις της στον Κώστα Βάρναλη, αδισκογράφητες μέχρι σήμερα.
Μαζί της ήταν ο νεαρός Ηλίας Λιούγκος, που τραγούδησε επίσης τις μελοποιήσεις του Τάσου Καρακατσάνη στο «Πρωινό άστρο» του Γιάννη Ρίτσου (ο Καρακατσάνης ήταν εκείνος που συνόδευε την Κωχ στο πιάνο).
Μαρίζα Κωχ - Το τροπάριο της Κασσιανής
Η σχέση της Μαρίζας Κωχ με το συγκεκριμένο Τροπάριο ξεκινάει απ' την παιδική της ηλικία, όταν το πρωτάκουσε από τις γερόντισσες αδερφές ψάλτριες του ιερέα παππού της. Καθ' όλη τη διάρκεια της πορείας της, δεν σταμάτησε να το αποδίδει κάθε Μεγάλη Τρίτη στις εκκλησίες - «ανέκαθεν υπήρξα άνθρωπος της εκκλησίας», λέει η Κωχ σήμερα, «για μένα το καλιμαύκι ήταν ιερό πράγμα».
Όλοι θέλαμε τότε να παραδώσουμε κάτι ακόμη σε σχέση με τη μουσική. Όσοι ήταν εκεί και μπορούν να ξαναζήσουν το πνεύμα της βραδιάς στην Εθνική Πινακοθήκη, θα είναι κέρδος.
Ο Χατζιδάκις την άκουσε να το τραγουδάει σε ένα πέρασμά της από το Τρίτο Πρόγραμμα και σκέφτηκε να ξεκινήσει έναν κύκλο ραδιοφωνικών live μεταδόσεων τη Μεγάλη Τρίτη του 1978 με εκείνην στην a cappella απόδοση της Κασσιανής.
«Τα τελευταία πενήντα χρόνια», μας ενημερώνει η Κωχ, «με την καθιέρωση των εκκλησιαστικών σπουδών, το Τροπάριο της Κασσιανής αποδίδεται με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Υπήρχαν διαφορετικές προσεγγίσεις του σε επίπεδο μελοποιίας που διέφεραν από τόπο σε τόπο. Αλλιώς ερμηνευόταν στα Δωδεκάνησα, αλλιώς στις Κυκλάδες κ.ο.κ.
Εκείνη τη βραδιά στην Πινακοθήκη είχε έρθει ο Χατζιδάκις μαζί με τον Κούνδουρο και πολύ άλλο κόσμο. Θυμάμαι την ευαισθησία της Καραΐνδρου και τις γνώσεις της στο πόστο του παραγωγού της εκπομπής για το Τρίτο Πρόγραμμα. Μετά πήγαμε όλοι παρέα στον Μαγεμένο Αυλό και ένιωσα τη ζεστασιά μιας πραγματικά ευτυχισμένης και ζεστής οικογένειας».
Για ένα παράξενο λόγο ανέκαθεν με συγκινούσε Το Τροπάριο της Κασσιανής, όπως και τα Εγκώμια της Μεγάλης Παρασκευής. Ίσως γιατί πίσω από το πρώτο υποβόσκει ένας ανικανοποίητος αξιοπρεπής έρωτας και από τα δεύτερα η θλίψη και ο πόνος για την απώλεια. Το ποίημα της Κασσιανής Μοναχής, γνωστό ως το Τροπάριο της Κασσιανής, αποτελεί έναν από τους δημοφιλέστερους βυζαντινούς ύμνους που ψάλλεται κάθε Μεγάλη Τρίτη του χρόνου σε όλες τις εκκλησίες.
Ενέπνευσε ποιητές σαν τον Παλαμά και τον Ψυχάρη, μια και είναι ίσως το μοναδικό εκκλησιαστικό κείμενο που υμνεί τον έρωτα ή, για την ακρίβεια, το ερωτικό ανικανοποίητο.
Συγκεκριμένα, η λίμπιντο της Κασσιανής που αν τα λένε καλά έζησε για 38 χρόνια, από το 829 έως το 867, διοχετεύθηκε στο Θεϊκό στοιχείο, ούσα ανήμπορη η ίδια να ανταποκριθεί στην ερωτική πρόκληση του Αυτοκράτορα Θεόφιλου. Στην έναρξη του ποιήματος αυτοχαρακτηρίζεται «η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή» και λίγο παρακάτω αναφέρεται σε »ζοφώδη και ασέληνο οίστρο ακολασίας, έρωτα της αμαρτίας».
Εδώ λοιπόν διασταυρώνουν τα ξίφη τους ιστορικοί και ιερείς: Οι μεν πρώτοι ισχυρίζονται ότι η πανέμορφη Κασσία ερωτεύθηκε τον Θεόφιλο και για να γλιτώσει απ' το ολίσθημα στράφηκε στον μοναχισμό -ως πιστή και ευσεβής παρθένα-, οι δε δεύτεροι λένε πως δεν υπήρχε καν θέμα ερωτικής έλξης της προς έναν άνδρα, αλλά κατευθείαν και αποκλειστικά για τον Κύριο Ημών Ιησού Χριστό! Μα, αν ίσχυε η άποψη της Εκκλησίας, γιατί η καημένη η κοπέλα να αισθανόταν τέτοιες ενοχές και τέτοια ντροπή;
Είναι δυνατό και κατ' επέκταση πιστευτό να «αυτομαστιγωνόταν», μεθυσμένη από την πίστη της στον χριστιανισμό; Το Πάσχα του 2001 κυκλοφόρησε από τη Verso, την προσωπική εταιρεία της Μαρίζας Κωχ που δεν υφίσταται πια, το Τροπάριο της Κασσιανής δισκογραφημένο με τη φωνή της a cappella - σαν τη δική μας Mahalia Jackson ένα πράγμα!
Το cd ήταν αφιερωμένο στη μνήμη του Μάνου Χατζιδάκι και περιείχε ακόμη τα Εγκώμια της Μεγάλης Παρασκευής ερμηνευμένα από τον μετρ του παραδοσιακού βιολιού, Νίκο Οικονομίδη.
Ο επίλογος και πάλι στη Μαρίζα Κωχ: «Όλοι θέλαμε τότε να παραδώσουμε κάτι ακόμη σε σχέση με τη μουσική. Όσοι ήταν εκεί και μπορούν να ξαναζήσουν το πνεύμα της βραδιάς στην Εθνική Πινακοθήκη, θα είναι κέρδος. Οι νεότεροι, που ακούν το Τροπάριο της Κασσιανής για πρώτη φορά, να φανταστούν ότι υπήρχε μία άλλη Ελλάδα ώστε να μπορέσουμε κάποιοι να προσεγγίσουμε τους βυζαντινούς μας ύμνους».
Ιnfo:
Μετά το Πάσχα κυκλοφορεί σε βιβλίο από τις εκδόσεις Μεταίχμιο η βιογραφία των παιδικών χρόνων της Μαρίζας Κωχ με τίτλο «Το ξανθό κορίτσι της Σαντορίνης», που θα περιέχει CD με το «Τροπάριο της Κασσιανής» και «Ένα τραγούδι για τη Σαντορίνη» σε δικούς της στίχους, μουσική και ερμηνεία.
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 3.4.2018
σχόλια