Οι ΗΠΑ και το Ολοκαύτωμα: Το εξάωρο έπος του Κεν Μπερνς καταρρίπτει διάφορους μύθους

ΣΑΒΒΑΤΟ Οι ΗΠΑ και το Ολοκαύτωμα: Το νέο ντοκιμαντέρ του Κεν Μπερνς καταρρίπτει διάφορους μύθους Facebook Twitter
Μια οικογένεια μεταναστών κοιτάζει το Άγαλμα της Ελευθερίας από το Ellis Island, γύρω στο 1930... Φωτ.: Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου
0

ΑΝΤΙΘΕΤΑ ΜΕ ΕΝΑΝ ΜΥΘΟ που αντέχει ακόμα, οι αποδείξεις για τον μαζικό αφανισμό των Εβραίων στα στρατόπεδα θανάτου των Ναζί υπήρχαν ήδη από το 1942 τουλάχιστον, ο κόσμος όμως και οι αρμόδιες αρχές, ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες που ήταν ο ιδανικός προορισμός όσων επιζητούσαν απελπισμένα να αποδράσουν από την κατεχόμενη Ευρώπη για να σώσουν τη ζωή τους, είτε δεν ήθελαν να πιστέψουν ότι μπορεί να συμβαίνει κάτι τόσο ασύλληπτο είτε επέλεξαν να το αγνοήσουν ή ακόμα και να το κουκουλώσουν. 

Πέρα από τις κρίσιμες πτυχές και τους δυσοίωνους συνειρμούς με το παρόν, το νέο συνταρακτικό ντοκιμαντέρ-έπος του κορυφαίου εκπροσώπου του είδους, του σπουδαίου και πολυβραβευμένου κινηματογραφιστή Κεν Μπερνς, αποτελεί και μια τραγική καταγραφή των ευκαιριών που χάθηκαν μέσα σ΄ ένα κλίμα διάσπαρτου αντισημιτισμού, απομονωτισμού, ξενοφοβίας, ρητορικής μίσους και αντανακλαστικής αντίδρασης μεγάλου μέρους της κοινής γνώμης ακόμα και στην ίδια την ιδέα του μετανάστη και του πρόσφυγα.  

Το ντοκιμαντέρ μας υπενθυμίζει ότι ο ίδιος ο Χίτλερ είχε αναφέρει ως πρότυπο τον τρόπο με τον οποίον οι (λευκοί) Αμερικανοί εξολόθρευσαν τους «Ινδιάνους» και χρησιμοποιούσαν ως σκλάβους τους Αφρικανούς.

«Θέλουμε να πιστεύουμε το αντίθετο, αλλά ο αποκλεισμός των ξένων είναι αναπόσπαστο κομμάτι της αμερικανικής παράδοσης» λέει κάποια στιγμή στο ντοκιμαντέρ ο ιστορικός Πίτερ Χέις, θέτοντας υπό αμφισβήτηση έναν άλλον μύθο, αυτόν του αμερικανικού εξαιρετισμού.

Πρωταγωνιστές όμως στα τρία δίωρα επεισόδια του «The U.S and the Holocaust» (Οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ολοκαύτωμα) δεν είναι οι ειδικοί αλλά οι μαρτυρίες αυτών που επέζησαν, όπως εκείνη η γυναίκα η οποία επέζησε των στρατοπέδων θανάτου και θυμάται που ήταν μικρό κοριτσάκι κατά τη «Νύχτα των Κρυστάλλων». Η πιο τρομακτική στιγμή ήταν όταν συνειδητοποίησε ξαφνικά ότι οι άνθρωποι που πετούσαν πέτρες και τούβλα στα παράθυρα του σπιτιού της ήταν οι γείτονες.

Το αποτέλεσμα είναι άλλο ένα εξαιρετικό, πλήρες και οριστικό (για το θέμα που καταπιάνεται) ντοκιμαντέρ του Κεν Μπερνς που σ’ έναν ιδανικό κόσμο θα έπρεπε να δουν οι πάντες. 

Όλα τα στοιχεία που κάνουν τόσο μοναδικά και μεγαλειώδη τα ντοκιμαντέρ του βρίσκονται κι εδώ: Οι διασυνδέσεις του προσωπικού με το πολιτικό (και με το ιστορικό), ο ασύγκριτος πλούτος του αρχειακού υλικού, ο διαυγής σχολιασμός, τα εξαιρετικά καλογραμμένα και «δημοσιογραφικώς» υποδειγματικά κείμενα, η κεντρική αφήγηση του ηθοποιού Πίτερ Κογιότε, οι φωνές επιφανών ηθοποιών που διαβάζουν αποσπάσματα και ντοκουμέντα (Μέριλ Στριπ, Πολ Τζιάματι, Λίαμ Νίσον, ενώ κάποια στιγμή ακούγεται και ο Βέρνερ Χέρτσογκ υποδυόμενος τον Χέρμαν Γκέρινγκ), ο ελεγειακός τόνος που λόγω του θέματος εδώ είναι πιο ταιριαστός από ποτέ.     

Το ντοκιμαντέρ μας υπενθυμίζει ότι ο ίδιος ο Χίτλερ είχε αναφέρει ως πρότυπο τον τρόπο με τον οποίον οι (λευκοί) Αμερικανοί εξολόθρευσαν τους «Ινδιάνους» και χρησιμοποιούσαν ως σκλάβους τους Αφρικανούς. «Το εσωτερικό σθένος των Ηνωμένων Πολιτειών προέρχεται από την αμείλικτη αλλά απαραίτητη δολοφονία των αυτόχθονων πληθυσμών και από την φυλάκιση των υπόλοιπων σε κλουβιά» είχε γράψει. «Ο Βόλγας θα γίνει ο δικός μας Μισισιπής». 

Μας υπενθυμίζει επίσης ότι ήταν οι επιφανείς συντηρητικοί εκπρόσωποι της γερμανικής πολιτικής ελίτ αυτοί που έκαναν καγκελάριο τον Χίτλερ, πιστεύοντας ότι θα μπορούν να τον χειραγωγήσουν πριν τον σπρώξουν στο περιθώριο και ότι ο αντισημιτισμός ήταν παντού στις Ηνωμένες Πολιτείες, μέσα και έξω από την Ουάσιγκτον.

Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ειδικά έβαζε διαρκώς εμπόδια στον δρόμο των ανθρώπων που έλπιζαν να τους δοθεί η άδεια να μεταναστεύσουν στην Αμερική για να σώσουν τη ζωή τους πρωτίστως ενώ μια πανίσχυρη προσωπικότητα όπως ο Χένρι Φορντ κατηγορούσε τους Εβραίους «για τα πάντα, από τη δολοφονία του Λίνλολν μέχρι την ξαφνική αλλαγή που πίστευε ότι έχει διαπιστώσει στη γεύση της αγαπημένης του σοκολάτας».   

Ο όρος «γενοκτονία», τουλάχιστον στην αγγλική του εκδοχή (genocide), έκανε ντεμπούτο στη δίκη της Νυρεμβέργης και ο όρος «Ολοκαύτωμα» στη δίκη του Άιχμαν δεκαπέντε χρόνια αργότερα. Όπως όμως κατ’ επανάληψη έχει δηλώσει στις συνεντεύξεις του ο Κεν Μπερνς, «η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, η ιστορία αντηχεί στις δεκαετίες και στην επικαιρότητα» για τον απλούστατο λόγο ότι η ανθρωπότητα δεν αλλάζει στο πέρασμα του χρόνου όσο θα θέλαμε ίσως να πιστεύουμε.

Οθόνες
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ο Χέμινγουεϊ σε όλο του το μεγαλείο

Ηχητικά Άρθρα / Ο Χέμινγουεϊ σε όλο του το μεγαλείο

Το ντοκιμαντέρ «Hemingway» του σπουδαίου και πολυβραβευμένου Κεν Μπερνς είναι ένα ενδελεχές, υπεύθυνο, αντικειμενικό, εξαντλητικό στη χρήση υλικού, πηγών και συνεντεύξεων, υπέροχο έργο που φωτίζει και καταδεικνύει τις διάφορες σκοτεινές κι αμφιλεγόμενες πλευρές της προσωπικότητας του συγγραφέα-θρύλου του 20ού αιώνα, Έρνεστ Χέμινγουεϊ.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
When They See Us: Η εξαιρετική δραματική σειρά για μια πολύκροτη υπόθεση συστημικού ρατσισμού και κατάφωρης αδικίας

TV Series / When They See Us: Η εξαιρετική δραματική σειρά για μια πολύκροτη υπόθεση συστημικού ρατσισμού και κατάφωρης αδικίας

Η μίνι σειρά του Netflix ξεδιπλώνει τις συνταρακτικές πτυχές της υπόθεσης των «Πέντε του Σέντραλ Παρκ» όταν πέντε αθώοι μαύροι έφηβοι καταδικάστηκαν για τον βιασμό και την άγρια κακοποίηση μιας νεαρής λευκής γυναίκας πριν από τριάντα χρόνια
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τρία ελληνικά ντοκιμαντέρ του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης που πρέπει να δείτε οπωσδήποτε

Οθόνες / Γιατί τα ελληνικά ντοκιμαντέρ είναι στο σύνολό τους καλύτερα από τις ταινίες μυθοπλασίας - Τρία παραδείγματα

Τα πολυσυζητημένα «Αδέσποτα Κορμιά», ένα ερωτικό προσκύνημα στη Σαπφώ και ένα στοιχειωμένο σκακιστικό καφενείο στην καρδιά του αθηναϊκού κέντρου: Τρεις ταινίες που ξεχώρισαν στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Υπάρχει άνθρωπος που δεν έκλαψε με το «One Day» του Netflix;

The Review / Υπάρχει άνθρωπος που δεν έκλαψε με το «One Day» του Netflix;

Ο Γιάννης Βασιλείου και η Ναταλία Πετρίτη συζητούν για τα συν και τα πλην της παραγωγής του Netflix, για τους λόγους που δέθηκαν οι θεατές μαζί της και για άλλες πρόσφατες παραγωγές που θα έκαναν ακόμα και μια πέτρα να κλάψει.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Πάθη, μίση, ανταλλαγή εραστών και ατέλειωτοι καβγάδες: Το μυστικό παρασκήνιο πίσω από τις βελούδινες ταινίες του Τζέιμς Άιβορι

Οθόνες / Πάθη, μίση, ατέλειωτοι καβγάδες: Το παρασκήνιο πίσω από τις βελούδινες ταινίες του Τζέιμς Άιβορι

Ένα νέο ντοκιμαντέρ για το ντουέτο του παραγωγού Ισμαήλ Μέρτσαντ και του σκηνοθέτη Τζέιμς Άιβορι καθιστά σαφές ότι τα υποβόσκοντα πάθη στις ταινίες τους δεν ήταν τίποτα σε σύγκριση με ό,τι συνέβαινε πίσω από την κάμερα.
THE LIFO TEAM
Lee Grant: «Η εξορία μου από το Χόλιγουντ ήταν η καλύτερη εκπαίδευση που θα μπορούσα να φανταστώ»

Οθόνες / Λι Γκραντ: Μια «ακυρωμένη» ηθοποιός, μια ακόμα ενεργή και αξιόλογη σκηνοθέτιδα

To τρομερό ταλέντο που έκανε μπαμ από μακριά και το Χόλιγουντ κατέστρεψε χωρίς αιτία βρίσκεται πια στην κορυφή της λίστας με τους μεγαλύτερους (σε ηλικία) εν ζωή σκηνοθέτες. Η ιστορία της ζωής και της καριέρας του κοριτσιού με την κλεμμένη νεότητα είναι συγκλονιστική.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
The Sopranos: Ο εθισμός του Τζέιμς Γκαντολφίνι στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά και το χάος στα γυρίσματα της κορυφαίας σειράς

Οθόνες / The Sopranos: Ο εθισμός του Τζέιμς Γκαντολφίνι στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά και το χάος στα γυρίσματα της κορυφαίας σειράς

Σ’ ένα νέο βιβλίο αποκαλύπτεται το μέγεθος των προβλημάτων που συχνά προκαλούσε η κατάσταση που βρισκόταν ο πρωταγωνιστής της εμβληματικής σειράς του HBO
THE LIFO TEAM
Μίσα Ντεφονσέκα: Η αληθινή ιστορία της γυναίκας που «έζησε με τους λύκους» και εξαπάτησε τους πάντες

Οθόνες / Μίσα Ντεφονσέκα: Η αληθινή ιστορία της γυναίκας που «έζησε με τους λύκους» και εξαπάτησε τους πάντες

Η ιστορία της τα είχε όλα. Ήταν δραματική, συγκινητική, μια ιστορία επιβίωσης ενός παιδιού, είχε αθωότητα, πίστη και το πιο δραματικό φόντο της πιο σκοτεινής περιόδου της ευρωπαϊκής ιστορίας, τις διώξεις και την εξόντωση των Εβραίων και το Ολοκαύτωμα. H απίστευτη αυτή ιστορία είναι τώρα ένα ντοκιμαντέρ που προβάλλεται στο Netflix.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
10 γυναικείες οσκαρικές πρωτιές

Οθόνες / Δέκα γυναικείες οσκαρικές πρωτιές που έγραψαν ιστορία

Η πρώτη μαύρη ηθοποιός, η πρώτη αυτόχθονας Αμερικανίδα, η πρώτη ΛΟΑΤΚΙ+ γυναίκα, η πρώτη που πήρε βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας ανταγωνιζόμενη τον πρώην σύζυγό της, η πρώτη zoomer και ως τώρα η μοναδική γεννηθείσα τον 21ο αιώνα με Όσκαρ.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αν μια ταινία δεν είναι στη συλλογή της Criterion, δεν μετράει, όσα βραβεία κι αν έχει πάρει

Οθόνες / Αν μια ταινία δεν είναι στη συλλογή της Criterion, δεν μετράει, όσα βραβεία κι αν έχει πάρει

Έχει διαμορφώσει γενιές κινηματογραφιστών που μεγάλωσαν υπό την επιρροή της, για την πλειονότητα των κινηματογραφόφιλων είναι κάτι σαν το Λούβρο, αλλά «με μια χιπ αύρα». Για πολλούς, η γνώμη της εταιρείας που επιλέγει 50 με 60 νέες ταινίες κάθε χρόνο μετράει περισσότερο από οποιαδήποτε τελετή απονομής βραβείων.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Μάτια Ερμητικά Κλειστά»: Η επιτάφια ονειροφαντασία του Στάνλεϊ Κιούμπρικ

Οθόνες / «Μάτια Ερμητικά Κλειστά»: Η επιτάφια ονειροφαντασία του Στάνλεϊ Κιούμπρικ

25 χρόνια συμπληρώνονται από τον θάνατο του σπουδαίου σκηνοθέτη, λίγους μήνες πριν από την πρεμιέρα του αριστουργηματικού, πολυδαίδαλου επιλόγου της ασυναγώνιστης φιλμογραφίας του.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αδελφοί Ταβιάνι: Οι αισιόδοξοι μαρξιστές του κινηματογράφου

Οθόνες / Αδελφοί Ταβιάνι: Οι αισιόδοξοι μαρξιστές του κινηματογράφου

Ο Πιερ Πάολο Παζολίνι είχε προσκληθεί να δει μια ταινία τους και βγαίνοντας προβληματισμένος από αυτή τους είπε «η αισιοδοξία σας είναι πιο τραγική από τον πεσιμισμό μου», προσφέροντάς τους τη μεγαλύτερη φιλοφρόνηση της καριέρας τους. Μια μεγάλη κινηματογραφική ιστορία αδελφικής συνωμοτικότητας έφτασε στο τέλος της με τον θάνατο του Πάολο Ταβιάνι.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ