Οι ΗΠΑ και το Ολοκαύτωμα: Το εξάωρο έπος του Κεν Μπερνς καταρρίπτει διάφορους μύθους

ΣΑΒΒΑΤΟ Οι ΗΠΑ και το Ολοκαύτωμα: Το νέο ντοκιμαντέρ του Κεν Μπερνς καταρρίπτει διάφορους μύθους Facebook Twitter
Μια οικογένεια μεταναστών κοιτάζει το Άγαλμα της Ελευθερίας από το Ellis Island, γύρω στο 1930... Φωτ.: Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου
0

ΑΝΤΙΘΕΤΑ ΜΕ ΕΝΑΝ ΜΥΘΟ που αντέχει ακόμα, οι αποδείξεις για τον μαζικό αφανισμό των Εβραίων στα στρατόπεδα θανάτου των Ναζί υπήρχαν ήδη από το 1942 τουλάχιστον, ο κόσμος όμως και οι αρμόδιες αρχές, ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες που ήταν ο ιδανικός προορισμός όσων επιζητούσαν απελπισμένα να αποδράσουν από την κατεχόμενη Ευρώπη για να σώσουν τη ζωή τους, είτε δεν ήθελαν να πιστέψουν ότι μπορεί να συμβαίνει κάτι τόσο ασύλληπτο είτε επέλεξαν να το αγνοήσουν ή ακόμα και να το κουκουλώσουν. 

Πέρα από τις κρίσιμες πτυχές και τους δυσοίωνους συνειρμούς με το παρόν, το νέο συνταρακτικό ντοκιμαντέρ-έπος του κορυφαίου εκπροσώπου του είδους, του σπουδαίου και πολυβραβευμένου κινηματογραφιστή Κεν Μπερνς, αποτελεί και μια τραγική καταγραφή των ευκαιριών που χάθηκαν μέσα σ΄ ένα κλίμα διάσπαρτου αντισημιτισμού, απομονωτισμού, ξενοφοβίας, ρητορικής μίσους και αντανακλαστικής αντίδρασης μεγάλου μέρους της κοινής γνώμης ακόμα και στην ίδια την ιδέα του μετανάστη και του πρόσφυγα.  

Το ντοκιμαντέρ μας υπενθυμίζει ότι ο ίδιος ο Χίτλερ είχε αναφέρει ως πρότυπο τον τρόπο με τον οποίον οι (λευκοί) Αμερικανοί εξολόθρευσαν τους «Ινδιάνους» και χρησιμοποιούσαν ως σκλάβους τους Αφρικανούς.

«Θέλουμε να πιστεύουμε το αντίθετο, αλλά ο αποκλεισμός των ξένων είναι αναπόσπαστο κομμάτι της αμερικανικής παράδοσης» λέει κάποια στιγμή στο ντοκιμαντέρ ο ιστορικός Πίτερ Χέις, θέτοντας υπό αμφισβήτηση έναν άλλον μύθο, αυτόν του αμερικανικού εξαιρετισμού.

Πρωταγωνιστές όμως στα τρία δίωρα επεισόδια του «The U.S and the Holocaust» (Οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ολοκαύτωμα) δεν είναι οι ειδικοί αλλά οι μαρτυρίες αυτών που επέζησαν, όπως εκείνη η γυναίκα η οποία επέζησε των στρατοπέδων θανάτου και θυμάται που ήταν μικρό κοριτσάκι κατά τη «Νύχτα των Κρυστάλλων». Η πιο τρομακτική στιγμή ήταν όταν συνειδητοποίησε ξαφνικά ότι οι άνθρωποι που πετούσαν πέτρες και τούβλα στα παράθυρα του σπιτιού της ήταν οι γείτονες.

Το αποτέλεσμα είναι άλλο ένα εξαιρετικό, πλήρες και οριστικό (για το θέμα που καταπιάνεται) ντοκιμαντέρ του Κεν Μπερνς που σ’ έναν ιδανικό κόσμο θα έπρεπε να δουν οι πάντες. 

Όλα τα στοιχεία που κάνουν τόσο μοναδικά και μεγαλειώδη τα ντοκιμαντέρ του βρίσκονται κι εδώ: Οι διασυνδέσεις του προσωπικού με το πολιτικό (και με το ιστορικό), ο ασύγκριτος πλούτος του αρχειακού υλικού, ο διαυγής σχολιασμός, τα εξαιρετικά καλογραμμένα και «δημοσιογραφικώς» υποδειγματικά κείμενα, η κεντρική αφήγηση του ηθοποιού Πίτερ Κογιότε, οι φωνές επιφανών ηθοποιών που διαβάζουν αποσπάσματα και ντοκουμέντα (Μέριλ Στριπ, Πολ Τζιάματι, Λίαμ Νίσον, ενώ κάποια στιγμή ακούγεται και ο Βέρνερ Χέρτσογκ υποδυόμενος τον Χέρμαν Γκέρινγκ), ο ελεγειακός τόνος που λόγω του θέματος εδώ είναι πιο ταιριαστός από ποτέ.     

Το ντοκιμαντέρ μας υπενθυμίζει ότι ο ίδιος ο Χίτλερ είχε αναφέρει ως πρότυπο τον τρόπο με τον οποίον οι (λευκοί) Αμερικανοί εξολόθρευσαν τους «Ινδιάνους» και χρησιμοποιούσαν ως σκλάβους τους Αφρικανούς. «Το εσωτερικό σθένος των Ηνωμένων Πολιτειών προέρχεται από την αμείλικτη αλλά απαραίτητη δολοφονία των αυτόχθονων πληθυσμών και από την φυλάκιση των υπόλοιπων σε κλουβιά» είχε γράψει. «Ο Βόλγας θα γίνει ο δικός μας Μισισιπής». 

Μας υπενθυμίζει επίσης ότι ήταν οι επιφανείς συντηρητικοί εκπρόσωποι της γερμανικής πολιτικής ελίτ αυτοί που έκαναν καγκελάριο τον Χίτλερ, πιστεύοντας ότι θα μπορούν να τον χειραγωγήσουν πριν τον σπρώξουν στο περιθώριο και ότι ο αντισημιτισμός ήταν παντού στις Ηνωμένες Πολιτείες, μέσα και έξω από την Ουάσιγκτον.

Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ειδικά έβαζε διαρκώς εμπόδια στον δρόμο των ανθρώπων που έλπιζαν να τους δοθεί η άδεια να μεταναστεύσουν στην Αμερική για να σώσουν τη ζωή τους πρωτίστως ενώ μια πανίσχυρη προσωπικότητα όπως ο Χένρι Φορντ κατηγορούσε τους Εβραίους «για τα πάντα, από τη δολοφονία του Λίνλολν μέχρι την ξαφνική αλλαγή που πίστευε ότι έχει διαπιστώσει στη γεύση της αγαπημένης του σοκολάτας».   

Ο όρος «γενοκτονία», τουλάχιστον στην αγγλική του εκδοχή (genocide), έκανε ντεμπούτο στη δίκη της Νυρεμβέργης και ο όρος «Ολοκαύτωμα» στη δίκη του Άιχμαν δεκαπέντε χρόνια αργότερα. Όπως όμως κατ’ επανάληψη έχει δηλώσει στις συνεντεύξεις του ο Κεν Μπερνς, «η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, η ιστορία αντηχεί στις δεκαετίες και στην επικαιρότητα» για τον απλούστατο λόγο ότι η ανθρωπότητα δεν αλλάζει στο πέρασμα του χρόνου όσο θα θέλαμε ίσως να πιστεύουμε.

Οθόνες
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ο Χέμινγουεϊ σε όλο του το μεγαλείο

Ηχητικά Άρθρα / Ο Χέμινγουεϊ σε όλο του το μεγαλείο

Το ντοκιμαντέρ «Hemingway» του σπουδαίου και πολυβραβευμένου Κεν Μπερνς είναι ένα ενδελεχές, υπεύθυνο, αντικειμενικό, εξαντλητικό στη χρήση υλικού, πηγών και συνεντεύξεων, υπέροχο έργο που φωτίζει και καταδεικνύει τις διάφορες σκοτεινές κι αμφιλεγόμενες πλευρές της προσωπικότητας του συγγραφέα-θρύλου του 20ού αιώνα, Έρνεστ Χέμινγουεϊ.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
When They See Us: Η εξαιρετική δραματική σειρά για μια πολύκροτη υπόθεση συστημικού ρατσισμού και κατάφωρης αδικίας

TV Series / When They See Us: Η εξαιρετική δραματική σειρά για μια πολύκροτη υπόθεση συστημικού ρατσισμού και κατάφωρης αδικίας

Η μίνι σειρά του Netflix ξεδιπλώνει τις συνταρακτικές πτυχές της υπόθεσης των «Πέντε του Σέντραλ Παρκ» όταν πέντε αθώοι μαύροι έφηβοι καταδικάστηκαν για τον βιασμό και την άγρια κακοποίηση μιας νεαρής λευκής γυναίκας πριν από τριάντα χρόνια
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Είδαμε την ταινία που διασκευάζει ο Γιώργος Λάνθιμος

Οθόνες / Η ταινία στην οποία βασίστηκε ο Λάνθιμος: Ένα κρυμμένο νοτιοκορεατικό διαμάντι

Η επικείμενη κυκλοφορία του «Bugonia» στάθηκε αφορμή για να επισκεφτούμε ξανά την κινηματογραφική του πηγή, το cult «Save the Green Planet!», έναν από τους κρυμμένους θησαυρούς του νοτιοκορεατικού σινεμά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
«Αποκάλυψη στους Τροπικούς»: Ένα πραγματικά σπουδαίο ντοκιμαντέρ μόλις ανέβηκε στο Netflix  

Daily / «Αποκάλυψη στους Τροπικούς»: Ένα πραγματικά σπουδαίο ντοκιμαντέρ μόλις ανέβηκε στο Netflix  

Η τελευταία ερευνητική δουλειά της βραβευμένης σκηνοθέτριας Πέτρα Κόστα, είναι ένα υποδειγματικό, υποβλητικό ντοκιμαντέρ με κεντρικό άξονα την καθοριστική συμβολή των Βραζιλιάνων Ευαγγελιστών στην άνοδο του «Τραμπ των Τροπικών» στην εξουσία.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Το «requel» ενός θρίλερ των 90s και 8 ακόμη λόγοι να πάτε σινεμά

Οθόνες / Το requel ενός θρίλερ των ΄90s και 7 ακόμα λόγοι να πάτε σινεμά

Η ανάσταση του «I Know What You Did Last Summer», η νέα ταινία του Φρανσουά Οζόν, η έκπληξη των Καννών «Sorry Baby» και η ταινία που εδραίωσε το άστρο της Μόνικα Μπελούτσι - Τι παίζει από σήμερα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ MICHAEL DOUGLAS

Οθόνες / Μάικλ Ντάγκλας: Το ήσυχο αντίο ενός ανήσυχου σταρ

«Nepo baby» πριν καν υπάρξει ο όρος, ο Μάικλ Ντάγκλας βρήκε τη δική του φωνή μέσα από ρόλους που σφράγισαν το Χόλιγουντ, φτάνοντας σε μια καριέρα έξι δεκαετιών γεμάτη σκαμπανεβάσματα και δυνατές στιγμές.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
TAINIES

Οθόνες / Ο ανανεωμένος Superman και 6 ακόμα λόγοι για να πάτε σινεμά

Ένας υπερήρωας, μερικοί επικίνδυνοι καρχαρίες, ένα αμερικανικό ρομαντικό δράμα, μπόλικος σουρεαλισμός και γαλλικό chanson: Το κινηματογραφικό μενού της εβδομάδας έχει από όλα - Τι παίζει από σήμερα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
THE LIFO TEAM
Superman: Ένα αβαρές επεισόδιο κυριακάτικου cartoon

Oθόνες / Superman: Ένα αβαρές επεισόδιο κυριακάτικου καρτούν

Υπερφορτωμένο, κατά διαστήματα απολαυστικό, με μια τετράποδη προσθήκη που θα κάνει τους ζωόφιλους να γαβγίζουν από χαρά, το «Superman» του Τζέιμς Γκαν δεν προσποιείται πως θέλει να προσφέρει τίποτα παραπάνω από δύο ευχάριστες ώρες στο σινεμά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Superman, καρχαρίες και Νταλί από αύριο στους κινηματογράφους

Πολιτισμός / Superman, καρχαρίες και Νταλί από αύριο στους κινηματογράφους

Η πρώτη ταινία του αναγεννημένου διευρυμένου σύμπαντος της DC, ο υβριδικός μεταμεσονύκτιος χαβαλές του «Dangerous Animals» και το χιτσκοκικό «Spellbound», με την ονειρική σεκάνς ανθολογίας που σχεδίασε ο Σαλβαδόρ Νταλί, ξεχωρίζουν από το πρόγραμμα αυτής της εβδομάδας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Νύχτα Αγωνίας: Το trendy δράμα του Χίτσκοκ με τη συμμετοχή του Νταλί

Οθόνες / Νύχτα Αγωνίας: Το trendy δράμα του Χίτσκοκ με τη συμμετοχή του Νταλί

Ο μεγαλοπαραγωγός Ντέιβιντ Ο. Σέλζνικ επιθυμούσε ένα trendy δράμα για την ψυχανάλυση, ενώ ο Άλφρεντ Χίτσκοκ γύρισε άλλο ένα θρίλερ για το σεξ, την ερωτική επιθυμία και τον ρόλο μιας δυναμικής γιατρού, απροστάτευτης σε ένα σεξιστικό ανδροκρατούμενο μικρόκοσμο.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αναγέννηση του Jurassic World με ανακυκλωμένα υλικά, ανακουφιστικά αναχρονιστική

Οθόνες / Jurassic World: Ανακυκλωμένα υλικά, ανακουφιστικό πισωγύρισμα

Ο Κόλιν Τρεβόροου ξεκίνησε δυνατά τη δεύτερη τριλογία του Jurassic σύμπαντος και την έστειλε στον αγύριστο ή περίπου στη μέση του πουθενά, με τους τροποποιημένους δεινοσαύρους αδέσποτους, οπλισμένους κι επικίνδυνους, σε ένα φινάλε με οικολογικές κορόνες, πανηγυρικά χαοτικό, ψευδεπίγραφα απειλητικό και, εν τέλει, εξαιρετικά ανιαρό.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ