50 χρόνια Chinatown: Η ταινία του 1974 που εξηγεί την Αμερική του 2024

50 χρόνια Chinatown: Η ταινία του 1974 που εξηγεί την Αμερική του 2024 Facebook Twitter
Όταν κυκλοφόρησε η ταινία, το Newsweek αναγνώρισε ότι «πρόκειται ουσιαστικά για μια ιστορία με θέμα την παρακμή της δεκαετίας του 1970».
0

MΕΤΑ ΑΠΟ ΤΟΣΑ ΧΡΟΝΙΑ, η Chinatown μοιάζει να είναι ένα έργο τόσο της εποχής του όσο και μπροστά από αυτήν. Η προειδοποίηση της ταινίας ότι η ανεξέλεγκτη εξουσία διαμορφώνει τις ζωές μας με τρόπους που δεν μπορούμε να κατανοήσουμε αντανακλά σε μεγάλο βαθμό τις πολιτικές ευαισθησίες που εκδηλώνονταν στα τέλη της δεκαετίας του '60 και στις αρχές της επομένης.

Αυτή η τάση παρήγαγε έναν χείμαρρο μεταρρυθμιστικών νόμων τόσο από την κυβέρνηση του Λίντον Τζόνσον όσο και από εκείνη του Νίξον, με σκοπό την εντατικοποίηση της κυβερνητικής εποπτείας στην αχαλίνωτη επιχειρηματική εξουσία (μέσω κανονισμών για το περιβάλλον, την προστασία των καταναλωτών και την ασφάλεια στους χώρους εργασίας) αλλά και αντιστρόφως, του ελέγχου της κυβερνητικής εξουσίας (μέσω μεταρρυθμίσεων για την χρηματοδότηση των προεκλογικών εκστρατειών και άλλων μέτρων υπέρ της διαφάνειας).

Ωστόσο, το τραγικό τέλος της ταινίας προέβλεπε την πιθανότητα ότι όλες αυτές οι μεταρρυθμίσεις, παρά το καλό που θα μπορούσαν να κάνουν, δεν υπάρχει περίπτωση να μεταμορφώσουν μια κοινωνία στην οποία οι έχοντες πλούτο και δύναμη, όπως ο πατριαρχικός μεγιστάνας Κρος (που τον υποδύεται ανατριχιαστικά ο Τζον Χιούστον στην ταινία) πατάνε συστηματικά πάνω σε όσους δεν έχουν. Όπως είχε πει και ο Ρόμπερτ Τάουνι, ο σεναριογράφος του Chinatown, το θέμα της ταινίας είναι «η ματαιότητα των καλών προθέσεων».

Η Chinatown παραμένει σταθερά στη βραχεία λίστα με τις καλύτερες ταινίες που δεν κέρδισαν το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας – το κέρδισε μια άλλη κλασική ταινία που κυκλοφόρησε εκείνη τη χρονιά, ο Νονός Μέρος ΙΙ, η οποία διερευνούσε παρόμοια θέματα δημόσιας και ιδιωτικής διαφθοράς.

Στο σενάριο του Τάουνι, η Τσάιναταουν ήταν περισσότερο μια διανοητική κατάσταση παρά ένας τόπος, συμβολίζοντας την αινιγματική φύση του κακού και την αδυναμία ακόμη και των καλοπροαίρετων ανθρώπων (όπως ο Τζέικ Γκίτες του Τζακ Νίκολσον) να διαπεράσουν τα κρυμμένα στρώματα της εξουσίας, τους τροχούς μέσα στους τροχούς που γυρίζουν αδιάκοπα, μακριά από την κοινή αντίληψη. Όπως και η ίδια η Αμερική στην εποχή του Βιετνάμ και του Γουότεργκεϊτ, ο χαρακτήρας του Νίκολσον ήξερε λιγότερα απ' όσα νόμιζε καθώς ανέσκαπτε τα μυστικά της Μόλγουεϊ (Φέι Ντάναγουεϊ) και του τερατώδους πατέρα της, και καταλάβαινε ακόμη λιγότερα.

Η δημιουργία του Chinatown εκτυλίχθηκε παράλληλα με το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ από τη στιγμή που ξεκίνησαν τα γυρίσματα, τον Οκτώβριο του 1973. Η συνωμοσία στην πραγματική ζωή στοίχειωνε την φανταστική συνωμοσία στο σενάριο του Τάουνι. Ο ίδιος ο Πολάνσκι είχε δηλώσει σε συνέντευξή τύπου εκείνη την εποχή: «Όταν γυρίζαμε την ταινία, κάποιες φορές, ακούγοντας τα δελτία ειδήσεων, έμενα έκπληκτος από τους παραλληλισμούς μεταξύ αυτών που άκουγα και αυτών που γύριζα».

Όταν κυκλοφόρησε η ταινία, το Newsweek αναγνώρισε ότι «πρόκειται ουσιαστικά για μια ιστορία με θέμα την παρακμή της δεκαετίας του 1970». ‘Έναν μήνα μετά την κυκλοφορία της ταινίας, η Επιτροπή Δικαιοσύνης της Βουλής των Αντιπροσώπων ψήφισε την έγκριση των άρθρων παραπομπής που προκάλεσαν την παραίτηση του Νίξον στις αρχές Αυγούστου.

50 χρόνια Chinatown: Η ταινία του 1974 που εξηγεί την Αμερική του 2024 Facebook Twitter
Τζακ Νίκολσον και Ρόμαν Πολάνσκι στα γυρίσματα της ταινίας.

Η Chinatown παραμένει σταθερά στη βραχεία λίστα με τις καλύτερες ταινίες που δεν κέρδισαν το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας – το κέρδισε μια άλλη κλασική ταινία που κυκλοφόρησε εκείνη τη χρονιά, ο Νονός Μέρος ΙΙ, η οποία διερευνούσε παρόμοια θέματα δημόσιας και ιδιωτικής διαφθοράς. Και οι δύο αποτέλεσαν μέρος του κύματος των αρχών της δεκαετίας του '70 με τις κοινωνικά συνειδητοποιημένες ταινίες που αναζωογόνησαν το Χόλιγουντ μετά από μια μακρά περίοδο παρακμής.

Οι ταινίες αυτές διέφεραν ως προς τον τόνο, το ύφος και το μήνυμα, αλλά οι σημαντικότερες από αυτές είχαν κοινή αποστολή να φωτίσουν τις αποτυχίες και τις αυταπάτες της Αμερικής. Παρότι σπάνια παρουσίαζαν κάποια ξεκάθαρη πολιτική ατζέντα, ευθυγραμμίζονταν με την προοδευτική πεποίθηση ότι η αποκάλυψη των ατασθαλιών των επιχειρήσεων και της κυβέρνησης θα μπορούσε να δημιουργήσει μια πιο δημοκρατική κοινωνία που θα αποσπούσε την εξουσία από τις ανεξέλεγκτες ελίτ και θα παραχωρούσε στον μέσο Αμερικανό περισσότερο λόγο. Και σήμερα, μετά το πέρασμα μισού αιώνα, βιώνουμε την βαθιά ειρωνεία ότι η δυσπιστία προς τους θεσμούς, η οποία ρίζωσε στην Αμερική μετά τη δεκαετία του '60, έχει αξιοποιηθεί πιο αποτελεσματικά από την άκρα δεξιά και τον Τραμπ.

Η κεντρική μεταφορά της ταινίας («Ξέχνα το Τζέικ, εδώ είναι Τσάιναταουν») προήλθε από έναν αστυνομικό του τμήματος ηθών στο Λος Άντζελες, ο οποίος πούλησε στον Τάουνι ένα τσοπανόσκυλο με το όνομα Hira. Αφού ο αστυνομικός του είπε ότι ήταν αποσπασμένος στην Τσάιναταουν, ο συγγραφέας τον ρώτησε τι ακριβώς έκανε εκεί. «Όσο το δυνατόν λιγότερα», ήταν η απάντηση του. «Πώς κι έτσι»; τον ρώτησε ο Τάουνι. «Κοίτα, είναι αδύνατον να καταλάβεις τι συμβαίνει, επειδή δεν μπορούμε να αποκωδικοποιήσουμε τη γλώσσα», είπε ο αστυνομικός. «Υπάρχουν τόσες πολλές διάλεκτοι που, ειλικρινά, ανά πάσα στιγμή δεν μπορούμε να καταλάβουμε αν βοηθάμε στην πρόληψη ενός εγκλήματος ή αν βοηθάμε κάποιον να διαπράξει ένα έγκλημα, κιι έτσι το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να μην κάνουμε τίποτα».

50 χρόνια Chinatown: Η ταινία του 1974 που εξηγεί την Αμερική του 2024 Facebook Twitter
Ο Τζακ Νίκολσον με τη Φέι Ντάναγουεϊ σε σκηνή της ταινίας.

«Κανένα σενάριό μου δεν με τρέλανε περισσότερο από αυτό», θυμόταν αργότερα ο Τάουνι. Όταν τελικά παρέδωσε ένα προσχέδιο, στις αρχές του 1973, ήταν ένα μεγαθήριο 180 σελίδων που προκάλεσε σύγχυση στα στελέχη της Paramount και επίσης, δεν ικανοποίησε τον Πολάνσκι, ο οποίος ζούσε στη Ρώμη και αρχικά αρνιόταν να επιστρέψει στο Λος Άντζελες, όπου η «Οικογένεια» του Μάνσον είχε σφάξει τη σύζυγό του, Σάρον Τέιτ, μόλις τέσσερα χρόνια νωρίτερα. Όπως έλεγε, φοβόταν να επιστρέψει σε μια πόλη «όπου κάθε γωνιά και κάθε δρόμος μου θύμιζε την τραγωδία».

Το τέλος της ταινίας αποτέλεσε το μεγαλύτερο σημείο διαφωνίας μεταξύ του Πολάνσκι και του Τάουνι. Ο σεναριογράφος ήθελε ένα πιο γλυκόπικρο τέλος, αλλά ο Πολάνσκι επέμενε να ξαναγράψει το φινάλε με μια κατάληξη τόσο βίαιη όσο η πτώση μιας γκιλοτίνας. Ο χαρακτήρας της Ντάναγουεϊ σκοτώνεται από την αστυνομία καθώς προσπαθεί να διαφύγει με την κόρη της. Καθώς ο Γκίτες ορμά στον υπαστυνόμο που διέταξε τον μοιραίο, ένας άλλος αστυνομικός, γνώριμός του, τον τραβάει μακριά και του λέει την αξέχαστη καταληκτική ατάκα της ταινίας: «Ξέχνα το Τζέικ, εδώ είναι Τσάιναταουν». Νωρίτερα, ο Νόα Κρος του Τζον Χιούστον, τον είχε προειδοποιήσει: «Μπορεί να νομίζεις ότι ξέρεις με τι έχεις να κάνεις, αλλά πίστεψέ με, δεν έχεις ιδέα».

Ο Τάουνι ιχνογράφησε έναν ηθικά ζοφερό κόσμο στο σενάριό του, και ο Πολάνσκι τον έκανε ακόμη πιο ζοφερό. Ακόμη και αυτοί, όμως, δεν θα μπορούσαν να οραματιστούν ένα μέλλον στο οποίο εκατομμύρια Αμερικανοί θα εμπιστεύονταν πρόθυμα τη μοίρα τους στον Τραμπ, έναν άνθρωπο τόσο ψυχρά και κυνικά ανήθικο όσο ο Νόα Κρος στο Chinatown.

Chinatown - Trailer

Με στοιχεία από The Atlantic

Οθόνες
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Ιζαμπέλ Ιπέρ έπαιξε σε 120 ταινίες. Σε αυτές τις 10 ξεπέρασε τον εαυτό της

Οθόνες / Η Ιζαμπέλ Ιπέρ έπαιξε σε 120 ταινίες. Σε αυτές τις 10 ξεπέρασε τον εαυτό της

Με αφορμή το αφιέρωμα που ετοίμασε το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για μία από τις σπουδαιότερες ηθοποιούς της εποχής μας, επιλέγουμε 10 ταινίες της, στις οποίες έχει αποτυπωθεί η τεράστια υποκριτική της δυναμική και η ικανότητά της να μεταμορφώνεται εσωτερικά με κάθε ρόλο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Βιμ Βέντερς: Τι θα δούμε στο μεγάλο αφιέρωμα που έρχεται στη Στέγη

Οθόνες / Βιμ Βέντερς: Τι θα δούμε στο μεγάλο αφιέρωμα που έρχεται στη Στέγη

Ένα μοναδικό μεγάλο αφιέρωμα στον σπουδαίο δημιουργό για ένα τριήμερο σε όλους τους χώρους της Στέγης, με προβολές των ταινιών του, ένα masterclass και μια συζήτησή του με την Αφροδίτη Παναγιωτάκου στην Κεντρική Σκηνή.
M. HULOT
Steve Blame: «Το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή είναι να παραμένεις καλός άνθρωπος»

Οθόνες / Steve Blame: «Το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή είναι η καλοσύνη»

Υπήρξε από τις πιο αναγνωρίσιμες διεθνώς τηλεοπτικές περσόνες, όντας ο κεντρικός παρουσιαστής του MTV. Σήμερα ο 66χρονος τηλεοπτικός παραγωγός, συγγραφέας και σεναριογράφος ζει πλέον μόνιμα στην Αθήνα, όμως ο έρωτας με την Ελλάδα κρατάει από πολύ παλιά. Ο Steve Blame αφηγείται τη ζωή του στη LifO.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Oι 10 Καλύτερες Ελληνικές Ταινίες των ‘20s μέχρι τώρα

Η λίστα / Oι 10 καλύτερες ελληνικές ταινίες των '20s μέχρι τώρα

Ποιες ελληνικές ταινίες της τρέχουσας δεκαετίας έχουν ξεχωρίσει μέχρι στιγμής; Ρωτήσαμε 20 κριτικούς κινηματογράφου, ανθρώπους του ευρύτερου κινηματογραφικού χώρου και αθεράπευτους σινεφίλ και σας παρουσιάζουμε το top 10 που προέκυψε μέσα από το συναρπαστικό, σύνθετο μωσαϊκό του σύγχρονου ελληνικού σινεμά.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
«Η αλήθεια είναι πως δεν μπορώ να εξηγήσω απόλυτα γιατί επιστρέφω διαρκώς εκεί»

Γειτονιές της Ελλάδας / «Επιστρέφοντας, μπορεί να πιάσουμε πάλι το νήμα»

Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος μας μιλά για το χωριό όπου γεννήθηκε, το Αρματολικό στη νότια Πίνδο, αλλά και για το νέο του ντοκιμαντέρ, «Τα τέρματα του Αυγούστου», που διαδραματίζεται εκεί.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ
Το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης έχει τα πιο ψαγμένα αφιερώματα

Οθόνες / Το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης έχει τα πιο ψαγμένα αφιερώματα

Από μια ρετροσπεκτίβα στην Ιζαμπέλ Ιπέρ μέχρι έναν πλήρη οδηγό του έργου του Γιώργου Τσεμπερόπουλου και από το spotlight στον Μαρσέλ Πανιόλ μέχρι μια ανατρεπτική ματιά στην έννοια του plot twist, οι θεματικές ενότητες του φεστιβάλ διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Γιούλη Τσαγκαράκη: «Κάθε σπίτι έχει τον δικό του Νετανιάχου, τον δικό του Τραμπ»

Οθόνες / Γιούλη Τσαγκαράκη: Η θεία Σταματίνα από τις «Σέρρες» του Γιώργου Καπουτζίδη μιλά στη LifO

Η ταλαντούχα ηθοποιός με τον ρόλο της ίντερσεξ θείας έσπασε ταμπού και άνοιξε ξανά μια σειρά συζητήσεων για το φύλο, την LGBTQI+ κοινότητα, τα ανθρώπινα δικαιώματα. Πώς ετοιμάστηκε για το ρόλο; Πώς βλέπει τις αντιδράσεις;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Τι θα δούμε στο 66ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

Σινεμά / Τι θα δούμε στο 66ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

Η νέα ταινία της Ιζαμπέλ Ιπέρ, φιλμ που έρχονται από τις Κάννες, πρεμιέρες, οι μικρού μήκους του Γιώργου Τσεμπερόπουλου και οι ελληνικές συμμετοχές των διαγωνιστικών τμημάτων είναι μερικοί από τους λόγους που θα μας στείλουν και φέτος στις αίθουσες του αγαπημένου κινηματογραφικού θεσμού.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Το αμερικανικό σινεμά δίνει τη μία μάχη μετά την άλλη

Pulp Fiction / Το αμερικανικό σινεμά δίνει τη μία μάχη μετά την άλλη

Προτροπή για αντίσταση ή παραίνεση για τρομοκρατία; Το αριστούργημα του Πολ Τόμας Άντερσον «Μια μάχη μετά την άλλη», οι εξαιρετικές πρόσφατες αλληγορίες «Weapons» και «Eddington», αλλά και οι αξέχαστες κινηματογραφικές αναφορές τους απασχολούν τον Θοδωρή Κουτσογιαννόπουλο και τον αρχισυντάκτη της LiFO Γιάννη Πανταζόπουλο.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Επιτρέπεται να θαυμάζουμε σήμερα τη Λένι Ρίφενσταλ;

Ιδέες / Επιτρέπεται να θαυμάζουμε σήμερα τη Λένι Ρίφενσταλ;

Με αφορμή το νέο ντοκιμαντέρ για μια από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες του 20ού αιώνα, ξαναθυμόμαστε τι είχαν απαντήσει στη LiFO οι Πέπη Ρηγοπούλου, Θωμάς Μοσχόπουλος, Δημήτρης Στεφανάκης, Θάνος Παπακωνσταντίνου, Πάνος Κούτρας και Θεόφιλος Τραμπούλης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Boots»: Μια σειρά για το τι σημαίνει «να είσαι gay στον στρατό»

Οθόνες / «Boots»: Kάτι καλό θα κάνει αυτή η σειρά για να την αποκαλούν «woke σκουπίδι»

H τηλεοπτική σειρά οκτώ επεισοδίων του Netflix, που έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, προσεγγίζει με μοναδικό και συγκινητικό τρόπο το θέμα της ομοφοβίας στον στρατό. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ειρήνη Παπά μέσα από 9 ταινίες και 1 ντοκιμαντέρ

Οθόνες / Ειρήνη Παπά: Οι σημαντικότερες ταινίες της για ένα πενθήμερο στην Ταινιοθήκη

Την αποκάλεσαν «Καρυάτιδα», συνέβαλε στο να φτάσει το αρχαίο δράμα στο Χόλιγουντ, υπήρξε μια αληθινή σταρ. Αυτή την εβδομάδα μπορούμε να δούμε ξανά την «Αντιγόνη», τις «Τρωάδες», το «Ζ» και άλλες ταινίες που η Ειρήνη Παπά σφράγισε με την ερμηνεία της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η αιώνια και οικουμενική θεία Μπεμπέκα

Daily / Η αιώνια και οικουμενική θεία Μπεμπέκα

Η αναγγελία του θανάτου της Άννας Κυριακού προκάλεσε βαθιά συγκίνηση και θλίψη καθώς πολλοί έμοιαζαν να πενθούν όχι τόσο την απώλεια της ίδιας της ηθοποιού όσο του χαρακτήρα της στις «Tρεις Χάριτες», κι ας έχουν περάσει τρεις δεκαετίες από τότε.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Ανδρέας Αποστολίδης, συγγραφέας, σκηνοθέτης

Οι Αθηναίοι / Ανδρέας Αποστολίδης: «Πλέον το αστυνομικό μυθιστόρημα ανθεί ως παραγωγή, αλλά δεν ανανεώνεται»

Επί δικτατορίας σχετιζόταν με παράνομες οργανώσεις και έφτασε να κατηγορηθεί ως ηθικός αυτουργός της κατάληψης του Πολυτεχνείου. To ταξίδι του με την αστυνομική λογοτεχνια ξεκίνησε με μια μετάφραση του Ρέιμοντ Τσάντλερ. Σειρά πήραν η Χάισμιθ, ο Ελρόι και άλλοι σπουδαίοι συγγραφείς. Μετά, έγραψε τα δικά του μυθιστορήματα, ασχολήθηκε με την αρχαιοκαπηλία και το ντοκιμαντέρ. O Ανδρέας Αποστολίδης αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ