«Η ιστορία του ανθρώπινου είδους μοιάζει όλο και περισσότερο σαν μια κούρσα ταχύτητας μεταξύ μάθησης και καταστροφής», είχε πει κάποτε ο Τζορτζ Όργουελ. Δεν ξέρω αν η ομάδα των ιστορικών, πολιτικών επιστημόνων και στελεχών της αριστεράς που με πρωτεργάτη τον Φίλιππο Ηλιού ίδρυσαν τον Ιανουάριο του '92 τη μη κερδοσκοπική αστική εταιρεία «Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας» (ΑΣΚΙ) γνώριζε αυτό το ρητό, δηλωμένος της στόχος πάντως ήταν, και παραμένει, η διαφύλαξη και διάθεση ενός πολύ σημαντικού αρχειακού υλικού για την ιστορία όχι μόνο της αριστεράς αλλά και της Ελλάδας γενικότερα.
Σε αυτό περιλαμβάνεται το τμήμα του αρχείου του ΚΚΕ που μετά τη διάσπασή του 1968 περιήλθε στην κατοχή του ΚΚΕ εσωτερικού, το αρχείο του Ραδιοφωνικού Σταθμού «Ελεύθερη Ελλάδα - Φωνή της Αλήθειας» (1947-1968) καθώς επίσης τα αρχεία του ΚΚΕ εσωτερικού (1968-1986), του κόμματος της ελληνικής αριστεράς (1986-1989) και, βέβαια, της προδικτατορικής ΕΔΑ (1952-1967).
Τη χρονιά που ιδρύθηκαν τα ΑΣΚΙ ο Ψυχρός Πόλεμος είχε μόλις τελειώσει και μαζί του η ΕΣΣΔ, επίσης είχε περάσει μόλις μία τριετία αφότου είχαν καταστραφεί οι περίφημοι «φάκελοι κοινωνικών φρονημάτων», με τον υποφαινόμενο να έχει δει δημοσιευμένο σε εφημερίδα, μεταξύ άλλων, και τον δικό του, παρά το νεαρό της ηλικίας του, απόδειξη ότι αστυνομία και ΕΥΠ συνέχιζαν να φακελώνουν πολίτες και μετά τη χούντα – με βάση δε τις πρόσφατες αποκαλύψεις περί τηλεφωνικών παρακολουθήσεων πολιτικών και άλλων δημόσιων προσώπων, το κατ’ επιλογή φακέλωμα φαίνεται ότι δεν έπαψε ουσιαστικά ποτέ, απλώς άλλαξε μορφή.
Σήμερα τα ΑΣΚΙ αποτελούν μια πλούσια και διαρκώς ανανεούμενη πηγή για την ιστορία των πολιτικών και κοινωνικών κινημάτων από τις απαρχές του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα, έχοντας κύρια αποστολή τη διάσωση της ιστορικής μνήμης, δεν περιορίζονται όμως στο παρελθόν.
Σε εκείνη, λοιπόν, την κρίσιμη χρονική συγκυρία, η πρωτοβουλία για τη δημιουργία των ΑΣΚΙ ήταν «ένα μεγάλο στοίχημα για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης ενάντια στη λήθη και στην άγνοια, για την κατάκτηση του δικαιώματος του πολίτη να γνωρίζει την ιστορία του, ήταν, παράλληλα, ένα εγχείρημα πολλαπλών ρήξεων: ρήξη με τη λογική του περίκλειστου και απόρρητου κομματικού αρχείου, ρήξη με την αντίληψη ότι η εμπεριστατωμένη γνώση της Ιστορίας είναι ένα προνόμιο για λίγους, ρήξη επίσης με την υπαγωγή της ιστορικής γνώσης σε αναγνώσεις βασισμένες στις ανάγκες και στις προτεραιότητες του παρόντος», με τη λογική του πολιτικού κόστους κοντολογίς, διαβάζω.
Τα σπουδαία αυτά αρχειακά τεκμήρια περιλαμβάνουν πάνω από 5 εκατ. έγγραφα, τα οποία διαρκώς εμπλουτίζονται: ανάμεσά τους αρχεία του Μεσοπολέμου για την εγκατάσταση των προσφύγων και την αγροτική πολιτική, της Αντίστασης και του Εμφυλίου απ' όλο το πολιτικό φάσμα της εποχής (το αρχείο του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ, τμήμα του αρχείου του ΕΔΕΣ κ.ά.), αρχειακές συλλογές από τη Μέση Ανατολή και την Κυβέρνηση του Βουνού, τεκμήρια από τη δράση πολλών αντιδικτατορικών οργανώσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ένα «ψηφιακό μουσείο» για τη Μακρόνησο, αρχεία συνδικαλιστικών και κοινωνικών οργανώσεων διαφόρων εποχών, συλλογές τεκμηρίων για το Κυπριακό και αρχειακά τεκμήρια από τη δράση πολυάριθμων οργανώσεων της νεολαίας και του φοιτητικού κινήματος στη Μεταπολίτευση.
Στα ΑΣΚΙ έχουν κατατεθεί ακόμα σημαντικές προσωπικές συλλογές όπως τα αρχεία των Μιχάλη και Λεωνίδα Κύρκου, του Αντώνη Μπριλλάκη, του Μιχάλη Παπαγιαννάκη, του Αλέκου Αλαβάνου από τη θητεία του στην Ευρωβουλή, του Ορέστη Χατζηβασιλείου, τμήματα των αρχείων των Αλέξανδρου Σβώλου, Γιώργου Μυλωνά, Αλέξανδρου Ξύδη κ.ά., καθώς επίσης χιλιάδες πολύτιμα έντυπα, βιβλία, παράνομες εφημερίδες, προκηρύξεις, μία από τις μεγαλύτερες συλλογές παράνομου Τύπου (1936-1974) αλλά και σημαντικό τμήμα των βιβλιοθηκών των Ηλία Ηλιού, Φίλιππου Ηλιού, Άγγελου Ελεφάντη και Λεωνίδα Κύρκου.
Σήμερα τα ΑΣΚΙ αποτελούν μια πλούσια και διαρκώς ανανεούμενη πηγή για την ιστορία των πολιτικών και κοινωνικών κινημάτων από τις απαρχές του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα, έχοντας κύρια αποστολή τη διάσωση της ιστορικής μνήμης, δεν περιορίζονται όμως στο παρελθόν. Ενισχύουν, παράλληλα, τη γνώση και την έρευνα για τη σύγχρονη ελληνική ιστορία με δεκάδες έντυπες και ψηφιακές εκδόσεις, ένα περιοδικό με αναγνωρισμένη παρουσία, μια σειρά προσβάσιμα online ερευνητικά προγράμματα με μεγάλη επισκεψιμότητα, ψηφιακά θεματικά έργα, ημερίδες, συνέδρια, σεμινάρια, διαλέξεις, εργαστήρια, παρουσιάσεις βιβλίων και ερευνητικών έργων, εκθέσεις, ιστορικούς περίπατους, ραδιοφωνική εκπομπή («Στο Κόκκινο» 105.5 κάθε Κυριακή στις 13:00, σε επιμέλεια-παρουσίαση Μάνου Αυγερίδη, Βαγγέλη Καραμανωλάκη, Κωστή Καρπόζηλου και Χρήστου Τριανταφύλλου), ανοιχτό στο κοινό αναγνωστήριο που λειτουργεί με ραντεβού όπως και διάφορες συνεργασίες με επιστημονικούς φορείς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Στο πλαίσιο αυτό συμμετέχει την περίοδο αυτή στο πρόγραμμα WIRE (Women in Resistance), το οποίο εστιάζει στον ρόλο των γυναικών στην Αντίσταση κατά τον Β' Παγκόσμιο. Επικεφαλής είναι το Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης και, πέραν των ΑΣΚΙ, συμμετέχουν τρία ακόμη ιδρύματα από Ιταλία, Πολωνία και Ισπανία. Τα άλλα δύο κεντρικά προγράμματα που τρέχουν στα ΑΣΚΙ αυτή την περίοδο, πέρα από το Φεστιβάλ, είναι το Ψηφιακό Μουσείο Ευρωπαϊκής Αλληλεγγύης στην Ελλάδα (1967-1974), που περιλαμβάνει αρκετό άγνωστο υλικό για τον αντιδικτατορικό αγώνα στην Ευρώπη, και το Αρχείο Αλβανικής Μετανάστευσης στο πλαίσιο του πρότζεκτ «Voicing the Albanian Experience in Greece».
Το τελευταίο αυτό έχει ξεχωριστή σημασία, καθώς πρόκειται για το πρώτο μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα που υποδέχτηκε (με πολλά εισαγωγικά σε πολλές περιπτώσεις) η χώρα μεταπολιτευτικά, με τις εμπειρίες, τις φωνές και την πολιτισμική παραγωγή της πολυπληθέστερης μεταναστευτικής κοινότητας στην Ελλάδα να παραμένουν θεσμικά περιθωριοποιημένες, παρά την αποφασιστική της συμβολή στην οικονομική ανάπτυξη και στη διαμόρφωση της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας την τελευταία τριακονταετία.
Γιορτάζοντας φέτος τον Φλεβάρη τα τριαντάχρονά τους, τα ΑΣΚΙ διοργανώνουν ένα πολυμορφικό φεστιβάλ με τίτλο «Η Ιστορία μάς αφορά» στο Κέντρο Τεχνών του δήμου Αθηναίων, Πάρκο Ελευθερίας (πρώην ΕΑΤ-ΕΣΑ) από τις 9 έως τις 19/2. Στη διάρκεια των έντεκα αυτών ημερών θα πραγματοποιούνται καθημερινά εκδηλώσεις με ελεύθερη είσοδο: θεματικές συζητήσεις, εργαστήρια, προβολές ντοκιμαντέρ και ιστορικοί περίπατοι.
Οι εκδηλώσεις θα πλαισιώσουν μια κεντρική έκθεση με τίτλο «Όταν όλα είναι δυνατά! Τέσσερις στιγμές του 20ού αιώνα», η οποία θα περιλαμβάνει σπάνια τεκμήρια από τις συλλογές των ΑΣΚΙ. Η έκθεση, στην οποία θα υπάρχουν καθημερινά ξεναγήσεις, φιλοδοξεί να προτείνει «μια εναλλακτική αφήγηση της διαδρομής των ελληνικών πολιτικών και κοινωνικών κινημάτων του 20ού αιώνα, αντιμετωπίζοντάς την όχι ως μια τελεολογική ιστορία διάψευσης και ήττας, όπως συχνά συμβαίνει, αλλά ως ένα πεδίο που μας επιτρέπει να σκεφτούμε τη δυναμική της συλλογικής δράσης, των πολιτικών ιδεών και των συλλογικών προσδοκιών».
Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων, που συντονίζει ο ιστορικός Μάνος Αυγερίδης, περιλαμβάνει ξεναγήσεις στην έκθεση και στο Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Άη-Στράτη, θεματικές για τις «άγνωστες πλευρές» της Μεταπολίτευσης, για τη λογοτεχνία και την αριστερά μετά το '73, για τις «μνήμες βασανιστηρίων - μια σκοτεινή ιστορία δίχως σύνορα», για τις προσφυγικές ιστορίες και την αριστερά, προσεγγίσεις στην Ιστορία «από τα κάτω», μια συζήτηση για τις πολλαπλές αναγνώσεις του παρελθόντος με αφορμή τα δέκα χρόνια Ιστορίας στο Κόκκινο, αφιέρωμα στα τριάντα χρόνια αλβανικής μετανάστευσης με τίτλο «Κοιτώντας τις φωτογραφίες των γονιών μου», εργαστήρια μεταξοτυπίας με την ομάδα Λούπες, ιστορικούς περιπάτους («Από τον Τρούμαν στον Βενιζέλο», «Φοιτητές στην πόλη», «Στα χνάρια της queer Αθήνας» από το Queer Athens), προβολές ντοκιμαντέρ («Η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης», «Η σιωπή των άλλων») και παρουσίαση του νέου τεύχους του περιοδικού «Αρχειοτάξιο».
Το φεστιβάλ «30 Χρόνια ΑΣΚΙ: Η Ιστορία μάς αφορά» θα πραγματοποιηθεί από τις 9 έως τις 19 Φεβρουαρίου 2023 στο Κέντρο Τεχνών Δήμου Αθηναίων, Πάρκο Ελευθερίας (πρώην ΕΑΤ-ΕΣΑ). Η είσοδος στην έκθεση και η συμμετοχή σε όλες τις εκδηλώσεις του φεστιβάλ είναι δωρεάν.
Facebook: Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας - Contemporary Social History Archives
askiweb.eu
email: [email protected]
Τηλ. επικοινωνίας: 210 3223062
