Ανακάλυψη εβραϊκών μωσαϊκών στο Ισραήλ προσθέτει χρώμα στις βιβλικές αναφορές

Ανακάλυψη εβραϊκών μωσαϊκών στο Ισραήλ προσθέτει χρώμα στις βιβλικές αναφορές Facebook Twitter
Ψάρι καταπίνει στρατιώτη του Φαραώ καθώς οι Εβραίοι διασχίζουν την Ερυθρά θάλασσα. Φωτο: Jim Haberman, μέσω UNC-Chapel Hill.
0

Στον αρχαιολογικό χώρο του Χουκόκ, κοντά στη θάλασσα της Γαλιλαίας, στο σύγχρονο Ισραήλ, ανακαλύφθηκαν αρκετά και εντυπωσιακά μωσαϊκά που αναπαριστούν βιβλικές, αστρολογικές και ιστορικές αφηγήσεις, σε ένα εβραϊκό χωριό που άκμασε κατά τα τέλη της περιόδου της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Ο μεγάλος αριθμός των πολύχρωμων μωσαϊκών που βρέθηκαν σε μία συναγωγή φέρνουν σε αμφισβήτηση τις παραδοσιακές απόψεις για την εβραϊκή τέχνη εκείνης της περιόδου, ως συμβολική αντί για αναπαραστατική των βιβλικών κειμένων, η οποία θεωρούνταν αδιάφορη και σε παρακμή.


Από το 2011, η Jodi Magness, αρχαιολόγος και διακεκριμένη καθηγήτρια αρχαίου ιουδαϊσμού στο τμήμα Θρησκευτικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας στο Τσάπελ Χιλ, διεύθυνε φοιτητές και ερευνητές στην ανασκαφή του Χορμπάτ Χουκόκ στην ανατολική Γαλιλαία.

Η αρχαία εβραϊκή τέχνη συχνά θεωρείται ανεικονική ή ότι χαρακτηρίζεται από έλλειψη εικόνων. Αλλά αυτά τα μωσαϊκά, πολύχρωμα και γεμάτα με παραστάσεις, συνηγορούν για μία πλούσια οπτική κουλτούρα καθώς και για τον δυναμισμό και την ποικιλομορφία του Ιουδαϊσμού κατά τα τέλη της Ρωμαϊκής καθώς και τη Βυζαντινής περιόδου.

Το 2012, κατά τις ανασκαφές στον χώρο της συναγωγής, πλούσια πολύχρωμα μωσαϊκά τα οποία απεικονίζουν παραστατικά διάφορες σκηνές από την Εβραϊκή Βίβλο άρχισαν να έρχονται στο φως.

Οι σκηνές που ανακαλύφθηκαν αυτό το καλοκαίρι συνοδεύονται επίσης από εβραϊκές επιγραφές. Ένα μωσαϊκό απεικονίζει τον ελληνορωμαϊκό θεό Ήλιο να περιστοιχίζεται από τα σύμβολα του ζωδιακού κύκλου, συνοδευόμενο από τις προσωποποιήσεις των μηνών, ενώ ένα άλλο μωσαϊκό απεικονίζει ένα ιστορικό περιστατικό το οποίο μπορεί να περιλαμβάνει τον Μέγα Αλέξανδρο.

Ο λόγος που η ανακάλυψη αυτών των αρχαίων μωσαϊκών είναι τόσο εντυπωσιακή έγκειται στο γεγονός ότι αμφισβητούν τις τρέχουσες ακαδημαϊκές γνώσεις για την εβραϊκά τέχνη που δημιουργήθηκε μετά την εγκαθίδρυση του χριστιανισμού ως της επίσημης θρησκείας της αυτοκρατορίας τον 4ο αιώνα.

Η Magness σημειώνει τον τρόπο με τον οποίο αλλάζουν τις αντιλήψεις για την εβραϊκή τέχνη της περιόδου:

«Τα μωσαϊκά που κοσμούν το δάπεδο στη συναγωγή του Χουκόκ φέρνουν επανάσταση. [...] Η αρχαία εβραϊκή τέχνη συχνά θεωρείται ανεικονική ή ότι χαρακτηρίζεται από έλλειψη εικόνων. Αλλά αυτά τα μωσαϊκά, πολύχρωμα και γεμάτα με παραστάσεις, συνηγορούν για μία πλούσια οπτική κουλτούρα καθώς και για τον δυναμισμό και την ποικιλομορφία του Ιουδαϊσμού κατά τα τέλη της Ρωμαϊκής καθώς και τη Βυζαντινής περιόδου.

Ανακάλυψη εβραϊκών μωσαϊκών στο Ισραήλ προσθέτει χρώμα στις βιβλικές αναφορές Facebook Twitter
Το πιο εντυπωσιακό μωσαϊκό που έχει βρεθεί στο Χουκόκ περιλαμβάνει μια πιθανή απεικόνιση του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Φωτο: Jim Haberman, μέσω UNC-Chapel Hill.


Τα μωσαϊκά του Χουκόκ επιβεβαιώνουν την ύπαρξη μίας οικονομικά και καλλιτεχνικά ζωντανής κοινότητας, που είναι περήφανη για τη θρησκευτική της ταυτότητα, παρά τις αρνητικές απόψεις που είχαν εκφραστεί για τον Ιουδαϊσμό από πολλούς χριστιανούς συγγραφείς της εποχής.

Η καθηγήτρια εξηγεί πώς αναγνωρίζονται οι σκηνές στα μωσαϊκά από τους αρχαιολόγους: «Στις περισσότερες περιπτώσεις, η ταυτοποίηση των βιβλικών επεισοδίων στα μωσαϊκά μας είναι προφανής από τις απεικονίσεις (για παράδειγμα: ζευγάρια ζώων στην κιβωτό του Νώε, ο Σαμψών που κουβαλά την πύλη της Γάζας στους ώμους του, τα πόδια του Ιωνά που κρέμονται από το στόμα ενός κήτους). Τα μωσαϊκά αυτού του καλοκαιριού είναι λίγο διαφορετικά με την έννοια ότι το καθένα συνοδεύεται με επιγραφή (στα εβραϊκά) από το σχετικό βιβλικό εδάφιο με το οποίο ταυτίζεται.


Όπως και σε άλλα ελληνικά, ρωμαϊκά και πρωτοχριστιανικά μωσαϊκά, οι επιγραφές δούλευαν μαζί με την εικόνα για να υπενθυμίσουν στον θεατή την ιστορία ή τις γραφές.


Ομάδες τεχνιτών δημιούργησαν εκπληκτικά μωσαϊκά κατά τα τέλη της ρωμαϊκής εποχής. Σε κοντινούς αρχαιολογικούς χώρους έχει ανακαλυφθεί ότι οι ψηφοθέτες που τα έφτιαχναν ήταν συχνά συγγενείς και δούλευαν ενεργά στην περιοχή της Γαλιλαίας.

Ανακάλυψη εβραϊκών μωσαϊκών στο Ισραήλ προσθέτει χρώμα στις βιβλικές αναφορές Facebook Twitter
Οι χαμογελαστοί ελέφαντες που είναι προετοιμασμένοι για μάχη έχουν οδηγήσει κάποιους στη διαπίστωση ότι αυτή είναι μία απεικόνιση της ιστορίας των Μακκαβαίων τον 2ο αι π.χ.. Φωτο: Mark Thiessen/National Geographic

Ωστόσο, η Magness υπογραμμίζει ότι οι ψηφοθέτες του Χουκόκ αποτελούν ακόμα ένα αίνιγμα: «Δεν γνωρίζουμε ποιοι ήταν οι ψηφοθέτες. Πιστεύουμε πως υπήρχε ένα τοπικό εργαστήρι, λόγω των ομοιοτήτων με τα μωσαϊκά του Wadi Hamam (μιας άλλης κοντινής συναγωγής), αλλά είναι επίσης πιθανό, σύμφωνα με την ειδικό μου για τα μωσαϊκά, Δρα Karen Britt, ότι κάποια από αυτά (ειδικά εκείνο με τον ελέφαντα) είχαν δημιουργηθεί από ξένους καλλιτέχνες.

Το πιο εντυπωσιακό μωσαϊκό που έχει βρεθεί στο Χουκόκ περιλαμβάνει μια πιθανή απεικόνιση του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Χρονολογείται στον 5ο αι. και απεικονίζει μία συνάντηση μεταξύ δύο υψηλόβαθμων ανδρών. Ο ένας στα δεξιά φαίνεται να είναι στρατηγός που διευθύνει τα στρατεύματα του.

Από τη στιγμή που το μωσαϊκό δεν συνοδεύεται από επιγραφές, οι αρχαιολόγοι και οι ιστορικοί τέχνης διαφωνούν για την ταυτότητα των δύο προσώπων.

Οι χαμογελαστοί ελέφαντες που είναι προετοιμασμένοι για μάχη έχουν οδηγήσει κάποιους στη διαπίστωση ότι αυτή είναι μία απεικόνιση της ιστορίας των Μακκαβαίων τον 2ο αι π.Χ., αφού είναι γνωστό ότι η διάδοχη δυναστεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, οι Σελευκίδες, χρησιμοποιούσαν ελέφαντες στη μάχη. Η Britt και ο Ra'anan Boustan, που δημοσίευσαν το μωσαϊκό, το ταυτίζουν με ένα επεισόδιο της Ασμοναϊκής ιστορίας.

Ανακάλυψη εβραϊκών μωσαϊκών στο Ισραήλ προσθέτει χρώμα στις βιβλικές αναφορές Facebook Twitter
Το μωσαϊκό που ανασκάπτεται στη Συναγωγή της Ύστερης Ρωμαϊκής περιόδου στο Χουκόκ βρίσκεται στο βόρειο κλίτος και απεικονίζει τους 12 κατασκόπους που έστειλε ο Μωυσής στη Χαναάν, όπως αναφέρεται στη Βίβλο. Φωτο: Jim Haberman, μέσω UNC-Chapel Hill.

Ωστόσο, η Magness θεωρεί ότι μπορεί να είναι μία απεικόνιση του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οι ιστορίες που κυκλοφορούσαν για τη συνάντηση του με τον μέγα ιερέα της Ιερουσαλήμ καταγράφηκαν αργότερα από τον Εβραίο ιστορικό της ρωμαϊκής εποχής Ιώσηπο, τον 1ο αι μ.Χ., και διατηρούνται στη ραβινική λογοτεχνία και σε άλλες πηγές.


Τα μωσαϊκά του Χουκόκ θα βοηθήσουν να αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο κατανοούμε την εβραϊκή τέχνη εκείνης της εποχής. Όπως σημειώνει η Magness: «Ελπίζω ότι ο κόσμος θα μάθει από τις ανακαλύψεις μας το πόσο δυναμική και ενδιαφέρουσα είναι αυτή η περίοδος».

Έχει επίσης άλλες προσδοκίες για την ανασκαφή της, αναφορικά με τις υπάρχουσες αντιλήψεις για την αρχαιολογική έρευνα που γίνεται στο Ισραήλ: «Θα ήταν ωραίο αν το κοινό στη Βόρεια Αμερική συνειδητοποιούσε ότι το Ισραήλ είναι ένα πολύ ασφαλές μέρος να επισκεφθείς και να δουλέψεις. Συχνά μιλάω σε φοιτητές των οποίων οι γονείς δεν θέλουν να τους αφήσουν να ταξιδέψουν στο Ισραήλ επειδή νομίζουν ότι δεν είναι ασφαλές. Αυτή η ανακάλυψη μας βοηθά να κατανοήσουμε τον αρχαίο κόσμο καθώς και να αλλάξουμε τον τρόπο που ο κόσμος βλέπει το παρελθόν».

Με πληροφορίες από Hyperallergic / ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΟΦΙΑ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΥ

Ανακάλυψη εβραϊκών μωσαϊκών στο Ισραήλ προσθέτει χρώμα στις βιβλικές αναφορές Facebook Twitter
Ο μήνας του Teveth (Δεκέμβριος) με το σύμβολο του Αιγόκερου. Φωτο: Jim Haberman, μέσω UNC-Chapel Hill.
Ανακάλυψη εβραϊκών μωσαϊκών στο Ισραήλ προσθέτει χρώμα στις βιβλικές αναφορές Facebook Twitter
Εργάτης στον Πύργο της Βαβέλ. Φωτο: Jim Haberman, μέσω UNC-Chapel Hill.
Ανακάλυψη εβραϊκών μωσαϊκών στο Ισραήλ προσθέτει χρώμα στις βιβλικές αναφορές Facebook Twitter
Φωτο:Mark Thiessen/National Geographic
Ανακάλυψη εβραϊκών μωσαϊκών στο Ισραήλ προσθέτει χρώμα στις βιβλικές αναφορές Facebook Twitter
Άποψη του ψηφιδωτού. Φωτο: Jim Haberman, μέσω UNC-Chapel Hill.
Ανακάλυψη εβραϊκών μωσαϊκών στο Ισραήλ προσθέτει χρώμα στις βιβλικές αναφορές Facebook Twitter
Η αρχαιολογική ομάδα φωτογραφίζονται στην Πέτρα. Φωτο: Jim Haberman, μέσω UNC-Chapel Hill.
Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν πατητήρια σταφυλιών της Βυζαντινής Περιόδου σε Εθνικό Πάρκο στο Ισραήλ

Culture / Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν πατητήρια σταφυλιών της Βυζαντινής Περιόδου σε Εθνικό Πάρκο στο Ισραήλ

Όπως ανακοίνωσε η Αρχή Φύσης και Εθνικών Πάρκων της χώρας, οι κατασκευές βρέθηκαν μέσα σε μια καλυμμένη δεξαμενή νερού, ανακάλυψη την οποία η Αρχή χαρακτήρισε «σπάνια και ασυνήθιστη»

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μέλι, Ρόδια, Aμβροσία: Τι έτρωγαν τελικά στον Όλυμπο οι Θεοί;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Μέλι, Ρόδια, Aμβροσία: Τι έτρωγαν τελικά στον Όλυμπο οι Θεοί;

Τόσο οι γραπτές πηγές όσο και η εικονογραφία της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας αποκαλύπτουν ότι οι θεοί και οι ήρωες ήταν μάλλον εκλεκτικότεροι των θνητών ως προς τη διατροφή τους. Και τα φαγητά τους έκρυβαν κίνητρα πέρα από την πείνα...
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Ματίας Ρουστ: Μια ατέλειωτη ιστορία των ’80s

Αρχαιολογία & Ιστορία / Ματίας Ρουστ: Μια ατέλειωτη ιστορία των ’80s

Το βράδυ της 28ης Μαΐου 1987 ο 18χρονος Γερμανός προσγειώνεται με ένα Cessna στην Κόκκινη Πλατεία για να αποδείξει ότι «αν κάποιος σαν εμένα μπορεί να περάσει σώος και αβλαβής στην άλλη πλευρά, τότε δεν υπάρχει τόσο μεγάλος κίνδυνος, και ίσως να μπορούμε να τα βρούμε όλοι μεταξύ μας».
ΜΑΚΗΣ ΜΑΛΑΦΕΚΑΣ
Η Μεγαλόχαρη ως αστυνομικό λαγωνικό 

Αρχαιολογία & Ιστορία / Τα «αντιλωποδυτικά θαύματα» της Παναγίας

Μια δημοσιογραφική έρευνα που έκανε το 1933 ο αστυνομικός ρεπόρτερ Ευστάθιος Θωμόπουλος κατέγραψε τους άθλους της Παναγίας· από την Κρήτη μέχρι τη Ροδόπη, οι πιστοί «έβλεπαν» τη δράση της, ένιωθαν ευγνώμονες και τη μαρτυρούσαν.
ΤΑΣΟΣ ΘΕΟΦΙΛΟΥ
Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ της Αστυπάλαιας;

Ιστορία μιας πόλης / Γιατί έθαβαν βρέφη μέσα σε αγγεία στο Βαθύ της Αστυπάλαιας;

Τι το ιδιαίτερο συμβαίνει στο Βαθύ της Αστυπάλαιας και τι συνεχίζει να αποκαλύπτει η αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Ανδρέα Βλαχόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
«ΒΙΑΣ»: Τα αρχαιολογικά τοπία ως ζωντανά οικοσυστήματα

Αρχαιολογία & Ιστορία / Καμπανούλες στους Δελφούς, Πέρδικες στο Σούνιο. Ό,τι φυτρώνει και ζει στους αρχαιολογικούς χώρους

Μια πρωτοποριακή επιστημονική προσέγγιση του πολιτιστικού τοπίου αποκαλύπτει έναν άγνωστο κόσμο χιλιάδων ζώων και φυτών σε είκοσι εμβληματικούς αρχαιολογικούς χώρους της χώρας. 
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Βασίλης Λαμπρινουδάκης: Ο αρχαιολόγος πίσω από το νέο μουσείο της Επιδαύρου

Οι Αθηναίοι / Βασίλης Λαμπρινουδάκης: Ο αρχαιολόγος πίσω από το νέο μουσείο της Επιδαύρου

Από τις ανασκαφές στην Επίδαυρο και τη Νάξο, ο ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας αφηγείται μια ζωή αφιερωμένη στην ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Και όπως λέει, το πιο πολύτιμο εύρημα δεν ήταν αρχαιολογικό – ήταν η γυναίκα του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Δεσποτόπουλος και το αθηναϊκό όνειρο του μοντερνισμού

Ιστορία μιας πόλης / Ο Δεσποτόπουλος και το αθηναϊκό όνειρο του μοντερνισμού

Από το Ωδείο Αθηνών έως τη Σουηδία της εξορίας, ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος δεν υπήρξε μόνο ένας σπουδαίος αρχιτέκτονας, αλλά και ένας διανοούμενος που οραματίστηκε μια πιο δημοκρατική, λειτουργική και πολιτισμένη πόλη. Ποια είναι η παρακαταθήκη του στη σύγχρονη Ελλάδα; Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με τον Λουκά Μπαρτατίλα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Τι σήμαινε να είσαι ψυχικά ασθενής στην αρχαία Αθήνα;

Ιστορία μιας πόλης / Τι σήμαινε να είσαι ψυχικά ασθενής στην αρχαία Αθήνα;

Πώς κατανοούσαν οι αρχαίοι Έλληνες την ψυχική ασθένεια; Ήταν θεϊκή τιμωρία, παθολογία του σώματος ή ένα υπαρξιακό βάρος που αποτυπωνόταν στη λογοτεχνία και στο θέατρο; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Γιώργο Καζαντζίδη, Αναπληρωτή Καθηγητή Λατινικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών, για τον τρόπο με τον οποίο η αρχαιοελληνική κοινωνία εξηγούσε, απεικόνιζε και αντιμετώπιζε τις ψυχικές διαταραχές.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
«Army of Lovers», όπως «Στρατός Εραστών»

Οθόνες / «Army of Lovers»: Μια ταινία για τα ζευγάρια εραστών του Ιερού Λόχου

Ο σκηνοθέτης Λευτέρης Χαρίτος εξηγεί πώς αποφάσισε να θίξει ένα θέμα που για αιώνες θεωρείται ταμπού: τις ερωτικές σχέσεις μεταξύ αντρών στην Αρχαία Ελλάδα, ακόμη και στο πεδίο της μάχης.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Μεταλλεία του Λαυρίου: Ένα συναρπαστικό κεφάλαιο της ιστορίας του Λεκανοπεδίου

Ιστορία μιας πόλης / Μεταλλεία του Λαυρίου: Ένα συναρπαστικό κεφάλαιο της ιστορίας του Λεκανοπεδίου

Κάτω από την επιφάνεια της Λαυρεωτικής κρύβεται ένας λαβύρινθος από υπόγειες στοές και μυστικά που συνδέονται με τη δύναμη της αρχαίας Αθήνας. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον γεωλόγο Μάρκο Βαξεβανόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Η Αθήνα της Μαρίας Κάλλας: Η πόλη που την πλήγωσε αλλά και τη διαμόρφωσε

Ιστορία μιας πόλης / Η Αθήνα της Κάλλας: Η πόλη που την πλήγωσε αλλά και τη διαμόρφωσε

Ποιος ήταν ο δεσμός της Μαρίας Κάλλας με την Αθήνα; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Βασίλη Λούρα, δημιουργό του ντοκιμαντέρ «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας».
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ