Παράνομα εξοχικά στις αμμοθίνες
"Η ταχύτητα του ανέμου που πλήττει την περιοχή, υπερβαίνει συχνά τους 27 κόμβους (14 μέτρα το δευτερόλεπτο, γύρω στα 8 Μποφόρ) και προξενεί κύματα προς την ακτή ύψους άνω των 3,00m με ανώτατο τα 6,00 μέτρα. Η ενέργεια των κυμάτων θραύεται με μεγάλο θόρυβο στην αμμώδη παραλία. Τα κύματα εισχωρούν σε βάθος στην συνεχώς διαβρούμενη παραλία και είναι υπεύθυνα για την σταδιακή καταστροφή των παραθαλάσσιων κατοικιών που έχουν δομηθεί αυθαίρετα στην πρώτη σειρά των παράκτιων θινών."
Μεταβολές της Επιταλιώτικης Παραλίας
Σταύρος Φωτόπουλος
Σύλλογος Επιταλιωτών Αθήνας
Τις τελευταίες δεκαετίες οι κάτοικοι της περιοχής γίνονται μάρτυρες ενός περίεργου φαινομένου, της μεταβολής του αιγιαλού και της παραλίας της Επιταλιώτικης θάλασσας. Χρόνο με το χρόνο παρατηρείται μία τάση της θάλασσας να καταλαμβάνει τμήμα της αμμώδους παραλίας, με αποτέλεσμα να μεταβάλλεται συνεχώς η θέση και το πλάτος της. Φαινόμενο που ονομάζομε λακωνικά "η θάλασσα βγαίνει έξω". Παραθαλάσσιες οικοδομές και άλλες κατασκευές τα τελευταία χρόνια καταστράφηκαν, ενώ αρκετές ακόμα βλέπουν να κινδυνεύουν με αφανισμό στα αμέσως επόμενα. Αλλά πια είναι εκείνη η αιτία που αναγκάζει την θάλασσα "να βγαίνει έξω"; Ποιος ήταν ο φυσικός μηχανισμός που δημιούργησε τον κάμπο, την λίμνη Αγουλινίτσας, την απέραντη παραλία και σήμερα ποιο φυσικό φαινόμενο σταδιακά την αλλοιώνει, την μεταβάλλει, την καταστρέφει;
Είναι γνωστό ότι ο Επιταλιώτικος κάμπος και η αποξηρανθείσα λίμνη της Αγουλινίτσας, δημιουργήθηκαν από την προσχωσιγενή δράση του ποταμού Αλφειού σε συνδυασμό με άλλους φυσικούς παράγοντες. Γύρω στα 5.000 π.Χ. η παγκόσμια συνεχής άνοδος της στάθμης της θάλασσας επιβραδύνεται και τελικά γύρω στα 3.000 π.Χ. σταθεροποιείται οριστικά. Ο ποταμός Αλφειός έχει εκείνη την εποχή τις εκβολές του 500 m περίπου δυτικά του λόφου του Αϊ Γιώργη, ενώ η θαλάσσια ακτογραμμή, με καμπύλη μορφή, ακολουθούσε σε γενικές γραμμές την σημερινή εθνική οδό. Ο Αλφειός μέσω των παραποτάμων του και μέσα από μια μεγάλη λεκάνη απορροής (εκτιμάται σε 3.600 τετραγωνικά χιλιόμετρα περίπου), μεταφέρει ετησίως μια τεράστια ποσότητα εδαφικού υλικού (χαλίκια, χώμα κλπ.) στην περιοχή των εκβολών. Η ποσότητα των μεταφερόμενων υλικών από την διάβρωση των εδαφών της λεκάνης απορροής έχει εκτιμηθεί σε περισσότερους από 2.500.000 τόνους κάθε χρόνο. Τα φερτά υλικά αρχίζουν να προσχώνουν την περιοχή των εκβολών, να μεταθέτουν την ακτογραμμή σταδιακά δυτικότερα και με την συνδρομή των ισχυρών θαλάσσιων ρευμάτων της περιοχής και τους ισχυρούς δυτικούς ανέμους , διαμορφώνουν μετά από αρκετούς αιώνες την σημερινή μορφή της περιοχής. Ήδη από τους Κλασσικούς Χρόνους (γύρω στα 500 π.Χ.) έχει δημιουργηθεί η λίμνη της Αγουλινίτσας, σε μικρότερη όμως έκταση από εκείνη του προηγούμενου αιώνα. Η λίμνη έμελλε να συνδεθεί άρρηκτα με την ζωή των κατοίκων της περιοχής, έως τα τέλη της δεκαετίας του 1960 που δυστυχώς αποξηράνθηκε στο σύνολό της. Μια αποξήρανση που τότε είχε βρει σε όλα τα επίπεδα μόνο υποστηρικτές.
Μετά το μισό του εικοστού αιώνα στην λεκάνη απορροής του Αλφειού κατασκευάζονται δύο μεγάλα έργα. Το 1955 κατασκευάζεται στον παραπόταμο Λάδωνα του Αλφειού υδροηλεκτρικό φράγμα που αποκόπτει το 25% της λεκάνης απορροής του ποταμού. Το 1970 δημιουργείται δεύτερο φράγμα για αρδευτικούς σκοπούς στην θέση Φλόκα, 6 περίπου χιλιόμετρα πριν τις εκβολές, που αφορά το 97% της επιφάνειας της λεκάνης απορροής του Αλφειού. Επίσης προς τα τέλη της δεκαετίας του 1950, ξεκινούν και ολοκληρώνονται σύντομα τα έργα διευθέτησης του Αλφειού στην Επιταλιώτικη πεδιάδα, με την ευθυγράμμιση και εκβάθυνση της κοίτης και την κατασκευή τοίχων αντιστήριξης από συρματοκιβώτια στις δύο όχθες του ποταμού. Ο τιθασευμένος Αλφειός, έκτοτε δεν πλημμύρισε ποτέ και οι Επιταλιώτικες περιουσίες στον κάμπο παρέμειναν ασφαλείς.
Σύμφωνα με την εργασία των πανεπιστημιακών Γ. Γκιώνη, Σ. Ε. Πούλου, Π. Γιαλούρη και Θ. Γιαννόπουλου: Η σύγχρονη μορφολογική εξέλιξη του Δέλτα του ποταμού Αλφειού, ως αποτέλεσμα των φυσικών διεργασιών και της ανθρώπινης παρέμβασης, η κατασκευή των δύο αυτών φραγμάτων ήταν καθοριστική για το φαινόμενο της διάβρωσης της παραλίας. Οι εν λόγω ερευνητές κατέγραψαν από χάρτες και αεροφωτογραφίες την θέση της παραλίας κατά τα έτη 1945 (πριν την κατασκευή των έργων), και 1960, 1963, 1972 και 1984 (μετά την κατασκευή των φραγμάτων). Ήδη από το 1960 που το φράγμα του Λάδωνα έχει αρχίσει να κατακρατά φερτά υλικά του ποταμού, υπάρχει αισθητή μετακίνηση της παραλίας προς την ξηρά σε σχέση με την θέση που είχε το !945. Η κατασκευή και του φράγματος του Φλόκα επιδεινώνει δραματικά την διάβρωση-μετατόπιση της παραλίας, με την ακόμα μεγαλύτερη παρακράτηση φερτών υλικών και την ταχύτερη υποχώρηση της ακτογραμμής. Στην πιο πάνω εργασία περιγράφονται επίσης η μορφή και το ύψος των κυματισμών και η επίδραση των θαλάσσιων ρευμάτων στην περιοχή.
Η Επιταλιώτικη παραλία τους χειμερινούς μήνες δέχεται την επίδραση ισχυρών νότιων, δυτικών και νοτιοδυτικών ανέμων. Οι βόρειοι άνεμοι λόγω της ύπαρξης του ακρωτηρίου του Κατακώλου δεν επηρεάζουν αισθητά την περιοχή των εκβολών παρά την μεγάλη ταχύτητά τους. Η ταχύτητα του ανέμου που πλήττει την περιοχή, υπερβαίνει συχνά τους 27 κόμβους (14 μέτρα το δευτερόλεπτο, γύρω στα 8 Μποφόρ) και προξενεί κύματα προς την ακτή ύψους άνω των 3,00m με ανώτατο τα 6,00 μέτρα. Η ενέργεια των κυμάτων θραύεται με μεγάλο θόρυβο στην αμμώδη παραλία. Τα κύματα εισχωρούν σε βάθος στην συνεχώς διαβρούμενη παραλία και είναι υπεύθυνα για την σταδιακή καταστροφή των παραθαλάσσιων κατοικιών που έχουν δομηθεί αυθαίρετα στην πρώτη σειρά των παράκτιων θινών. Ακόμα μεταφέροντας μεγάλες ποσότητες άμμου επιχώνουν τους γειτνιάζοντες προς την παραλία δρόμους και την περιοχή των όψεων των κοντινότερων προς την θάλασσα κατοικιών κατά την χειμερινή περίοδο. Τα αποτελέσματα της κυματικής δράσης είναι ορατά τις τελευταίες δεκαετίες. Κτίσματα που απείχαν μεγάλη απόσταση από την ακτογραμμή, βρέθηκαν να εμπίπτουν στην ζώνη του χειμερίου κύματος. Τα πλησιέστερα προς την θάλασσα έχουν ήδη καταστραφεί ολοσχερώς, ενώ ορατός είναι ο κίνδυνος για τα αμέσως επόμενα. Πρέπει να σημειωθεί ότι το ίδιο ακριβώς φαινόμενο έχει παρατηρηθεί και στην γειτονική μας Ιταλία, σε περιοχές όπου κατασκευάστηκαν μεγάλα φράγματα.
Η απώλεια των προσχωσιγενών υλικών στις εκβολές του Αλφειού λόγω της κατασκευής των φραγμάτων Λάδωνα και Φλόκα σε συνδυασμό με τα θαλάσσια ρεύματα και τους ισχυρούς κυματισμούς, είναι τελικά η κύρια αιτία της διάβρωσης της παραλίας μας. Στο άρθρο τους οι μελετητές εκτιμούν ότι η διάβρωση της παραλίας μας είναι μεγαλύτερη από 1 μέτρο τον χρόνο (πιθανά 2~3 μ το χρόνο), με μεγαλύτερη τάση διάβρωσης στο βόρειο τμήμα των εκβολών. Η θάλασσα λοιπόν έχει την τάση σήμερα να καταλάβει την περιοχή που κατείχε πριν χιλιάδες χρόνια, προτού να αρχίσει ο Αλφειός να την προσχώνει και να την απωθεί προς τα δυτικά. Χρόνο με τον χρόνο, η θάλασσα προωθείται προς τον κάμπο μειώνοντας την σημερινή παραλία. Το αντίστροφο των προσχώσεων φαινόμενο στην Επιταλιώτικη παραλία, όπως είναι φυσικό, θα συνεχιστεί και όλα τα επόμενα χρόνια. Η φύση ανθίσταται στην άστοχη ανθρώπινη παρέμβαση, εν προκειμένω την κατασκευή των φραγμάτων Λάδωνα και Φλόκα, που ανέτρεψε φυσικές διεργασίες χιλιάδων ετών.
"Ο οικισμός Παραλία εμφανίστηκε, για πρώτη φορά, στην απογραφή του 1981 με 54 κατοίκους, ενώ το 1991 απογράφηκαν 155 κάτοικοι. Με αφετηρία την παραλία, η αυθαίρετη δόμηση παραθεριστικών κατοικιών επεκτάθηκε μέχρι το αντλιοστάσιο [στην περιοχή της πρώην λίμνης Αγουλινίτσας -σ.σ.] σε άμεση γειτνίαση με το σκουπιδότοπο και πέρα από αυτό, στις αμμοθίνες, που ανήκουν χωροταξικά, στην περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Οι τελευταίες αυτές αυθαίρετες κατοικίες κατεδαφίστηκαν από το ΥΠΕΧΩΔΕ. 'Οχι όμως ολοκληρωτικά. Με κατεδαφισμένες τις σκεπές και ακατοίκητες, σηματοδοτούν και εδώ μια μεταβατική και μη ξεκαθαρισμένη κατάσταση."
Καλλισθένη Αβδελίδη
Η εξέλιξη του χώρου και των χρήσεων γης στις περιοχές των αποξηραμένων λιμνών Κάρλας και Αγουλινίτσας in Λιμνών αποξηράνσεις: μελέτη αειφορίας και πολιτιστικής ιστορίας - Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (2002)
Δείτε επίσης στο Αλμανάκ: Αγουλινίτσα και Μουριά, οι χαμένες λίμνες του Πύργου
